Του Γ. Λακόπουλου
Άσμα ηρωικό και πένθιμο, αλλά όχι για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας. Για τον πιο διάσημο κληρονόμο της πιο διάσημης πολιτικής δυναστείας στην Ευρώπη – κάτι ανάλογο με τους Κένεντι στην Αμερική.
Ο Γιώργος Παπανδρέου μόλις στα 63 του, δηλαδή στην ηλικία που ο πατέρας του και ο παππούς του έφταναν στην κορυφή, βρίσκεται στον πάτο. Επέστρεψε σε χειρότερη φάση από εκείνη στην οποία βρισκόταν όταν οι φίλοι στο ΠΑΣΟΚ τον αποκαλούσαν «Γιωργάκη» -μηδέ του Ανδρέα Παπανδρέου εξαιρουμένου. Και οι εχθροί του εκτός ΠΑΣΟΚ τον αποκαλούσαν «παιντί» –υπαινισσόμενοι τα κακά ελληνικά του- της Μαργαρίτας.
Από το 1974 που ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ επέστρεψε στην Ελλάδα με την οικογένεια του ως το 1981 ο πρωτότοκος γιος του κινήθηκε στο περιθώριο. Το 2009 έγινε πρωθυπουργός στη θέση των προγόνων του ως το 2011 που κατέρρευσε χωρίς το κόμμα του να χάσει την πλειοψηφία στη Βουλή. Και το 2015 διέσπασε το κόμμα στο οποίο όφειλε τα πάντα για να ιδρύσει δικό του μαγαζί ακολουθούμενος από κάτι τελειωμένους Πετσάλνικους. Ο Γιώργος διέγραψε μια πορεία της οποίας δεν είναι όλες οι πλευρές γνωστές και προβεβλημένες. Πάντα υπάρχει μια κουρτίνα που δεν ανοίγει ποτέ. Το σίγουρο είναι ότι ξεκίνησε σαν ‘ο άνθρωπος που θα γινόταν βασιλιάς’, έγινε πράγματι και κατέληξε έκπτωτος, στο περιθώριο του δημόσιου βίου.
Ο Γιώργος είναι ένα από τα μυστήρια της μεταπολιτευτικής ιστορίας της χώρας. Πρώτα από όλα για την προσωπική διαδρομή του. Πρόσωπο με ισχυρή βούληση έκανε δυο γάμους, απέκτησε δυο παιδιά, πήρε τρία υπουργεία, έγινε αρχηγός δύο κομμάτων, έφτασε πρωθυπουργός μιας ισχυρής κυβέρνησης και πρόεδρος της ξοφλημένης Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Έδωσε αμέτρητες συνεντεύξεις και συνάντησε άμετρους Έλληνες και αλλοδαπούς. Κυκλοφόρησε σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη και σε κάθε γωνία της Ελλάδας. Μίλησε με την πολιτική ηγεσία της υφηλίου για τρεις δεκαετίες. Συνδέθηκε διαδικτυακά με εκατομμύρια ανθρώπους όπου γης, αλλά τελικά κανείς δεν έχει κατάλαβε ποιος ακριβώς είναι .
Πρωτίστως κανείς δεν κατάλαβε γιατί αυτός ο πολιτικός, που συγκέντρωσε κάποτε όλες τις ελπίδες στη χώρα, τις έκανε κεραμιδαριό, πάτησε τα κορδόνια του και έριξε μόνος του το ταβάνι στο κεφάλι του.
Πολλοί λένε ότι για όλα φταίει η αίσθηση άσκησης κληρονομικού δικαιώματος στην εγχώρια πολιτική ζωή που είχε. Η αλήθεια είναι ότι και την προεδρία το ΠΑΣΟΚ και τη πρωθυπουργία την άσκησε σαν δικαίωμα. Άλλοι αποδίδουν την κατάληξη του στον κύκλο των προσώπων που τον περιέβαλε κάθε φορά.
Είναι αμέτρητοι όσοι πέρασαν κατά καιρούς από την αυλή του. Λίγοι υπήρξαν ανιδιοτελείς και χρήσιμοι. Οι άλλοι κάτι ήθελαν να πάρουν και πολλοί πήραν. Πολλοί εκμεταλλεύτηκαν την πραγματική ή υποτιθέμενη σχέση του μαζί του για να κάνουν καριέρα στην πολιτική ή για να αποκατασταθούν κοινωνικά και οικονομικά. Άλλωστε ο ίδιος έβαζε και έβγαζε αβασάνιστα ανθρώπους στον κύκλο του. Και μπορούσε να αναθέτει το ίδιο θέμα σε δέκα ταυτόχρονα και να νομίζουν ο καθένας για τον εαυτό του ότι είναι οι εκλεκτοί – αλλά και ο ίδιος να νομίζει το ίδιο και για τους δέκα. Η ανθρωπογεωγραφία των κολλητών του Γιώργου και των Πασόκων που τον πλεύρισαν διαχρονικά είναι απίστευτη.
