Γιατί κατέρρευσε το ΠΑΣΟΚ και πώς θα ανακάμψει

Του Γ. Λακόπουλου

Σε μια πρόσφατη συνέντευξη ότι ο Γιάννης Ραγκούσης επιχειρεί να παρομοιάσει την κίνηση που οργανώνει με την Άννα με την πρωτοβουλία του Ανδρέα Παπανδρέου  το 1974 για την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και αναφέρει επί λέξει:

Ακόμη και το εγχείρημα της Δημοκρατικής Συμπαράταξης μοιάζει μετέωρο, αφού υπάρχει μια ισχυρή τάση μέσα στο ΠΑΣΟΚ που το αμφισβητεί. Σε εμένα αυτό είναι πολύ κατανοητό, ιδίως αν κανείς προσεγγίσει το θέμα συναισθηματικά. Ωστόσο, το ιστορικά οξύμωρο είναι ότι αυτή η τάση προέρχεται κυρίως από βετεράνους του ΠΑΣΟΚ, οι οποίοι το 1974 πρωτοστάτησαν μαζί με τον Ανδρέα Παπανδρέου στο τέλος της Ένωσης Κέντρου. Θυμίζω βέβαια ότι τότε η Ένωση Κέντρου είχε ποσοστό 25% -κι όχι 6% που έχει σήμερα το ΠΑΣΟΚ – καθώς και ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν πρώην υπουργός της Ένωσης Κέντρου και δικαιώθηκε για εκείνη την επιλογή του”.

Ο συσχετισμός είναι ανιστόρητος καθώς το ΠΑΣΟΚ ιδρύθηκε φυσιολογικά ως προέκταση του ΠΑΚ και του εσωτερικού αντιδικτατορικού κινήματος,  όχι ως εξέλιξη της Ένωσης Κέντρου. Οι περισσότεροι πολιτευτές της οποίας προσχώρησαν πολύ αργότερα. Άρα ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν έκανε καμία επιλογή, ακολούθησε τη φορά των πραγμάτων.

Είναι επίσης  αντιφατικός. Γιατί από τη μια επικρίνει τη Φώφη Γεννηματά γιατί δεν προχωρεί στη μετεξέλιξη του σημερινού ΠΑΣΟΚ σε κάτι άλλο, και από την άλλη φέρει ως παράδειγμα το ΠΑΣΟΚ του 1974 που ΔΕΝ ήταν μετεξέλιξη της Ένωσης Κέντρου.

Οι αναφορές του πρώην υπουργού ωστόσο δίνουν την αφορμή για μια  συνοπτική αναφορά όχι ακριβώς στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ, αλλά στην πορεία προς την αποδυνάμωσή του.

Σημίτης – Παπανδρέου αλληλοπροικοδοτούνται

Η αρχή έγινε το 2004 όταν ο Κ. Σημίτης, ο πρώτος εκλεγμένος πρόεδρός του με κάλπη και εν ενεργεία πρωθυπουργός, το παρέδωσε στον Γ. Παπανδρέου -στο διαμέρισμά του επί της οδού Αναγνωστοπούλου, παραβιάζοντας κάθε καταστατική διάταξη και πολιτική ή κομματική τάξη.

Όλες οι εκτιμήσεις συγκλίνουν ότι επρόκειτο για την ολοκλήρωση συμφωνίας του 1996 όταν στην ψηφοφορία της Κ.Ο. για την διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου στη πρωθυπουργία, ο Σημίτης κέρδισε χάρη στις ψήφους μιας ομάδας βουλευτών που επηρέαζε τότε ο Γ. Παπανδρέου: Φιλ. Πετσάλνικος, Μαρία Αρσένη, Φλ. Κωνσταντίνου, Ευριπίδης Καφαντάρης και ο ίδιος.

