Του Νίκου Λακόπουλου
Η κατάληψη της πρυτανείας του Πανεπιστημίου Αθηνών και όσα συμβαίνουν στα Πανεπιστήμια γενικά, είναι μια ευκαιρία για μια αντιπαράθεση όσων ζητάνε την βίαιη εκκένωση του κτηρίου κι όσων βλέπουν τα γεγονότα με ψυχραιμία. Η σύγκρουση αυτή δεν είναι καινούργια όσο κι αν ανιστόρητοι είναι όσοι λένε να επέμβει η αστυνομία, να τους κόψουν το νερό, να προστατεύσουν την «τιμή του κράτους».
Πάνω από ένα πριν από την σημερινή εποχή, το 1896, Δεκέμβρη, μια ομάδα τεταρτοετών φοιτητών της Ιατρικής επισκέφθηκε τον καθηγητή της Γαλβάνη για να του ζητήσει να είναι πιο επιεικής στην πρακτική άσκηση των φοιτητών. Εκείνος τους έδιωξε. Με μια απεργία οι φοιτητές οργανώνουν συγκεντρώσεις. Οι εξετάσεις αναστέλλονται, το εξάμηνο χάνεται και το μέτωπο διευρύνεται. Η αστυνομία καλείται να επιβάλλει την τάξη στα επεισόδια. Οι φοιτητές χτυπάνε τα καδρόνια της εποχής, (ράβδους), στα θρανία:
–Έξω ! έξω ! – Εδώ είνε ιερόν καθίδρυμα ! Δεν έχει θέσιν εδώ η εξουσία ! –Κύριε καθηγητά, είνε απαραβίαστος η Σχολή!»
Η αστυνομία συνέλαβε δύο φοιτητές έξω από το Πανεπιστήμιο. Οι συμφοιτητές τους προσπάθησαν να τους απελευθερώσουν με πέτρες, ρόπαλα και όπλα. Η συμπλοκή γενικεύτηκε με ανταλλαγές πυροβολισμών. Ένας αστυφύλακας τραυματίζεται. Ο διευθυντής της Αστυνομίας Μπαϊρακτάρης, χρησιμοποιεί ιππήλατες άμαξες ως κλούβες.
Οι αστυνομικοί εισβάλλουν με ξίφη και τραυματίζονται φοιτητές και δυο αστυνομικοί. Οι συμπλοκές επεκτείνονται σε στα Προπύλαια και το Νοσοκομείο που βρίσκεται στη Σόλωνος. Ο Μπαϊρακτάρης επιχειρεί επίθεση στην ανατολική πλευρά του ιδρύματος, αλλά βρίσκεται μπροστά σε περίστροφα των φοιτητών και τα δυο χαμένα ξίφη των αστυνομικών. Η συντονιστική επιτροπή αποφάσισε την «κατάληψη» του κτιρίου με όπλα, φυσίγγια και δυναμίτιδα. Ο στρατός πολιορκεί το κτήριο.
Ο θάνατος ενός μαθητή οδήγησε τους χίλιους έγκλειστους να οργανωθούν στρατιωτικά με επικεφαλής έναν φρούραρχο. Η Σύγκλητος αποφάσισε τη διακοπή όλων των μαθημάτων ως το Πάσχα. Η κυβέρνηση Δηλιγιάννη εκδίδει ογδόντα εντάλματα σύλληψης φοιτητών. Η επιτροπή τοποθετεί σκοπευτές. Μια φήμη θέλει τους φοιτητές έτοιμους να ανατινάξουν το κτήριο με δυναμίτη. Η πόλη είναι ανάστατη. Από την Πάτρα πεντακόσιοι πατρινοί είναι έτοιμοι να φτάσουν με το τρένο στην πρωτεύουσα. Η κυβέρνηση ετοιμάζεται να κηρύξει στρατιωτικό νόμο.
Το χάραμα η πόλη μοιάζει πολιορκημένη. «Νυξ του Αγίου Βαρθολομαίου» τιτλοφορείται μια εφημερίδα και εκθειάζει τη στρατιωτική οργάνωση, την αποφασιστικότητα και τον ενθουσιασμό των καταληψιών. Το γενικό πρόσταγμα έχει ο φρούραρχος, ο οποίος ρυθμίζει με τους επιτελείς του τις φρουρές. Οι ένοπλοι σκοποί ανταλλάσσουν συνθήματα και παρασυνθήματα. Η «μυστική αστυνομία» δίνει αναφορές. Κάποιοι απαγγέλλουν ποιήματα και τραγουδούν πατριωτικά άσματα και μανιάτικα μοιρολόγια.
Μια πορεία ξεκινά στις 9.30 το πρωί από τα Προπύλαια. Οι στρατιώτες είναι σε θέση «εφ όπλου λόγχη». Ένας αξιωματικός με αντλία βρίσκεται μπροστά στις κάνες των όπλων των φοιτητών.
Ο καθηγητής Μιστριώτης αναλαμβάνει να μεσολαβήσει. Η κυβέρνηση υποχωρεί και ο Γαλβάνης απολύεται. Οι φοιτητές βγήκαν άοπλοι, κατά τετράδες, με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Αττικής και τους καθηγητές που είχαν μεσολαβήσει , κατευθύνθηκαν προς την πλατεία Κολωνακίου, όπου και διαλύθηκαν. Η κυβέρνηση εγκαθιστά στρατιωτική φρουρά στο Πανεπιστημίου και συλλαμβάνει πολλούς φοιτητές ως πρωταίτιους.
Μερικοί στίχοι της αθηναϊκής σάτιρας απέμειναν να θυμίζουν τα γεγονότα:
«Με ρεβόλβερ στη μέση και κάμα / σαν ιππότης κι’ εγώ αληθής / εις την αίθουσαν μπαίνω γενναίως / και το μάθημα κόβω ευθύς. / Αστυφύλαξ αν έρθη εμπρός μου / κι’ αστυνόμος κοντά μου σταθή / του αλλάζω την πίστι στο ξύλο / και του παίρνω ευθύς το σπαθί.
Η υπόθεση αυτή που άρχισε με μια διαμαρτυρία για έναν καθηγητή θα μπορούσε να οδηγήσει και σε εμφύλιο πόλεμο τέλειωσε όταν οι πιο δυναμικοί φοιτητές φεύγουν τον Φεβρουάριο για να απελευθερώσουν την Κρήτη με ζητωκραυγές με το ατμόπλοιο ‘Ήπειρος». Ήταν οι ίδιοι που είχαν αρχίσει νέες κινητοποιήσεις για να απελευθερώσουν τους φυλακισμένους «πρωταίτιους».
* Για τα «Γαλβανικά»: Χρήστος Λάζος, «Ελληνικό Φοιτητικό Κίνημα 1821-1973 (Εκδ. Γνώση 1987), Διον. Μαρκόπουλου Η εξέγερσις των Φοιτητών εν Αθήναις, εν Καλάμαις 1903), Κ. Λάππας- «Πανεπιστήμιο και φοιτητές στην Ελλάδα-( Αθήνα- 2004).