Από τον κύκλο των ανθρώπων που σχετίστηκαν πολιτικά μαζί του -καθώς επιστήθιους προσωπικούς φίλους δεν εμφάνισε ποτέ– μόνο ο Χάρης Παμπούκης, η Ρεγγίνα Βάρτζελη και ο Παύλος Γερουλάνος και παλιότερα ο Πέτρος Συναδινός είχαν το θάρρος και την αξιοπρέπεια να του μιλούν καθαρά. Ή να μην τον ακολουθούν στις παιδαριώδεις και αυτοκαταστροφικές διαδρομές που τον οδηγούσαν κάποιες αόρατες δυνάμεις και ο κύκλος των αυλοκολάκων. Αυτός ο κύκλος τον έπεισε να διασπάσει το ισχνό ΠΑΣΟΚ και από πρώην πρωθυπουργός με 44% να γίνει αποτυχημένος περιθωριακός πολιτευτής που δεν μπόρεσε να μπει με τις δικές του δυνάμεις στη Βουλή και εν τέλει τα παράτησε απελπισμένος.
Για μια μεγάλη περίοδο ο Γ. Παπανδρέου ήταν σαν μια παλιά διαφήμιση μιας μάρκας τσιγάρων: είχε παντού μόνο φίλους. Αλλά στην πράξη ήταν σαν ατμομηχανή που έσερνε πίσω του βαγόνια με καιροσκόπους, ανίκανους, ψοφοδεείς και συμφεροντολόγους που προσπαθούσαν να επωφεληθούν κα συνήθως το κατάφερναν.
Η άνοδος του ως το ρετιρέ δεν οφείλεται πάντως στους φίλους του. Ούτε στο ότι σχεδόν όλο το ΠΑΣΟΚ του χτυπούσε την πόρτα κατά περιόδους. Περνά από μια αλληλουχία γεγονότων αδιευκρίνιστων ακόμη: Η θέση του στη διαδοχή του Ανδρέα Παπανδρέου στην πρωθυπουργία και την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ. Η εν λευκώ ανάληψη του υπουργείου Εξωτερικών. Η παραλαβή της σκυτάλης του ΠΑΣΟΚ.
Η σύνθεση των κυβερνήσεων του, η προσφυγή στο ΔΝΤ και υπαγωγή της χώρας σε διεθνή οικονομικό έλεγχο, η τραγωδία του δημοψηφίσματος που δεν έγινε πότε και η αποχώρηση υπέρ του Βενιζέλου είναι στοιχεία έρευνας για τους συναξαριστές του.
Η περίπτωση του τρίτου κατά σειρά πρωθυπουργού από την ίδια οικογένεια θα μας απασχολεί για πολλά χρόνια ακόμη- ακόμη και αν δεν πρόκειται μας απασχολήσει ο ίδιος. Τι ήταν αυτό που τον έκανε μόλις σε έξι χρόνια να τα πάρει όλα και να τα χάσει όλα με τον δικό του τρόπο; Γιατί ένας άνθρωπος που για δεκαετίες κέρδιζε συμπάθειες για την ευγένεια του και ως ‘καλό παιδί’, έφτασε να επικρίνεται από όσους νίκησε για την δολιότητα των μεθόδων του; Γιατί ένας πολιτικός -που προβλήθηκε ως ριζοσπάστης, πρωτοποριακός, αυθεντικός εκσυγχρονιστής διεθνών οριζόντων- κατέπεσε τόσο άδοξα;
Γιατί από την εποχή που τον συνόδευε ο μύθος ότι θα μπορούσε να κάνει πολλά και να «τα αλλάξει όλα» έφτασε στο σημείο: “Άλλους έσωσε, εαυτόν ου δύναται σώσαι”; Με αποτέλεσμα για πρώτη φορά στη μεταπολεμική ιστορία η Ελλάδα να έχει Βουλή χωρίς Παπανδρέου.
Εκ του αποτελέσματος προκύπτει ότι δάγκωσε περισσότερο από όσο μπορούσε να μασήσει. Μια πρόχειρη εξήγηση γι’ αυτό είναι ότι υπήρξε θύμα του περιβάλλοντος που ο ίδιος δημιουργούσε κάθε φορά για να ασκήσει μια δανεική εξουσία. Μια άλλη παραπέμπει στην στίχο του Μανόλη Αναγνωστάκη: ‘ Δεν έφταιγεν ο ίδιος, τόσος ήτανε’. Αλλά η πραγματική κρίση και αξιολόγηση για τον Γιώργο θα αργήσει ακόμη – αν γίνει ποτέ.
