Συνέντευξη στο ΑΠ του συνταγματολόγου Γ. Σωτηρέλη
Τι σημαίνει κατά την άποψή σας η χθεσινή άρνηση παροχής εξουσιοδότησης στην Κυβέρνηση από 17 βουλευτές της πλειοψηφίας; Υπάρχει θέμα δεδηλωμένης;
-Κατ’ αρχάς να επισημάνω ότι κατά την άποψή μου η χρήση του όρου δεδηλωμένη εν προκειμένω όχι μόνον δεν είναι δόκιμη, παρότι χρησιμοποιείται ευρύτατα στον δημόσιο λόγο, αλλά και δημιουργεί λανθασμένες εντυπώσεις ως προς τις συνταγματικές επιπτώσεις της πολιτικής στάσης των διαφοροποιούμενων από την πλειοψηφία βουλευτών. Θέμα δεδηλωμένης, στην πραγματικότητα, τίθεται μόνον αμέσως μετά τις εκλογές, προκειμένου ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας να μπορεί με βάση τα εκλογικά αποτελέσματα, να αναθέσει τον σχηματισμό κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που κατά τεκμήριο μπορεί να λάβει την εμπιστοσύνη της Βουλής, εφόσον διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία του συνόλου των βουλευτών. Αφ’ ότου όμως σχηματισθεί η κυβέρνηση και λάβει ψήφο εμπιστοσύνης, η επίκληση της «δεδηλωμένης» νομικά δεν έχει καμία σημασία. Ακόμα και αν ο συνολικός αριθμός των βουλευτών της κυβερνητικής παράταξης υπολείπεται της απόλυτης πλειοψηφίας κατά την ψήφιση ενός σημαντικού νομοσχεδίου, όπως συνέβη χθες, συνταγματικά δεν τίθεται θέμα απαλλαγής της κυβέρνησης από τα καθήκοντά της. Ο μόνος τρόπος για να απαλλαγεί μια τέτοια κυβέρνηση από τα καθήκοντά της είναι είτε να παραιτηθεί είτε να χάσει την εμπιστοσύνη της Βουλής με τις συγκεκριμένες διαδικασίες που προβλέπονται από το άρθρο 84 του Συντάγματος. Στην πρώτη διαδικασία την σχετική πρόταση υποβάλλει στη Βουλή ο πρωθυπουργός και απαιτείται πλειοψηφία των παρόντων, που δεν θα είναι μικρότερη από 120. Στην δεύτερη διαδικασία την σχετική πρόταση υποβάλλουν τουλάχιστον 50 βουλευτές (1/6), και απαιτείται πλειοψηφία τουλάχιστον 151 βουλευτών. Έως ότου τεθεί τέτοιο θέμα και επιβεβαιωθεί θεσμικά η απώλεια της εμπιστοσύνης, η κυβέρνηση τεκμαίρεται ότι την διαθέτει, ανεξάρτητα από την στάση που θα έχουν ορισμένοι βουλευτές της πλειοψηφίας.
-Μπορεί όμως να σταθεί μια τέτοια κυβέρνηση, με δεδομένη την διαφοροποίηση τόσων βουλευτών της, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται μάλιστα και δύο υπουργοί, καθώς και η Πρόεδρος της Βουλής;
Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Πρώτον από την στάση των βουλευτών που διαφώνησαν, καθώς από όσα γνωρίζω αυτοί έχουν υπογράψει έναν κώδικα δεοντολογίας που προβλέπει παραίτησή τους από το βουλευτικό αξίωμα αν διαφωνήσουν με μείζονες κυβερνητικές επιλογές. Άρα η απόλυτη πλειοψηφία μπορεί πολύ γρήγορα να αποκατασταθεί και να μην ισχύει αυτό που καταχρηστικά και λανθασμένα αναφέρεται σαν «απώλεια της δεδηλωμένης».
Τίποτε δεν αποκλείει βέβαια την παραμονή της κυβέρνησης στην εξουσία για μεγάλο διάστημα και με τα σημερινά δεδομένα, ως προς τον κοινοβουλευτικό συσχετισμό δυνάμεων. Και τούτο διότι η εξουσιοδότηση που ζήτησε η κυβέρνηση έλαβε συντριπτική κοινοβουλευτική πλειοψηφία, με αποτέλεσμα να όχι μόνον να μην τίθεται θέμα πολιτικής νομιμοποίησης αλλά και να έχει διαμορφωθεί ένα κλίμα ευρύτατων συναινέσεων και συγκλίσεων, που επιτρέπει μεγάλη ευχέρεια χειρισμών, τουλάχιστον ως προς το κρίσιμο και εξαιρετικά επείγον θέμα της συμφωνίας με τους ευρωπαίους εταίρους μας. Ακόμη δε και αν υποβληθεί πρόταση δυσπιστίας είναι μάλλον απίθανο να τελεσφορήσει, τουλάχιστον για όσο διάστημα θα διαρκούν οι εκκρεμότητες σε σχέση με την συμφωνία.
Και στις δύο περιπτώσεις, πάντως, το μόνο πρόβλημα που θα παραμένει ανοιχτό θα είναι η αντικατάσταση των υπουργών που διαφώνησαν, και που απορώ γιατί δεν έχουν ακόμη παραιτηθεί, καθώς και της Προέδρου της Βουλής, η οποία είναι φανερό ότι επέλεξε πλέον την ρήξη με όλες πλέον τις κοινοβουλευτικές δυνάμεις που την ανέδειξαν.
–Δηλαδή αποκλείετε προσφυγή σε εκλογές;
-Καθόλου δεν το αποκλείω. Είναι βέβαιο ότι από πολιτική άποψη η συγκεκριμένη διαφοροποίηση των βουλευτών θα δρομολογήσει ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις στο εγγύς μέλλον, αφότου δηλαδή ολοκληρωθεί η ψήφιση της συμφωνίας και των εφαρμοστικών της νόμων, που θα οδηγήσουν είτε σε πλήρη αναδιάταξη των σημερινών κοινοβουλευτικών συμμαχιών, προκειμένου να προκύψει άλλη κυβέρνηση, είτε σε εκλογές με πρωτοβουλία της κυβέρνησης. Με δεδομένο, όμως, ότι δεν έχει συμπληρωθεί ένα έτος από τις εκλογές, η πρωτοβουλία αυτή δεν μπορεί να είναι η λεγόμενη κυβερνητική διάλυση της Βουλής (με την επίκληση σοβαρού εθνικού θέματος) αλλά η παραίτηση της κυβέρνησης, που οδηγεί κατά την άποψή μου, με βάση τα σημερινά δεδομένα, σε διαβούλευση του Προέδρου της Δημοκρατίας με τα κόμματα, για τυχόν σχηματισμό κοινοβουλευτικής κυβέρνησης, και στη συνέχεια –αν αυτή αποτύχει– σε διεξαγωγή εκλογών είτε από διακομματική είτε από υπηρεσιακή εκλογική) κυβέρνηση.
