Του Νίκου Λακόπουλου
To καλοκαίρι του 2004 ο τότε πρόεδρος του ” Συνασπισμού”Αλέκος Αλαβάνος συνάντησε τον τότε πρόεδρο της Βραζιλίας Λούλα.«Πως καταφέρνεις και είσαι τόσο δημοφιλής;» ρώτησε ο Αλαβάνος.
«Είναι απλό» απάντησε ο Λούλα. «Θα πετάξεις την γραβάτα».
Την εποχή αυτή στην Αθήνα ένας νεαρός εντυπωσιάζεται, όπως λέει από το απλό στυλ του Αλέκου Αλαβάνου που “κατάφερε σε μια περίοδο που η πολιτική δημιουργούσε πλήξη να δημιουργήσει ένα πλαίσιο έκπληξης. Δεν έχει σακάκι, δεν έχει γραβάτα, δεν έχει κοστούμι». Είναι ο ανύποπτος για το μέλλον του Αλέξης Τσίπρας.
Δέκα χρόνια μετά οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν φωτογραφηθούν ακούν έναν από όλους να λέει, πριν ξεσπάσουν σε γέλια: “Μήπως να βγάζαμε τις γραβάτες προς τιμήν ενός εταίρου μας;” (εννοώντας την Ελλάδα).
Ο Αλέξης Τσίπρας, ως πρωθυπουργός της χώρας πλέον, εντυπωσιάζει όλο τον κόσμο, με το στυλ “χωρίς γραβάτα” κάνοντας τον Ιταλό ομόλογό του να του χαρίσει μία. Και εκείνος υπόσχεται να τη φορέσει “όταν καταλήξουμε σε συμφωνία”.
Η γραβάτα (η “κροάτα” ή “κροατική”) ήρθε στην Ευρώπη τον 17ο αιώνα ως αξεσουάρ της στολής Κροατών ιππέων και εντυπωσίασε τον Λουδοβίκο τον ΙΔ που έφτιαξε το “Βασιλικό Σύνταγμα Γραβατών”. Φαίνεται πως έγινε μόδα χάρη στην Αυλή, από όπου πέρασε στους ευγενείς με την ίδια ταχύτητα που στο Βυζάντιο κάποτε μια Χαζάρα πριγκίπισσα με μπλέ μάτια, η Τζιτζάκ, καθιέρωσε το τζυτζάκιον που υπάρχει ακόμα ως καφτάνι.
Η cravat έγινε σύμβολο τελικά όχι ευγένειας ακριβώς όσο πειθαρχίας και κομψότητας. Από τον κομψό Αττίκ, τον κομψότατο φοιτητή Γεώργιο Παπανδρέου, η φλωτάν γραβάτα θα φτάσει στην Ελλάδα, την ελληνική αριστερά και τους κομμουνιστές και τον επαρχιώτη φοιτητή …Άρη Βελουχιώτη.
Το μήνυμα που περιέχει αυτή η επιμέλεια των πρώτων κομμουνιστών να φοράνε λευκά πουκάμισα, κοστούμια και φλωτάν γραβάτες είναι δυο -τρεις λέξεις για τους μυημένους: “Αστικοδημοκρατική Ολοκλήρωση”. To μήνυμα αυτό ισχύει ακόμα. Δεν θα φτιάξουμε πρώτα τον σοσιαλισμό και μετά τον αγωγό πετρελαίου. Θα φτιάξουμε- όπως κάνει ο σ. Λαφαζάνης- πρώτα τον αγωγό και βλέπουμε για τον “σοσιαλισμό” αργότερα. (Περισσότερα στο βιβλίο μου “Ο Αλέξης στη Χώρα των Θαυμάτων” (Εκδ. Λιβάνη) που εξετάζει την σχέση ανάμεσα στην ροκαμπιλάτη – τότε!- φαβορίτα του Αλέξη, την γραβάτα του Άρη και το ζιβάγκο, του Ανδρέα).
Η εποχή αυτή που οι Έλληνες κομμουνιστές αναβάλλουν διαρκώς την επανάσταση είναι η εποχή που το δυτικό παντελόνι διώχνει την αγνώστου προελεύσεως φουστανέλα. Η αντάρτικη στολή των Κλεφτών και Αρματωλών είχε γίνει πλέον ανακτορικό ένδυμα.
Οι κομμουνιστές φαίνεται πως εδώ ταυτίζονται στις ενδυματολογικές προτιμήσεις τους με τον Ελευθέριο Βενιζέλο, τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου και τον νεαρό φοιτητή Γεώργιο Παπανδρέου, που φυλακίστηκε μάλιστα- με την γραβάτα του- όταν αρνήθηκε να κάνει …σουηδική γυμναστική. Οι τραγιάσκες σαν κι αυτή που φορούσε ο Λένιν θα αργήσουν νάρθουν και μάλλον δεν θα έχουν μεγάλη απήχηση ,αλλά ούτε και οι μπερέδες ακόμα και την εποχή που όλοι οι φοιτητές -μετά τη χούντα- φοράνε τζάκετ και μοντγκόμερυ.
