Μετά τη νίκη του Τραμπ, οι φιλελεύθεροι αυτομαστιγώνονται και προβλέπουν το τέλος του κόσμου

Του Τζάναν Γκάνες * 

17-81955ganeshΑς υποθέσουμε ότι το Εργατικό Κόμμα είχε αντικαταστήσει τον Γκόρντον Μπράουν ή τον Εντ Μίλιμπαντ πριν λάβουν μέρος σε γενικές εκλογές. Το πιθανότερο είναι ότι δεν θα είχε εκλεγεί κυβέρνηση των Τόρις, δεν θα είχε γίνει δημοψήφισμα για την ΕΕ και κατά συνέπεια δεν θα είχε αποφασιστεί έξοδος από αυτήν.

Ας υποθέσουμε ότι η Χίλαρι Κλίντον είχε κερδίσει 100.000 ακόμη ψήφους στις τρεις πολιτείες –  το Ουισκόνσιν, το Μίσιγκαν και την Πενσιλβάνια – που εξέλεξαν και επανεξέλεξαν τον Μπαράκ Ομπάμα. Ο πλανήτης θα έπνιγε τώρα ένα χασμουρητό μπροστά στην αντοχή του συστήματος απέναντι στην αντίδραση.

Ολοι εμείς που παρακολουθούμε την πολιτική τρελαινόμαστε για τα έπη: όταν τα εκλογικά σώματα κάνουν περίεργα πράγματα, θέλουμε να πιστεύουμε ότι ζούμε μια ιδιοτροπία της ιστορίας. Όταν οι δύο σταθερότερες δημοκρατίες του πλανήτη ψηφίζουν μια αλλαγή, πρέπει σώνει και καλά να έχει έρθει το τέλος του φιλελευθερισμού ή η διάλυση των μεσαίων τάξεων ή εν πάση περιπτώσει κάτι αντίστοιχα μεγαλειώδες. Το να σκεφτούμε κάποιες ιδιαιτερότητες, όπως για παράδειγμα την επιμονή που έχει δείξει τα τελευταία χρόνια η Αριστερά σε μέτριους ηγέτες, δεν μας ικανοποιεί.

Ίσως αυτή η χρονιά αποδειχθεί μια μεγαλύτερη στροφή από τον φιλελευθερισμό στον μη-φιλελευθερισμό. Οι λόγοι όμως που πιστεύουμε κάτι τέτοιο είναι ένα δημοψήφισμα που κρίθηκε με μικρή διαφορά και μια εκλογική αναμέτρηση που κρίθηκε με ακόμη μικρότερη διαφορά. Το αποτέλεσμα του πρώτου δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ, ούτε καν προσδιοριστεί. Το αποτέλεσμα της δεύτερης μπορεί θαυμάσια σε τέσσερα χρόνια να ανατραπεί. Οι Αμερικανοί εξέλεξαν έναν άνθρωπο που θέλει να μειώσει τους φόρους και να καταργήσει τους χρηματοοικονομικούς ελέγχους. Αλλά αυτό είναι αρκετό για να δηλώσει ο Μίλιμπαντ ότι η «παλιά οικονομική διευθέτηση» – δηλαδή ο φιλελευθερισμός – είναι νεκρή.

Το μοναδικό σοβαρό μάθημα του 2016 είναι ότι η ετυμηγορία του Γουίλιαμ Γκόλντμαν για το Χόλιγουντ – «Κανείς δεν ξέρει τίποτα», είπε ο σεναριογράφος – ισχύει και για τις κρατικές υποθέσεις. Το να προβλέπεις τις πολιτικές εξελίξεις είναι μια επιστήμη εξίσου ανακριβής με το να προβλέπεις ποιο σενάριο από τα δεκάδες που έχουν υποβληθεί θα γίνει εμπορική επιτυχία. Έχοντας αποτύχει να προβλέψουμε αυτές τις εξελίξεις, θα έπρεπε να κάνουμε μια παύση προτού τις χρησιμοποιήσουμε για να κάνουμε νέες προβλέψεις, αυτή τη φορά για το τέλος της μεταπολεμικής τάξης.

Η απαισιόδοξη αφήγηση των ημερών θέλει τις δυτικές χώρες να παραδίδονται σαν ντόμινο στον αυταρχισμό και τη Γερμανία να αποτελεί τη μοναδική άγκυρα μέσα στη θύελλα. Αυτό προϋποθέτει αρκετά πράγματα. Ότι ο Τραμπ, που έχει ήδη υπαναχωρήσει σε ορισμένα πράγματα, εννοούσε αυτά που έλεγε τους τελευταίους 18 μήνες. Ότι αυτά που έλεγε είχαν έναν σταθερό ανελεύθερο χαρακτήρα. Ότι η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ θα την καταστήσει πιο κλειστή, και όχι πιο ανοιχτή οικονομία. Ότι τον επόμενο χρόνο θα θριαμβεύσει ο λαϊκισμός σε όλη την Ευρώπη, από τη Γαλλία ως την Ιταλία. Ότι οι αλλαγές προς περισσότερο κρατισμό στη Δύση δεν θα αντισταθμιστούν με μεταρρυθμίσεις σε άλλες περιοχές.

Πώς δικαιολογείται η βεβαιότητα με την οποία διατυπώνονται αυτά τα σενάρια; Το 2008, όταν οι τράπεζες έπεφταν και οι κυβερνήσεις επενέβαιναν, ποιος θα μπορούσε να προβλέψει ότι οκτώ χρόνια αργότερα τα κόμματα της κεντροδεξιάς θα κυριαρχούσαν στον πλούσιο κόσμο; Με την ίδια λογική, ποιος μπορεί να προβλέψει σήμερα πώς θα είναι ο πλούσιος κόσμος σε οκτώ χρόνια από σήμερα;

Ίσως να συμβεί πράγματι το χειρότερο. Ίσως πάλι οι «συστημικοί» πολιτικοί αντιγράψουν αρκετά πράγματα από τους λαϊκιστές και μπορέσουν να εξουδετερώσουν την εκλογική τους απήχηση χωρίς να κλονιστούν τα θεμέλια των κοινωνιών μας. Ίσως ακόμη η Αμερική, που έδωσε στην Κλίντον περισσότερες ψήφους απ’ όσες στον Τραμπ και εξακολουθεί να χαρίζει στον Ομπάμα μεγάλα ποσοστά δημοτικότητας, επιστρέψει το 2020 στον μέσο όρο χωρίς να μεσολαβήσουν υποχωρήσεις στις αρχές της.

Υπάρχουν πολλά σενάρια για το μέλλον και οι φιλελεύθεροι δείχνουν να επιλέγουν το χειρότερο, ως τιμωρία ίσως για την αλαζονεία τους μετά τον Ψυχρό Πόλεμο που έκανε τον Φράνσις Φουκουγιάμα να μιλήσει για το «τέλος της ιδεολογικής εξέλιξης της ανθρωπότητας». Ουσιαστικά πήγαμε από τη μια τελεολογία σε μια άλλη: από τον θρίαμβο του φιλελευθερισμού πήγαμε στο επικείμενο τέλος του.

Δεν υπάρχει τέλος της Ιστορίας και δεν υπάρχει τέλος στην υστερία μας.

 * Ο Τζάναν Γκάνες είναι αρθρογράφος τωνFinancial Times

 

ΑΠΟ ΤΟ ΑΠΕ -ΜΠΕ