Του Μελέτη Ρεντούμη
Παρατηρώντας όλες τις τελευταίες εξελίξεις στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι σε όλα τα επίπεδα και όχι μόνο στο οικονομικό σκέλος αλλά και πέραν της ελληνικής αξιολόγησης και διαπραγμάτευσης, αναρωτιέται κανείς, ποια είναι η πορεία, το όραμα και η προοπτική της ΕΕ. Υπάρχει άραγε πιθανότητα να δούμε μία διάλυση της ένωσης το επόμενο διάστημα ή έστω και μεσοπρόθεσμα;
H απάντηση σίγουρα δεν θα μπορούσε να είναι μονολεκτική αν και μακάρι κάποιος να ήταν σε θέση να πει ένα ξεκάθαρο όχι. Οι κρίσεις που μαστίζουν την ένωση εδώ και αρκετό καιρό, πολύ περισσότερο από το 2015 και μετά, είναι πολλαπλές και πολύπλευρες, χωρίς να διαφαίνεται από την πλευρά των εθνικών κυβερνήσεων, ένα αρραγές μέτωπο στην αντιμετώπισή τους, παρά μια προσπάθεια διαφύλαξης εθνικών αλλά και μικροκομματικών συμφερόντων.
Για να γίνουν κατανοητοί όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι, θα επιχειρήσω παρακάτω να τους απαριθμήσω ώστε ν’αναλυθούν επαρκώς:
- Ελληνική αξιολόγηση. Εδώ και μήνες η πρώτη αξιολόγηση του 3ου κατά σειρά Μνημονίου είναι ανοιχτή επιβαρύνοντας σαφώς την οικονομία της χώρας και δημιουργώντας κλίμα ασάφειας και αβεβαιότητας στις αγορές. Παρά την διαφαινόμενη πρόσφατη αισιοδοξία, η υπερφορολόγηση που προτάθηκε από την κυβέρνηση ως λύση, καθώς και η ψήφιση προληπτικών μέτρων, θα δημιουργήσει συνθήκες οικονομικής ασφυξίας, που ενδέχεται στο μέλλον να επαναφέρουν το Grexit ταχύτερα απ’ότι περιμένουν κάποιοι.
- Βρετανικό δημοψήφισμα. Ήδη έχει ανακοινωθεί ένα ιστορικό δημοψήφισμα για την Βρετανία για τον προσεχή Ιούνιο, με ξεκάθαρο ερώτημα την παραμονή ή όχι της Μ.Βρετανίας στην ΕΕ. Ήδη είναι διχασμένος ο Βρετανικός λαός, ενώ η κυβέρνηση Κάμερον, πιέζει την Κομισιόν για χαλαρότερη συμμετοχή στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και μεταφορά αρμοδιοτήτων σε εθνικό επίπεδο. Αν η Βρετανία λοιπόν αποχωρήσει θα υπάρξουν καταιγιστικές εξελίξεις στην ευρωπαϊκή οικονομία, καθώς θ’αποδυναμωθεί το ενδοκοινοτικό εμπόριο και θα χαθεί πληθώρα ξένων επενδύσεων.
- Άνοδος της τρομοκρατίας. Η ΕΕ παρά την συστηματική ανταλλαγή πληροφοριών, των κρατών μελών με την εφαρμογή του Schengen, παραμένει αρκετά ευάλωτη σε τρομοκρατικές επιθέσεις, όπως έδειξαν τα πρόσφατα χτυπήματα σε Παρίσι και Βρυξέλλες. Το περιβάλλον ανασφάλειας και αδυναμίας των αρχών να εξασφαλίσουν τις ασφαλείς μετακινήσεις των πολιτών, δημιουργούν συνθήκες εσωστρέφειας και εγκλωβισμού σε προστατευτικές πολιτικές εντός των εθνικών συνόρων.
