Του Ανδρέα Γιαννόπουλου
Συμπληρώθηκαν ήδη έξι μήνες της νέας ελληνικής κυβέρνησης. Ο απολογισμός γίνεται ήδη. Εφ’ όλης της ύλης: γνωστής ή άγνωστης. Κρυφής, φανερής ή εικαζόμενης. Από όλους και από παντού: αριστερά, δεξιά, μέσα, έξω από τη χώρα…ακόμη και στο εσωτερικό του βασικού συγκυβερνώντος κόμματος.
Θέλω να σταθώ σε έναν από τους βασικούς προεκλογικούς στόχους του κόμματος αυτού: «Μαζί με την Ελλάδα, θα αλλάξουμε και την Ευρώπη». Ας θυμηθούμε, ενδεικτικώς, τι λεγόταν το 2014:
«Η ελπίδα έρχεται, η Ελλάδα προχωράει, η Ευρώπη αλλάζει.»
«Η Ελλάδα θα γίνει το πείραμα και το υπόδειγμα για εναλλακτικές πολιτικές υπέρ των λαών στην Ελλάδα και την Ευρώπη.»
«Από τον Νότο της Ευρώπης ξεκινά η ανατροπή απέναντι στον μερκελισμό και το πραγματικό αντίπαλο δέος στη σκοτεινή Ευρώπη της λιτότητας και των φαντασμάτων της.»
Μάλιστα! Ας δούμε πού βρισκόμαστε σήμερα και σε ποιο βαθμό και, κυρίως, προς ποια κατεύθυνση φαίνεται να αλλάζει η Ευρώπη ως αποτέλεσμα του «ελληνικού ζητήματος».
Πρώτον, μπορεί, πράγματι, η «ελπίδα να ήρθε» τον περασμένο Ιανουάριο για σημαντικά τμήματα του ελληνικού λαού. Πιθανώς και κάποιοι στην Ευρώπη να ένιωσαν ανάλογα αισθήματα. Στις 5 Ιουλίου «ηττήθηκε» η πολιτική της λιτότητας στην Ελλάδα, όπως απεφάνθη το 60+ % των γενναίων και περήφανων Ελλήνων. Δυστυχώς, για όσους φαντασιώνονταν με την ιδέα, αυτό το ηρωικό ΟΧΙ δεν οδήγησε σε αλλαγή της Ευρώπης – και, βεβαίως, δεν κατέστειλε τη λιτότητα στην Ελλάδα. Ούτε οδήγησε σε νέες ευνοϊκές συμμαχίες για τη χώρα. Αντιθέτως, κατέληξε σε σειρά νέων υφεσιακών προαπαιτούμενων μέτρων για τον ελληνικό λαό και σε μια συμφωνία του Eurosummit, γεμάτη – πέραν από ορισμένες σωστές και αυτονόητες μεταρρυθμίσεις- από ρητούς και σαφείς εξευτελισμούς για την Ελλάδα. Και με ένα σαφές αποτέλεσμα: ότι «η Ελλάδα προχωράει» προς ένα Μνημόνιο ΙΙΙ. Με σημαντικά δε ορόσημα προς την πορεία αυτή τους ελέγχους κεφαλαίων, τις κλειστές τράπεζες, τον πνιγμό – όχι εικονικό…- της πραγματικής οικονομίας, την αύξηση της ανεργίας και μια σειρά από άλλες σχεδόν ανεπανόρθωτες βλάβες.
Δεύτερον, τι συμβαίνει σήμερα στον Νότο της Ευρώπης;
Στη «μνημονιακή» Πορτογαλία οδεύουν σε εκλογές τον Οκτώβριο και το συγγενές κόμμα προς τον βασικό κυβερνητικό εταίρο στην Ελλάδα με δυσκολία φαίνεται να αγγίζει το 5% στις δημοσκοπήσεις, ίδιο με το ποσοστό που είχαν λάβει στις εκλογές πριν τέσσερα χρόνια.
Στην Ισπανία, οι σύντροφοι του Podemos φαίνεται να υποχωρούν στις δημοσκοπήσεις και να βρίσκονται στην τρίτη θέση των προτιμήσεων. Ισπανοί δε αναλυτές εκτιμούν ότι το κόμμα αυτό λαμβάνει προσεκτικά αποστάσεις από το εν Ελλάδι αδελφό του κόμμα. Κάτι ανάλογο φαίνεται να επιβεβαιώνεται και στις Βρυξέλλες, σε επίπεδο Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Με άλλα λόγια: «δεν θέλουμε πολλά – πολλά με τους Έλληνες συντρόφους»…
Άρα, «συμμαχία του Νότου», μάλλον γιοκ…προς το παρόν, τουλάχιστον.
