Η συζήτηση των ημερών (3): Υπάρχει Κεντροαριστερά στην Ελλάδα;

Του Γ. Λακόπουλου

ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ-150x150 (1)Από μακριά δείχνει θέατρο σκιών. Οι πρωταγωνιστές είναι λίγο ως πολύ γνωστοί. Μια κυρία που μπήκε στην Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ το 2001 και στην ενεργό πολιτική μετά τα 35 της ως κόρη του πατρός και ηγείται ενός κόμματος που διέλυσαν πρωτίστως οι τελευταίοι αρχηγοί του.

Ένας πρώην δημοσιογράφος που εγκατέλειψε την καριέρα του και επάνω του έγινε επικοινωνιακή επένδυση για να καταστεί ανάχωμα στον ΣΥΡΙΖΑ αλλά δεν τα κατάφερε.

Κάποια πρόσωπα που περιφέρονται στο “χώρο” από δεκαετίες, άλλοι ως “προσωπικότητες” και άλλοι ως εκπρόσωποι …μονοπρόσωπων “κινήσεων”.

Συν -ως πιο αθώος του αίματος από όλους- ο ευπρεπής νέος πολιτικός που ηγείται ενός άλλου κόμματος το οποίο ανατίναξε ο ιδρυτής του.

Όλοι αυτοί- με σπόνσορες γνωστούς μιντιακούς παράγοντες που θεωρούν τους πολιτικούς ορντινάντσες τους- συζητούν, μέσω εκπροσώπων που εκπέμπουν παρακμή, για τη δημιουργία ενός νέου φορέα, ανάμεσα στη ΝΔ κάτι τον ΣΥΡΙΖΑ -που συγκροτούν το νέο διπολισμό του πολιτικού συστήματος χωρίς ξέρουν ακριβώς γιατί μιλάνε.

Η Φώφη Γεννηματά το εννοεί ως κόμμα της Κεντροαριστεράς με στοιχεία ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας και ο Σταύρος Θεοδωράκης προτιμάει κάτι που απλώς να ονομάζεται και να είναι “κέντρο”. Ο τρίτος επώνυμος της συζήτησης Θανάσης Θεοχαρόπουλος δεν ακούγεται όχι τόσο γιατί είναι ‘μικρός”, αλλά μάλλον είναι ο μόνος που όταν λέει κάτι το εννοεί όπως αποδείχθηκε με τη στάση του στο θέμα της απλής αναλογικής.

Το αστείο σ’ αυτή τη συζήτηση είναι ότι ενώ οι εμπλεκόμενοι ερίζουν -πως μπορεί να προκύψει κάτι όταν στηρίζεται σε έριδες;- για τη δημιουργία ενός νέου κόμματος που θα ανήκει στην οικογένεια των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών, οι επικεφαλής τους προτιμούν τον … Αλέξη Τσίπρα και προσπαθούν να τον εντάξουν σ’ αυτή την οικογένεια. Από αυτή την αποχή οι διεργασίες των προαναφερόμενων παραγόντων και κομμάτων μάλλον σαν καυγάς σε ξένο αχυρώνα δείχνει.

Εν αρχή ην το ΠΑΣΟΚ

Εν πάση περιπτώσει παρά τις αμετροέπειες των διαχωριστών της πολύμηνης συζήτησης το εγχείρημα ναυαγεί ; Γιατί ήταν εξ αρχής ναρκοθετημένο, όπως προκύπτει από τις εκατέρωθεν επικρίσεις; Όχι. Γιατί στην Ελλάδα δεν υπάρχει ούτε Κεντροαριστερά, ούτε Σοσιαλδημοκρατία. Ποτέ δεν υπήρξαν.

Υπήρξε μόνο το … ΠΑΣΟΚ, που δεν ήταν ακριβώς ούτε το ένα ούτε το άλλο -και ήταν λίγο από όλα. Ήταν ένα κόμμα που διαμόρφωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου βάζοντας κάτω από την ίδια στέγη μαρξιστές της αντιδικτατορικής περιόδους, αντιστασιακούς και αριστερούς, αστούς σοσιαλδημοκράτες και παλιούς Κεντρώους που ακολουθούσαν την οικογένειά του ,- τον πατέρα του και τον ίδιο -προδικτατορικά.

ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΤο ΠΑΣΟΚ ήταν αυτό που ο ίδιος έλεγε. Συνύπαρξη της γενιάς της Εθνικής Αντίστασης, της γενιάς του 1-104, και της γενιάς του Πολυτεχνείου και εν γένει της αντιδικτατορικής πάλης. Ο Παπανδρέου δεν υιοθετούσε την ορολογία περί σοσιαλδημοκρατίας και κεντροαριστεράς για το χώρο του και προτιμούσε την έννοια της Δημοκρατικής Παράταξης στην οποία συμπεριελάμβανε και την Αριστερά δίνοντας στο κόμμα του το ρόλο του κεντρικού άξονά της, με την περίφημη διατύπωση “ΠΑΣΟΚ και άλλες δημοκρατικές δυνάμεις”.

Στην πολιτική διαμάχη, ποτέ δεν συνθηκολόγησε με τη Δεξιά και ποτέ δεν συγκρούστηκε με την Αριστερά, με την οποία το ΠΑΣΟΚ συνέπραξε στο μαζικό χώρο. Δεν εννοούσε να της παραδώσει τον προοδευτικό χώρο, τα αγωνιστικά κινήματα του παρελθόντος και τις δάφνες του, όπως έκαναν ανοήτως κάποιοι επίγονοι του.

Ύστερα από γνωστές αναταράξεις – με άγνωστες πτυχές ακόμη πάντως- αυτό το συνονθύλευμα που ξεκίνησε ως κίνημα διαμαρτυρίας εξελίχθη σε κόμμα εξουσίας , με τους κεντρώους στην πρώτη γραμμή. Πρωτίστως ήταν κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου που όριζε τα πάντα στην λειτουργία, την ιδεολογία, την πολιτική και την διαχείριση του πολιτικού προσωπικού του. Συχνά με εργοδοτική αντίληψη: απέλυε και προσλάμβανε.

Χρειάστηκε να τον εξουθενώσει η φύση με την ασθένεια του για να εμφανιστούν οι “συνιδρυτές” και οι διάδοχοι.

Εν πάση περιπτώσει αυτό το κόμμα δεν ήταν ούτε κεντροαριστερά ούτε σοσιαλδημοκρατία. Ήταν ό,τι αποφάσιζε κάθε φορά ο Ανδρέας Παπανδρέου ο οποίος καταλάβαινε αυτό που οι σημερινοί αγνοούν: ότι η έννοια της ελληνικής Κεντροαριστεράς δεν ταυτίζεται με την ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία.

Ωστόσο σταδιακά καθιερώθηκε ότι “τεχνικά” καταλαμβάνει αυτόν το χώρο. Αυτό δεν ήταν αλήθεια και απλώς ο Παπανδρέου το αξιοποιούσε για τονίζει το ευρωπαϊκό προφίλ του. Σε ό,τι αφορά τη λειτουργία του το ΠΑΣΟΚ δεν είχε καμιά σχέση με τα λοιπά “ομόλογα” κόμματα στης Ευρώπης. Απόδειξη ότι έκανε το πρώτο του συνέδριο – ο θεός να το κάνει – …. δέκα χρόνια μετα την ίδρυση του!

Η αποτυχία του ευπρεπούς Σημίτη

Η μόνη περίοδος που το ΠΑΣΟΚ μπορούσε να μετεξελιχθεί σε ευρωπαϊκό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα ήταν η περίοδος Σημίτη. Αλλά απέτυχε. Ο διάδοχος του Ανδρέα Παπανδρέου δεν το επιχείρησε καν. Ίσως λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών και μεθόδων με τις οποίες κατάφερε να αποσπάσει την πρωθυπουργία και την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ .

ΣΗΜΙΤΗΣΕπί των ημερών του το ΠΑΣΟΚ έγινε …. ομόσπονδο κόμμα με ποσοστώσεις στην κατανομή της κρατικής και κομματικής εξουσίας ανάμεσα στον Σημίτη και τον Άκη Τσοχατζόπουλο σε αναλογία χοντρικά 7 προς 4. Μάλιστα ορισμένα τμήμα του κομματικού μηχανισμού όπως η Νεολαία ΠΑΣΟΚ δεν πέρασαν ποτέ στον έλεγχό του.

Στην πράξη ο Σημίτης ως πρωθυπουργός υπήρξε εντελώς το αντίθετο από αυτό που διακήρυσσαν τα δόγματα της μεταρρύθμισης και του εκσυγχρονισμού που τον ανέδειξαν, με τη θερμή συνδρομή των μίντια της εποχής. Δεν έκανε καμιά μεγάλη μεταρρύθμιση και κανέναν εκσυγχρονισμό στο κράτος ή στην οικονομία, άρα και στην κοινωνία. Εκτός αν θεωρηθεί μεταρρύθμιση η διαγραφή του θρησκεύματος από τις ταυτότητες την οποία ανήγαγε σε σύγκρουση με τον ισχυρό αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, αλλά με τρόπο που καθιστούσε τους ρόλους τους συμπληρωματικούς.