Η ανάλυση της ψηφοφορίας έδειξε ότι ο Σημίτης, παρά την ευρεία στήριξηπου είχε από τα μίντια της εποχής εξακολουθούσε να είναι μειοψηφική συνιστώσα στο ΠΑΣΟΚ. Χωρίς την επιμονή του Γιάννη Χαραλαμπόπουλου να  είναι υποψήφιος, ενώ δεν είχε καμία τύχη- εν αντιθέσει προς τον Απόστολο Κακλαμάνη που αποσύρθηκε, θα έμενε έξω από τον πρώτο γύρο. Πέρασε στον δεύτερο  και χάρη στην αδυναμία Αρσένη-Άκη να συνεννοηθούν και επικράτησε χάρη στην ομάδα του Γ. Παπανδρέου.

Το ίδιο και στο συνέδριο πλειοψήφησε χάρη στη δημόσια υποστήριξη που του προσέφερε ο γιος του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ  και αφού προειδοποίησε ότι αν δεν εκλεγεί και πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ θα παραιτηθεί και από πρωθυπουργός- και ενδεχομένως θα το διασπάσει.

Η συμφωνία Σημίτη- Γ. Παπανδρέου για τη διαδοχή του Α. Παπανδρέου, παρά την αντίθετη βούλησή του -όπως εκφράσθηκε σε δυο τουλάχιστον στελέχη που… δεν μίλησαν -ήταν ολοφάνερη. Ο ίδιος ο Κ. Σημίτης με το θάνατο του Α. Παπανδρέου την ανέδειξε και συμβολικά όταν, παραμονές του συνεδρίου, επισκέφτηκε για συλλυπητήρια πρώτα τη Μαργαρίτα Παπανδρέου και μετά τη χήρα του εκλιπόντος, παραβιάζοντας στοιχειώδεις κοινωνικούς κανόνες.

Αυτά εξηγούν γιατί το 2004 παρέδωσε το δακτυλίδι στον Γ. Παπανδρέου με την  επιπρόσθετη υστεροβουλία να μην απολογηθεί ο ίδιος στο εκλογικό σώμα που τον εξέλεξε το 2000 πρωθυπουργό. Δηλαδή έστειλε άλλον να χάσει στη θέση του.

Στη μεθόδευση της κληρονομικής μεταβίβασης του ΠΑΣΟΚ  συμμετείχαν και άλλα στελέχη, ενώ ο “πρώτος τη τάξει” δελφίνος Ευ. Βενιζέλος πρώτα την ανέχτηκε, αποδεχόμενος την παραβίαση του Καταστατικού και μετά υποτάχθηκε στο σύστημα Παπανδρέου, αφού ταλαντεύτηκε και με τη διάσπαση.

Ο εκφυλισμός επί Παπανδρέου –Βενιζέλου

Από εκεί ξεκίνησε ο εκφυλισμός ότι ΠΑΣΟΚ. Στη συνέχεια ο Γ. Παπανδρέου επιχείρησε να το διοικήσει και αργότερα να κυβερνήσει με μια ομάδα προσωπικών φίλων του που δεν είχαν σχέση με το ΠΑΣΟΚ, ούτε καν με την πολιτική  ορισμένοι. Ακολούθως οδήγησε τη χώρα σε διεθνή οικονομικό έλεγχο χωρίς να καλύπτεται από τη λαϊκή εντολή που πήρε και με παρασκηνιακές προσωπικές επαφές- σα να ήταν ιδιωτική του επιχείρηση.

Η συνέχεια ήταν μοιραία. Η ανικανότητα της ομάδας Παπανδρέου -ο υπουργός Οικονομικών του οποίου θα καταδικάζονταν αργότερα από το Ειδικό Δικαστήριο- να εφαρμόσει το Μνημόνιο που ο ίδιος έφερε, έφεραν το τέλος του ΠΑΣΟΚ.

Ο εξευτελισμός του Παπανδρέου στις Κάννες τον έθεσε στο περιθώριο. Είχε προλάβει όμως από το 2008 να θέσει εκτός  Κοινοβουλευτικής Ομάδας τον Κ. Σημίτη με εξευτελιστικό τρόπο και για ασήμαντη αφορμή. Ουσιαστικά τον έθεσε εκτός Βουλής, χωρίς παραδόξως να αντιδράσει κανείς. Μόνο ο Αλ. Παπαδόπουλος και η Σούλα Μερεντίτη έκαναν μια δήλωση.