- Αναιμική ανάπτυξη.Η οικονομία τόσο της ευρωζώνης όσο και της ΕΕ συνολικά κινούνται για το 2016 σε ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ κάτω από το 2%, το οποίο σίγουρα δεν πυροδοτεί σημαντικές μεταβολές στην απασχόληση και στο βιοτικό επίπεδο των πολιτών. Εκτός αυτού, οι διαρθρωτικές δυσλειτουργίες και η αδυναμία δημοσιονομικής προσαρμογής αρκετών χωρών του Νότου, σε συνδυασμό με την ανυπαρξία ισοσκελισμένου προϋπολογισμού στην ΕΕ όσον αφορά τα πλεονάσματα και τα ελλείμματα, προκαλούν δυσανεξία και απογοήτευση σε μεγάλο μέρος των πολιτών, αντιμετωπίζοντας τους ευρωπαϊκούς θεσμούς ως πλήρως γραφειοκρατικούς.
- Έλλειμμα ηγεσίας. Είναι γεγονός, ότι παρά την εγρήγορση των ευρωπαϊκών θεσμών με τ’αλλεπάλληλα Eurogroups τόσο για το ελληνικό ζήτημα όσο και το μεταναστευτικό, η Ένωση έχει επιδείξει πολύ χαμηλά αντανακλαστικά τόσο στις εγχώριες κρίσεις όσο και στα διεθνή δρώμενα όπως οι προκλήσεις της Ρωσίας, ο πόλεμος της Συρίας καθώς και οι διαρκείς εκβιασμοί της Τουρκίας για επιτάχυνση της ένταξής της. Οι περισσότεροι ηγέτες γίνονται θύματα περισσότερο του δικού τους εκλογικού κύκλου και λιγότερο υπερασπιστές της λεγόμενης ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Η απουσία κοινής εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, δυσκολεύει την εναρμόνιση των πολιτικών που απαιτούνται για να σφυρηλατηθεί η εμπιστοσύνη μεταξύ των κρατών μελών.
- Μεταναστευτικό πρόβλημα. Είναι ο τελευταίος και ίσως ο καθοριστικότερος παράγοντας για την πορεία της ΕΕ. Υπάρχει ήδη σοβαρότατη δυσκολία αντιμετώπισης του φαινομένου με τις μεταναστευτικές ροές ν’αυξάνονται μέσω Τουρκίας και Ελλάδας, ενώ οι βαλκανικοί διάδρομοι έχουν κλείσει κατά παράβαση των ευρωπαϊκών συνθηκών, κηρύσσοντας επί τους ουσίας την ένωση σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας, λειτουργεί περισσότερο ως ανατολίτικο παζάρι, με κατάπτωση των αξιών που η Ευρώπη πρεσβεύει, παρά σαν μια αποφασιστική και μόνιμη λύση. Αν δεν ανοίξουν άμεσα τα σύνορα, με σωστό καταμερισμό των μεταναστών σε όλα τα κράτη μέλη και με επαρκή φύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων, τότε μπορεί η κρίση αυτή ν’αποβεί ιστορική και μοιραία για την μελλοντική πορεία της Ευρώπης.
Με βάση τα παραπάνω, γίνεται προφανές ότι οι προκλήσεις είναι μεγάλες και θα κληθούν τόσο τα κράτη μέλη όσο και η ίδια η ΕΕ ν’αντιμετωπίσει σημαντικά διλήμματα. Είναι δεδομένο ότι η χώρα μας, παρά τα προβλήματα που υπάρχουν στους ευρωπαϊκούς θεσμούς πρέπει να παραμείνει με κάθε τρόπο στους κόλπους της ένωσης και της ευρωζώνης.
Το όραμα της ευρωπαϊκής οικογένειας μπορεί να ευοδωθεί τόσο από την συνεχή βελτίωση των ίδιων των κρατών μελών καθώς και από την διάθεσή τους για πραγματική και όχι θεωρητική αλληλοϋποστήριξη.
Είναι σίγουρο, πάντως, ότι η πορεία των προαναφερόμενων παραγόντων θα καθορίσουν και το μέλλον των επόμενων γενεών.
Ο Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός μέλος της Πολιτικής Γραμματείας της Δυναμικής Ελλάδας.