Οι υποτιθέμενες αλλαγές στην Παιδεία ήταν παραλλαγές του παλαιού νόμου πλαισίου ενώ στην υγεία δεν άγγιξε τίποτε. Ίσως το μόνο που μπορεί να θεωρηθεί μεταρρύθμιση ήταν η αλλαγή του αυτοδιοικητικού χάρτη με τον “Καποδίστρια” που οφείλεται περισσότερο στους σχεδιασμούς του Αλέκου Παπαδόπουλου παρά σε συλλογική κυβερνητική δράση. Αλλαγές όπως τα ΚΕΠ που βελτίωσαν τη σχέση κράτου – πολίτη ειναι περισσότερο προσαρμογές παρά μεταρρυθμίσεις. Σε κάθε περίπτωση μπροστά στη μια και μοναδική μεταρρύθμιση στο ασφαλιστικό σύστημα, υποχώρησε άτακτα και άδειασε τον Τάσο Γιαννίτση ως υπουργού που την επιχείρηση, έστω άγαρμπα.

Ο Σημίτης αποδείχθηκε “πρωθυπουργός μια εργασίας”. Της ένταξης στην ΟΝΕ , στην οποία επένδυσε την υστεροφημία του. Η στρατηγική επιλογή δεν ανήκει στον ίδιο, αλλά στις μετά το 1993 κυβερνήσεις του Ανδρέα Παπανδρέου. Ο ίδιος την διαχειρίσθηκε, αλλά υπάρχουν ενστάσεις για τις μεθόδους που χρησιμοποίησε και το πραγματικό αποτέλεσμα που είχε εκτός από την τυπική ένταξη.

Πρόκειται όμως για μεγάλη συζήτηση.Όπως άλλη συζήτηση είναι η κυριαρχία της διαφθοράς επί των ημερών του με άξονα το παιχνίδι στο Χρηματιστήριο και με πρωταγωνιστές έναν κύκλο υπουργών του και συνεργατών. Ουσιαστικά ο Σημίτης δεν υπήρξε πότε ηγέτης του ΠΑΣΟΚ με την έννοια ότι πήρε το κόμμα από την αντιπολίτευση και το πήγε στην εξουσία. Αυτό το έκαναν μόνο οι Παπανδρέου.

Ο Σημίτης πήρε την πρωθυπουργία, δηλαδή του κράτος και δι’ αυτού και το κόμμα . Ενώ κέρδισε –με δαπανηρές μεθόδους- τις εκλογές του 1996 , και του 2000, δεν πήγε στη κάλπη να απολογηθεί το 2004 για την εντολή που έλαβε. Με αντικαταστατικές μεθοδεύσεις και … επίκληση των δημοσκοπήσεων πέρασε το κόμμα στον Γ. Παπανδρέου -χάρη στον οποίο επικράτησε το 1996 και ο οποίος στη συνεχεία τον…διέγραψε.

Αυτό που πιστώνεται στον Σημίτη είναι η σοβαρότητα και η προσωπική συγκρότηση που τον διακρίνει, η βαθιά γνώστης και η προσήλωση τους στη Ευρώπη και το ευπρεπές ύφος της δημοσίας παρουσίας του. Από ιστορική άποψη η πρωθυπουργία του θα αξιολογηθεί διαφορετικά από τον υπερτονισμό της από τα ΜΜΕ της εποχής του.

Ο γιος του ιδρυτή που διαλύει

Μετά τον Σημίτη το ΠΑΣΟΚ πήγε τον κατήφορο. Ο Γ. Παπανδρέου με την αίσθηση ότι ασκεί την εξουσία, στο κόμμα και στο κράτος, ως κληρονομικό δικαίωμα, το μετέτρεψε σε προσωπικό μηχανισμό. Ένα είδος παιχνιδιού με κουβαδάκια στην άμμο- όπως ήταν η κίνηση ‘κάθε μέρα πολίτης” και οι προσβάσεις που είχε η οικογένεια του σε όλο το εύρος της κομματικής και κυβερνητικής δραστηριότητας.

ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ 5ης ΙΟΥΛΙΟΥ 2015 - ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Γ.Οργάνωσε την εξουσία του στηριζόμενος σε προσωπικούς φίλους του κάποιοι από οποίους δεν είχαν σχέση με το ΠΑΣΟΚ ή ακόμη και με την πολιτική, αλλά και σε … αγνώστους και αλλοδαπούς! Τελικά αφού από διέλυσε το ΠΑΣΟΚ ως οργανωμένη κόμμα, το χρεοκόπησε, και τελικά το διέσπασε- αφού εν τω μεταξύ αυτοανατινάχτηκε ο ίδιος.

Η ιστορική τομή στην ιστορία του ΠΑΣΟΚ έγινε με το φλερτ του Γ. Παπανδρέου με το ΔΝΤ . Επί Ανδρέα Παπανδρέου ήταν ο κακός δαίμονας με τον οποίο δεν θα έπρεπε να έχει καμιά σχέση η χώρα και έτσι διαπαιδαγωγήθηκαν τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Η προσφυγή στο ΔΝΤ ήταν αδιανόητη και παραβίαζε την ιδία την ύπαρξη του ΠΑΣΟΚ. Αλλά για τον τρίτο κατά σειρά πρόεδρο του το ΔΝΤ ήταν λύση. Και όταν ανέλαβε ο Στρος Καν -“φιλική δύναμη” – είχε πυκνή επικοινωνία μαζί του. Τελικά το ΔΝΤ βρέθηκε να αποφασίζει για τη χώρα στα πλαίσια του διεθνούς οικονομικού έλεγχου στον οποίο την οδήγησε ο Παπανδρέου.

Οι λόγοι ακόμη δεν έχουν αποσαφηνιστεί και μέθοδοι του αμφισβητούνται. Ο ίδιος επικαλείται αποκλειστικά τον δημοσιονομικό εκτροχιασμό που παρέλαβε από την κυβέρνηση Καραμανλή. Γι’ αυτό όμως ήταν ενήμερος όταν κατέθετε το πρόγραμμα Διαμαντόπουλου με μεγάλες παροχές προκειμένου να κερδίσει τις εκλογές –και φυσικά μόλις ανέλαβε. .

Η πτώση

Αυτή επιλογή ήταν το τέλος του ΠΑΣΟΚ, είτε είχε ως τότε είχε στοιχεία σοσιαλδημοκρατίας και κεντροαριστερά,  είτε όχι. Δεν ήταν μόνο τα δυσβάστακτα οικονομικά μέτρα που ακολούθησαν αλλά και η παραβίαση κάθε ιδεολογικού φράγματος, η απώλεια Εθνικής Ανεξαρτησίας.

Η ανικανότητα των κυβερνήσεων Παπανδρέου να ολοκληρώνουν αυτό που ανέλαβαν -και να βγάλουν τη χώρα από το πρώτο μνημόνιο όπως υποσχέθηκαν, οπότε τα πράγματα θα ήταν διαφορετικά- συμπληρώνουν την δραματική περίοδο του υιού Παπανδρέου- που σήμερα θεωρείται αποσυνάγωγος στο χώρο και στη χώρα.

Εν πάση περιπτώσει εκεί τέλειωσε το ΠΑΣΟΚ και μαζί η ελληνική σοσιαλδημοκρατία και η κεντροαριστερά όπως και αν τα εννοεί ο καθένας. Ο Βαγγέλης Βενιζέλος που διαδέχτηκε τον Γ. Παπανδρέου δεν είχε τρόπο να αποφύγει την εκλογική συντριβή που έφερε στην ούγια την υπογραφή του προκατόχου του. Ο ίδιος είχε κάψει τις προοπτικές που υπόσχονταν τα πολιτικά προσόντα επί των ημερών του Παπανδρέου στον οποίο τελικά υποτάχθηκε καταργώντας το διπολικό χαρακτήρα του ΠΑΣΟΚ που διασφάλιζε την επιβίωση του.

Ακολούθως πάντως Βενιζέλος μετέτρεψε αβασάνιστα το ΠΑΣΟΚ – στο οποίο προσχώρησε 15 χρόνια μετά την ίδρυση του- σε συμπληρωματικό μέγεθος της ΝΔ του Σαμαρά. Ταυτόχρονα ολοκλήρωσε την επιδίωξη του Γ. Παπανδρέου να το θέσει εκτός της δημοκρατικής παράταξης -με την ανδρεοπαπανδρεϊκή έννοια- και να το στρέψει εναντίον της Αριστεράς. Αυτή ήταν η χαριστική βολή.