Σε όσες χώρες δε έγιναν εκλογές το 2015, επικράτησαν τα κόμματα του παραδοσιακού ευρωπαϊκού διπόλου «Χριστιανοδημοκρατία – Σοσιαλδημοκρατία» και, δυστυχώς, ενισχύθηκαν ορισμένες ξενοφοβικές και ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις. Πουθενά, όμως, δεν ενισχύθηκαν αριστερά/ακροαριστερά – τύπου του βασικού συγκυβερνώντος κόμματος στην Ελλάδα – κόμματα. Συνεπώς, πάλι και μέχρι νεωτέρας «ανάδελφοι» στην Ευρώπη. Λογικό, φυσικά, αφού δεν νομίζω να ζηλεύει κανένας ευρωπαίος πολίτης – φτωχός/πλούσιος, δεξιός/αριστερός – ούτε τους ελέγχους κεφαλαίων ούτε τη συνεχιζόμενη και επιδεινούμενη βαθιά ύφεση ούτε, βεβαίως, τον εξοβελισμό και την απομόνωση της Ελλάδας από την υπόλοιπη ευρωπαϊκή οικογένεια.
Τρίτον: οι Γερμανοί «σοφοί» εισηγήθηκαν πριν λίγες μέρες τη δημιουργία μηχανισμού που θα επιτρέπει τη χρεοκοπία χωρών εντός της Ευρωζώνης. «Μια χώρα που είναι διαρκώς μη συνεργάσιμη, δεν θα πρέπει να είναι σε θέση να απειλεί την ύπαρξη της Ευρωζώνης». Μας θυμίζει κάτι; Και για να μην έχουμε και την παραμικρή αμφιβολία ως προς την «πηγή έμπνευσης» των Γερμανών «σοφών»: «Είναι απολύτως προφανές ότι το εκλογικό σώμα των χωρών – δανειστών θα ήταν απρόθυμο να χρηματοδοτεί συνεχώς τις χρεωμένες χώρες», δήλωσε ο επικεφαλής τους.
Οι Γάλλοι, από την πλευρά τους, προτείνουν τη δημιουργία μιας Ευρωζώνης δύο – τουλάχιστον – ταχυτήτων, με δικό της ευρωκοινοβούλιο και δικό της προϋπολογισμό.
Ο δε Σόιμπλε προτείνει τη δημιουργία μιας «οικονομικής κυβέρνησης» της Ευρωζώνης και όσων μελών της το επιθυμούν.
Σε κάθε περίπτωση, ο ρόλος των μικρών και αδύναμων – πόσω δε μάλλον των χρεοκοπημένων … – κρατών-μελών θα είναι μάλλον περιορισμένος και με μικρά περιθώρια ελιγμών. Με άλλα λόγια, ενώ ο πυρήνας της Ευρωζώνης καλπάζει, η Ελλάδα μεγαλώνει, με δική της υπαιτιότητα κατά βάση, την απόσταση που τη χωρίζει, ούσα παντελώς απούσα, δια πράξεων και παραλείψεων, από το διαμορφούμενο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Πότε, αλήθεια, ακούσαμε – αν όχι το «όραμα» – τουλάχιστον την πρόταση της νέας ελληνικής κυβέρνησης για το «ευρωπαϊκό σχέδιο», πέραν από συναισθηματικού περιεχομένου τσιτάτα όπως «θα νικήσει το δίκαιο έναντι των ισχυρών», «υπέρτατος νόμος είναι το δίκαιο των ανθρώπων», … «γιατί η ζωή και ο θάνατος» και «ποιο είναι το φύλο των αγγέλων»;!
Τα συμπεράσματα είναι προφανή. Το «ελληνικό ζήτημα» αναθέρμανε, πράγματι, τη συζήτηση για τις προοπτικές της Ε.Ε. και κατά πόσο μια νέα ευρωπαϊκή πολιτική είναι αναγκαία. Όμως, ούτε η Ελλάδα φαίνεται να εξελίσσεται στο «πείραμα και το υπόδειγμα για εναλλακτικές πολιτικές κ.λπ.» ούτε «συμμαχία του Νότου» φαίνεται να διαμορφώνεται – το αντίθετο…- ούτε, βεβαίως, να «προχωράει η Ελλάδα» – πέραν της κατά μέτωπον πορείας προς το Μνημόνιο ΙΙΙ.
Στη διοίκηση επιχειρήσεων χρησιμοποιείται το «μοντέλο S.M.A.R.T. (Specific, Measurable, Agreed upon, Realistic, Timely) για τον σχεδιασμό και την, εν συνεχεία, αξιολόγηση ενός σχεδίου. Αν αξιολογήσουμε με βάση αυτό το μοντέλο το «σχέδιο» της ελληνικής κυβέρνησης «να αλλάξει την Ευρώπη», φοβούμαι ότι δεν θα αποφύγουμε τη «στρογγυλή κουλούρα». «Μηδέν στα πέντε», που θα λέγαμε και στο μπάσκετ.
- Ο στόχος δεν ήταν ποτέ «συγκεκριμένος» (“Specific”), αφού ποτέ δεν ακούσαμε ποιο ήταν το ελληνικό σχέδιο για να «αλλάξει η Ευρώπη».
– Προφανώς, δεν ήταν «μετρήσιμος» (“Measurable”), αφού, απλώς, δεν υπήρξε.