Ο Παπανδρέου παρέδωσε την κομματική ηγεσία με τέσσερις μήνες καθυστέρηση και αφού υπονόμευσε τη διεξαγωγή κανονικού συνεδρίου με περισσότερες από μια υποψηφιότητες. Έτσι το ΠΑΣΟΚ να περιέλθει στα χέρια του Ευ. Βενιζέλου, που ήταν ήδη μνημονιακός και μακριά από την ιδρυτική κουλτούρα του ΠΑΣΟΚ αφού προσχώρησε … 15 χρόνια μετά την ίδρυσή του.

Ως διάδοχος του ΓΑΠ έδειξε διστακτικότητα όταν δεν έστειλε αμέσως στον εισαγγελέα, ούτε έδωσε στη δημοσιότητα τα πορίσματα εγκύρων εταιριών για τη ολέθρια οικονομική διαχείριση του προκάτοχου του και όταν δεν τον διέγραψε, αφού  ως μέλος του κόμματος βουλευτής του διακήρυσσε ότι …ετοιμάζει διάσπαση.

Το Μάιο του 2012 το ΠΑΣΟΚ από το 44%  κατρακύλησε στο 13%, για το οποίο ο Βενιζέλος εξέφρασε.. ικανοποίηση γιατί … έπεσαν και οι άλλοι. Ικανοποιημένος ήταν και με το  8% που πήγε στις ευρωεκλογές που ακολούθησαν το μόρφωμα της “Ελιάς” που προσπάθησε να βάλει στη θέση του ΠΑΣΟΚ.  Εν συνεχεία  συγκυβερνώντας με τον Αντώνη Σαμαρά  έστρεψε το  ΠΑΣΟΚ εναντίον της Αριστεράς που ήταν ο φυσικός του ιστορικός συγκάτοικος στην δημοκρατική παράταξη.

Ταυτίστηκε με τη ΝΔ και άνοιξε μέτωπο με τον ΣΥΡΙΖΑ στον οποίο είχαν καταφύγει και εξ αιτίας του οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ. Μοιραία το 4% που κατάφερε στις εκλογές του 2015 τον έθεσε εκτός ηγεσίας, αλλά με το ΠΑΣΟΚ καθημαγμένο από τους χειρισμούς και τις επιλογές τριών διαδοχικών προέδρων του.

Τα όρια της Φώφης

Λόγω ονόματος η Φώτη Γεννήματα επικράτησε σε κανονικές εκλογές με τρεις υποψηφίους. Αλλά ήταν ένα  ΠΑΣΟΚ πλέον απορφανισμένο από βασικά στελέχη τριών περιόδων. Ο ένας πρόεδρος έδιωχνε τους προηγούμενους. Έτσι τα “μεγάλα ονόματα” είχαν απομακρυνθεί, κατ’ ανάγκην ή οικειοθελώς και στην ουσία παρέδωσαν το ΠΑΣΟΚ στη Φώφη, την οποία δεν ήθελαν να αναγνωρίσουν παρά την καθαρή νίκη της.

Η κόρη του Γ. Γεννηματά επέδειξε συνέπεια και εργατικότητα στη δύσκολη στιγμή- το ΠΑΣΟΚ κινδύνευε να μείνει εκτός Βουλής-  και ανέβασε το ποσοστό του, αλλά στη συνέχεια έδειξε ότι το εγχείρημα της ανασύνταξης του Κινήματος την ξεπερνά. Πρώτα ενεπλάκη σε διαβουλεύσεις με τους διασπαστές και όσους το εγκατέλειψαν και μετά υιοθέτησε την τακτική του διμέτωπου που εμποδίζει το ΠΑΣΟΚ να επικοινωνήσει με τους φυσικούς συμμάχους του στη βάση της κοινωνίας και με τη δημοκρατική παράταξη έτσι έως την όριζε ο Ανδρέας Παπανδρέου με τη συμμετοχή και της  Αριστεράς.