Από τη Φώφη στον.. .Τσίπρα

images (3)Η Φώφη Γεννηματά παρέλαβε το ΠΑΣΟΚ σχεδόν ανύπαρκτο οργανωτικά και πολιτικά, με ισχνή κοινοβουλευτική δύναμη και αντίπαλο τον Ανδρέα Λοβέρδο που είχε καεί με την ακατανόητη αποχώρηση του και τη ίδρυση αλλού κόμματος επί…Βενιζέλου. Οι άλλοι ενδιαφερόμενοι για την ηγεσία όπως η Άννα Διαμαντόπουλου δεν είχαν καταφέρει να εκλεγούν ούτε βουλευτές και είχαν αποχωρήσει ήδη για διάφορους λόγους.

Η Φώφη δεν είχε φήμη πολιτικού στελέχους με ικανότητες και ιδεολογική συγκρότηση αλλά ήταν πρακτική. Πρώτον, δέχτηκε την καθοδήγηση στελεχών όπως ο Κ. Λαλιώτης και φίλων του πατέρα της που έχουν αποσυρθεί, όπως ο έμπειρος Μιλτ. Παπαϊωάννου. Δεύτερον ευνοήθηκε από την αποχή στην πρώτη αναμέτρηση της με τις κάλπες και φάνηκε να ανεβάζει το ποσοστό του κόμματος.  Ο συνδυασμός της απήχησης του ονόματος της με το ιστορικό βάρος του ΠΑΣΟΚ της εξασφάλιζε την παρουσία στην επόμενη Βουλή, από την οποία το ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε να οργανώσει την ανασύνταξη του, με νέα πρόσωπα και λοιπές προσαρμογές.

Παραδόξως η νέα πρόεδρος διολίσθησε ξαφνικά σε παιδαριώδη λάθη. Άρχισε να τηρεί ίσες αποστάσεις απέναντι στη ΝΔ και τον ιδεολογικά συγγενή κατά την παράδοση ΣΥΡΙΖΑ και κατέληξε σε πριμοδότηση της ΝΔ στην υπόθεση του εκλογικού νόμου. Έτσι κατέστρεψε τη στρατηγική του επαναπατρισμού ψηφοφόρων που είχαν πάει στον ΣΥΡΙΖΑ. Για άγνωστους λόγους ενεπλάκη στο παιχνίδι της δημιουργίας νέου κόμματος, που εκ των πραγμάτων οδηγούσε σε … διάλυση του ΠΑΣΟΚ που ήταν το σίγουρο χαρτί της.

Κάποιοι λένε ότι το έκανε για να κάψει αυτό το παιχνίδι από μέσα. Άλλοι ότι υπερτίμησε τις δυνάμεις της και πίστεψε ότι θα καταλήξει αρχηγός μεγαλύτερου κόμματος από τη συνένωση και άλλων δυνάμενων, όπως έγινε με την επιτυχή σύμπραξη με τη ΔΗΜΑΡ. Κάποια στιγμή πάντως κατάλαβε ότι η διάλυση του ΠΑΣΟΚ ήταν εναντίον της. Το νέο κόμμα θα ήταν απλώς δορυφόρος του Κυριακού Μητσοτάκη και σε κάθε περίπτωση δεν θα ήταν επικεφαλής η ίδια. Είχε ξεκινήσει ήδη από εξωπολιτικούς κύκλους η αναζήτηση αρχηγού που έφτανε ως τον Γιάννη Στουρνάρα.

Κάπως καθυστερημένα έβαλε τέλος σ’ αυτή τη διεργασία, αλλά ο χειρισμός της έχει στοιχεία αυτοτραυματισμού. Εκεί βρισκόμαστε σήμερα. Ποιο νέο κόμμα της Κεντροαριστεράς και φούμαρα. Η πόλωση σχηματοποιεί και ενισχύει το δικομματισμό. Το Ποτάμι ρευστοποιείται προς τη ΝΔ. Το ΠΑΣΟΚ βάζει εκ νέου το στοίχημα να παραμείνει στη Βουλή ως ΠΑΣΟΚ . Έχει καλές πιθανότητες να το πετύχει αν αφήσει τις μεγαλοστομίες η πρόεδρός του και το επαναφέρει στη φυσική ιστορική κοίτη του.

Όσο για την Κεντροαριστερά αν υπάρχει σήμερα αυτός ο πολιτικός χώρος, τον καταλαμβάνει όλο και περισσότερο ο ΣΥΡΙΖΑ που απορρόφησε τις δυνάμεις του ΠΑΣΟΚ και.. συνεχίζει να το κάνει -αντί να συμβεί το αντίθετο μετά τις παλινωδίες των κυβερνήσεων του. Ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να μπει στο κλαμπ της ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας και μάλλον θα το καταφέρει .