- Ούτε «συμφωνημένος» (“Agreed upon”) – λογαριάζαμε χωρίς τον ξενοδόχο- ή «ρεαλιστικός» (“Realistic”) – με βάση τους διαθέσιμους πόρους, τη γνώση και τον χρόνο – και όπως αποδείχθηκε από τα επώδυνα αποτελέσματα έως σήμερα.
- Και, φυσικά, απολύτως ανοικονόμητος ως προς τον «χρόνο» (“Timely”).
Ευλόγως μπορεί, συνεπώς, να συμπεράνει κανείς ότι ο μηδενικός αυτός απολογισμός δεν μπορούσε παρά να είναι αναμενόμενος. Δεν θυμάμαι ποτέ κόμμα μιας μικρομεσαίας χώρας όπως η Ελλάδα να έθεσε προεκλογικά παρόμοιο υπερφίαλο στόχο. Μάλλον πρώτη προτεραιότητά τους – τι επαρχιώτες, αλήθεια! – ήταν να τακτοποιήσουν τα του οίκου τους. Και αν τους «περίσσευε ο χρόνος», να έχουν μια αξιοπρεπή συμμετοχή και συνεισφορά στα ευρωπαϊκά δρώμενα. Με δημιουργικό και εποικοδομητικό τρόπο και συγκεκριμένες προτάσεις, και όχι όπως εμείς εξαπολύοντας φραστικές επιθέσεις, ενίοτε δε καθυβρίζοντας και προσβάλλοντας θεσμούς και πρόσωπα στην Ευρώπη.
Αποτελεί δε μεγίστη αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι, έστω κι αν υπάρξουν 1-2 μεμονωμένες ακροαριστερές (συγγνώμη για τον όρο, αλλά στην Ευρώπη όταν χρησιμοποιείται ο ιδεολογικός προσδιορισμός «Αριστερά», εννοείται η Σοσιαλδημοκρατία) κυβερνήσεις στην Ευρώπη, ότι αυτό αρκεί για να «αλλάξει η Ευρώπη». Πρόκειται για ανιστόρητο μικρομεγαλισμό, αφού η Ευρώπη δεν αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη, «μεταξύ φρέντο και ταβλιού», αλλά οι όποιες αλλαγές απαιτούν πολλά χρόνια, έντονες και διαρκείς πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες και, κυρίως, προέρχονται – είτε το θέλουμε είτε όχι – από τα μεγάλα και ιδρυτικά κράτη-μέλη της Ε.Ε. Μάλλον, λοιπόν, το ~35% του συγκυβερνώντος κόμματος στην Ελλάδα – ας μην κάνουμε την αναγωγή του ποσοστού αυτού στο σύνολο του ευρωπαϊκού πληθυσμού…- δεν αρκεί για να «αλλάξει η Ευρώπη».
Βεβαίως, τούτων δοθέντων, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει η ανάγκη για μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, η οποία θα αμβλύνει τις ανισότητες ανάμεσα στον Βορρά και τον Νότο, με δικαιότερη κατανομή της οικονομικής ανάπτυξης και, εν τέλει, την εμβάθυνση της κοινότητας αξιών, με σεβασμό στις ελευθερίες και τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών.
Μόνο που για να συμβεί αυτό, χρειάζονται προτάσεις, σχέδιο, βαθιά ευρωπαϊκή συνείδηση και πίστη στο ευρωπαϊκό όραμα. Δυστυχώς, η Ελλάδα, αν και παλαιό κράτος – μέλος της Ε.Ε., δεν φαίνεται να συγκεντρώνει αυτά τα χαρακτηριστικά το τελευταίο διάστημα. Αντιθέτως, με τη συμπεριφορά και την πολιτική της υπενθυμίζει τις παθογένειες και αδυναμίες της, γεγονός που δεν μπορεί να καθιστά το συγκυβερνών κόμμα «φορέα αλλαγής» στην Ευρώπη. Κάποιοι πιο αυστηροί λένε ότι, αντιθέτως, χρησιμοποιείται πια ως «παράδειγμα προς αποφυγή»…
Η ιστορία και η πράξη έχουν δείξει ότι Ευρώπη είναι ένα συλλογικό εγχείρημα, με στέρεες ρίζες, συμπαγείς θεσμούς και δημοκρατική οργάνωση. Για να αλλάξει, όμως, δεν αρκούν συνθήματα και κορώνες… από τις πλαγιές των Τουρκοβουνίων…, αλλά συστηματική και υπομονετική εργασία, με σχέδιο και στόχους – S.M.A.R.T., όμως…
Και αν, παρ’ελπίδα, συνειδητοποιήσουμε κάποια στιγμή στην Ελλάδα ότι «στραβά αρμενίζουμε» και ότι οι στόχοι μας δεν ήταν «S.M.A.R.T.», πάλι ο πεζός κόσμος των επιχειρήσεων μπορεί να διδάξει τη λύση: “Mid – year review”… και αναθεώρηση των στόχων. Ποτέ δεν είναι αργά για την επιστροφή στον ρεαλισμό και τη ζώσα πραγματικότητα…