Στη συνεχεία διέπραξε το ολέθριο λάθος να καταψηφίζει την απλή αναλογική που δίνει αβάντα 35 βουλευτών στη ΝΔ στις επόμενες εκλογές. Εν τω μεταξύ διευθύνει το Κίνημα με μια μικρή ομάδα στην οποία υπάρχουν και πρόσωπα με προκλητικό παρελθόν και χωρίς να συγκαλεί τακτικά τα όργανα.

Η πρόθεση να οργανώσει συνέδριο για  αλλάξει και το όνομά του, με την διακριτική  προτροπή του …  Βενιζέλου –που ετοιμάζει εν τω μεταξύ δικό του κόμμα-  ακυρώνει ακόμη και τη βεβαιότητα ότι θα μπει την επόμενη Βουλή.  Έτσι θα ακυρώσει και την επιτυχή σύμπραξη με τη ΔΗΜΑΡ του Θαν.  Θεοχαρόπουλου.

Εξαφανίζοντας το όνομα και τα σύμβολα του ΠΑΣΟΚ αφενός στερεί κίνητρα στους παραδοσιακούς ψηφοφόρους να επιστρέψουν και ταυτόχρονα ρίχνει νερό στο μύλο όσων θέλουν να διαλύσουν το  ΠΑΣΟΚ ή να την απομακρύνουν, ως υποδεέστερη άλλων στελεχών. Ποιος θα ψηφίσει ένα προσωπικό κόμμα της Φώφης;  Αλλά και ποιος θα ψηφίσει τα κομματίδια που προσπαθούν τα στήσουν οι υπόλοιποι; Δεν είδαν το κατάντημα του Γ. Παπανδρέου; Έχει κανείς το ανάστημα να σηκώσει μόνος το βάρος μεγάλου κόμματος; Ποιους κοροϊδεύουν με τις μεγαλοστομίες τους;

Στο σημείο αυτό αναδεικνύεται ο ρόλος όσων απομακρύνθηκαν, για διάφορους λόγους. Από όποιες τάσεις και αν προέρχονται και σε όποια περίοδο και αν έδρασαν αντί να μπαίνουν σε ατελέσφορες διεργασίες για  νέο κόμμα -με σπόνσορες κάποιου εκπρόσωπους τη διαπλοκής ενίοτε- θα προσέφεραν υπηρεσία στο κόμμα που τους  ανάδειξε αν επέστρεφαν μαζικά και αξίωναν διαδικασίες εξ αρχής ανασυγκρότησή του.

Είναι κρίμα ότι πολιτικοί με ικανότητες σαν την Άννα Διαμαντόπουλου και τον Γιάννη Ραγκούση να πιστεύουν ότι μπορούν να σταδιοδρομήσουν χωρίς το ΠΑΣΟΚ και με τον Φλωρίδη ή  κάποια σούργελα που περιφέρονται στο χώρο από χρόνια. Υπάρχουν πρόσωπα να δημιουργήσουν προσθετική ισχύ αν συμπτύσσονταν στο ΠΑΣΟΚ  από όλες τις πλευρές  του. Μερικά παραδείγματα οι Παν. Μπεγλίτης, Αλ. Παπαδόπουλος,  Δημ. Ρέππας,  Ν. Χριστοδουλάκης, Φιλ. Σαχινίδης  ,Ν. Σηφουνάκης κ.α- από τους εκτός- ή Κ. Σκανδαλίδης, Π. Γερουλάνος  κ.λ.π. από τους εντός.

Μια πανστρατιά επιστροφής πολιτικών στελεχών θα ενέπνεε και την προσχώρηση νέων ανθρώπων πέραν των λίγων που ήδη υπάρχουν όπως ο Π. Χρηστίδης, και ταυτόχρονα θα εξασφάλισε την  υποστήριξη βετεράνων όπως οι Στ. Τζουμάκας, Μιλτ. Παπαϊωάννου, Βάσω. Παπανδρέου, Αθ. Τσούρας, Κ. Λαλιώτης, Χρ. Παπουτσής και πολλών ακόμη που έδρασαν στη διαδρομή του ΠΑΣΟΚ και δεν βαρύνονται με κάτι επιλήψιμο.