Η γραβάτα, μετά την δεκαετία ’60 και τα κινήματά της είναι σύμβολο μικροαστισμού που φοράνε οι γιάπηδες, όπως και οι υπάλληλοι, ως “επαγγελματίες” και καριερίστες. Η γραβάτα πλέον φοριέται και με μπλου τζιν. Το παλιό εργατικό παντελόνι των ανθρακορύχων έπαψε να είναι σύμβολο χειραφέτησης- ειδικά των γυναικών- και ενσωματώθηκε σε ένα φιλελεύθερο, αλλά όχι κι απαραίτητα “επαναστατικό” στυλ. Περισσότερο ανεμελιάς παρά πολιτικοποίησης. Φυσικά όλα αλλάζουν. Το μούσι, σύμβολο αστικό -και φασιστικό- έγινε μέρος της σημειολογίας μιας επαναστημένης γενιάς που ωστόσο ξυρίστηκε, ολοσχερώς ή τμηματικά- μετά την δεκαετία ‘ 80. Θα επιστρέψει με νέα κόμμωση και νέα ιδεολογία όταν θα αναβιώσουν πολλές καρικατούρες χίππηδων ή “μοντς” μαζί με “αντάρτες’ με μακρυά μαλλιά και μούσι αλά “Τσε”- θέαμα από κωμικό έως γελοίο. Τα σκουλαρίκια και οι κοτσίδες είναι πλέον ντεμοντέ. Η “νεολαία” βρίσκεται σε ενδυματολογικό αδιέξοδο!
Ο Αλέξης πολύ γρήγορα εγκατατέλειψε το στυλ “ροκαμπίλι” που δεν ταίριαζε και πολύ με την … “κνίτικη” στολή. Φαίνεται πως δεν κάνει παρέα πια με τον σκουλαριοκάτο Ανδρέα Καρίτζη που πήγανε μαζί στο προεδρικό μέγαρο με μοτοσυκλέτα όταν ο Αλέξης έγινε ο νεώτερος αρχηγός κόμματος. (Θα γίνει κι ο νεώτερος πρωθυπουργός, αλλά μετά τον Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, τον αρχηγό της “Χρυσής Νεολαίας” εκατόν πενήντα χρόνια πριν).
Ο Yanis Βαρουφάκης με τον κοσμοπολίτικο, αλλά ίσως πτωχοδρομικό στυλ του, έχει στο μεταξύ τρελάνει την Υφήλιο με το πανάκριβό Μπέρμπερυ κασκόλ του και τις στυλιστικές του επιλογές. Μάλλον όταν πρόκειται για ευρωπαϊκό συμβούλιο ντύνεται πανκ ή new wave και όταν πρόκειται να πάει σε ροκ κλαμπ φοράει φράκο, όπως λέει μια ..μαρτυρία. Φυσικά ο Αλέξης με κοντό μαλλί έχει μείνει πολύ πίσω. Ο
έλληνας πρωθυπουργός ανεβάζει σιγά- σιγά την φαβορίτα προς τα πάνω και -οικογενειάρχης πια- πρέπει να τελειώνει με το “ροκ” παρελθόν. Και είναι έτοιμος -στα πλαίσια ενός “έντιμου συμβιβασμού”.- να φορέσει και γραβάτα!
“Ευτυχώς” θα πούνε στις Βρυξέλλες. Πάει κι αυτό. Αντίο Επανάσταση. Το παιδί έχει ωριμάσει”. Κανένας δεν θα θυμάται τον Λούλα και δεν ξέρει το μυστικό του Αλέξη με τη γραβάτα- που δεν φορούσε ο Αλαβάνος. Την εποχή αυτή η ευρωπαϊκή αριστερά δεν έχει και πολλά να πει. Λίγο Δημοκρατία, λίγο Διαφωτισμό κι όμορφες αναμνήσεις από ένα ηρωϊκό παρελθόν με όπλα, επαναστάσεις και μπερέδες. Ο σοσιαλισμός τελικά θα ενταχθεί στα ΕΣΠΑ.Και η γραβάτα φοριέται και χωρίς σώβρακο. Άλλωστε τι μπορεί να σημαίνει πια το να μη φοράς γραβάτα και νάχεις τα πουκάμισα έξω;
To μήνυμα που θα στείλει ο Αλέξης Τσίπρας όταν θα φορέσει γραβάτα δεν διαφέρει από αυτό που έστελναν οι πρώτοι κομμουνιστές. Κι αυτό είναι μήνυμα είναι ευθύνη- πειθαρχία- κομψότητα. Μόνο που εκείνοι ήταν κομψοί πριν ηττηθούν. Η σημερινή Αριστερά, αυτή που πίστευε στον “υπαρκτό σοσιαλισμό ιδιαίτερα- δεν έχει άλλη επιλογή από τον να είναι κομψή, μετά την ήττα.