14 Ιανουαρίου 2017: αι γενεαί πάσαι και η τελευταία ευκαιρία

Τα ονόματα αναφέρονται ενδεικτικά. Αι γενεαί πάσαι πάντως, θα μπορούσαν να μετάσχουν σε ένα έντιμο και ανοιχτό συνέδριο του ΠΑΣΟΚ που θα αναδείξει ηγεσία και όργανα που θα λειτουργούν, με υποστήριξη από  όλους –με τους νεώτερους μπροστά και τους παλαιότερους στα μετόπισθεν.

Βλέπει κάνεις άλλο κόμμα, πέρα από την ανασύσταση του ΠΑΣΟΚ ανάμεσα στη ΝΔ και τον ΣΥΡΙΖΑ, εν όψει των προσεχών εκλογών; Γιατί να μην συμβεί; Τι άλλο περιμένουν από την πολιτική όσοι με τρεις διαφορετικούς πρωθυπουργούς και σε  25 χρόνια 35 άσκησαν την εξουσία; Τι εμποδίζει πολιτικούς που ξεκίνησαν νεαροί και γέρασαν στο ΠΑΣΟΚ να εγκαταλείψουν προσωπικές φιλοδοξίες και να στηρίξουν την αναγέννηση του κόμματος τους από τις στάχτες του;

Με μια τέτοια διαδικασία θα κρινόταν και ο καθένας. Σε τελευταία ανάλυση τι περισσότερο περιμένουν από την πολιτική, από όσα πήραν ήδη, δια του ΠΑΣΟΚ; Ποιος θυρωρός θα τους ήξερε τους περισσότερους -στα λάθη των οποίων άλλωστε οφείλεται η κατάρρευση του κραταιού Κινήματος που άντεξε ακόμη και στη θύελλα του 1989-με ένα σωρό υποθέσεις σε βάρος του;

Η συγκέντρωση των πρώην βουλευτών είναι ιστορική ευκαιρία για όλους. Ας αναλάβει μέσα στην αίθουσα την πρωτοβουλία  μια ομάδα στελεχών να ζητήσει από τη Φώφη Γεννηματά και από όλους τους υπολοίπους να  συμφωνήσουν σε ένα ψήφισμα που θα καλεί τους πάντες να επιστρέψουν στο ΠΑΣΟΚ και θα εγγυάται καθαρές πολιτικές διαδικασίες οργανωτικής και ιδεολογικής επαναθεμελίωσης του. Με όλους, και χωρίς ρόλους. Ας τους αναλάβουν οι νεώτεροι- και οι καλύτεροι.

Αν θέλουν να συγκρούονται για ζητήματα πολιτικής και ιδεολογίας να το κάνουν μέσα στο ΠΑΣΟΚ. Όπως συνέβαινε πάντα και το κρατούσε ισχυρό προτού ενασκήσει η ισοπέδωση της εποχής Γ. Παπανδρέου – Ευ. Βενιζέλου που κατάργησαν στοιχειώδη χαρακτηριστικά του Κινήματος.

Τα υπόλοιπα είναι παιχνίδια μικρονοϊκών επιδιώξεων και κενοδοξίας, αν δεν είναι στημένες ιστορίες από κύκλους που θέλουν να διαγράψουν το ΠΑΣΟΚ από τον πολιτικό χάρτη. Το επόμενο Σάββατο 14 Ιανουαρίου, ακριβώς 31 χρόνια από την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου από την πρωθυπουργία, είναι η μεγάλη ευκαιρία. Αλλιώς τους περιμένει όλους μαζί το τέλος…

Λίγο ρομαντικά και απραγματοποίητα όλα αυτά; Μπορεί. Αλλά για να  επιστρέψουμε στους παραλληλισμούς του Ραγκούση, το ίδιο δεν έκανε το 1977 ο Ανδρέας Παπανδρέου με την Πανελλήνια Συνδιάσκεψη- ύστερα από μια περίοδο συγκρούσεων, διαγραφών και  αναστάτωσης;