Στις αμερικανικές προκριματικές εκλογές, το κυρίαρχο θέαμα είναι ο σωβινιστικός εθνικισμός του Ντόναλντ Τραμπ και η άξεστη συμπεριφορά του. Σε σύγκριση με αυτά που γίνονται στο Ρεπουμπλικανικό στρατόπεδο, η μάχη στο Δημοκρατικό Κόμμα χαρακτηρίζεται από ευγένεια και λογική. Όμως το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα είναι κατακερματισμένο. Το πιο ενδιαφέρον φαινόμενο αυτή τη στιγμή στην αμερικανική πολιτική, που ίσως να δείχνει και τη στροφή της προς τα αριστερά, είναι η δυναμική του Μπέρνι Σάντερς, του σοσιαλιστή γερουσιαστή από το Βερμόντ.
Το εντυπωσιακότερο στοιχείο της εκστρατείας του είναι ότι παρά την ηλικία του – είναι 74 ετών και ένας από τους πιο ηλικιωμένους υποψήφιους στην ιστορία -, έχει τους νεότερους υποστηρικτές. Στην Αϊόβα, στις προκριματικές για τους υποψηφίους, υποστηρίχθηκε από το 84% των ψηφοφόρων ηλικίας 18 ως 29 ετών. Αντίστοιχο ήταν το ποσοστό και στο Νιου Χάμσαϊρ. Αυτά είναι πρωτοφανή ποσοστά. Το 2008, ο Μπάρακ Ομπάμα είχε κερδίσει τους νέους, αλλά όχι σε τέτοιες αναλογίες.
Τι λένε αυτοί οι νέοι Δημοκρατικοί ψηφοφόροι με την περίεργη προτίμησή τους για τον γερο-Σάντερς; Πολλά και διαφορετικά πράγματα, φυσικά. Ότι το χρήμα των εταιρειών έχει διαβρώσει την πολιτική. Ότι δεν τους ενθουσιάζει τελικά η ιδέα να εκλέξουν την πρώτη γυναίκα πρόεδρο. Ότι τα χρέη τους στα πανεπιστήμια είναι υπερβολικά μεγάλα. Ότι δεν πιστεύουν πως η Χίλαρι Κλίντον είναι εντελώς τίμια. Και ότι βρίσκουν τον Σάντερς αυθεντικό και ειλικρινή.
Περισσότερο απ’ όλα αυτά τα μηνύματα, όμως, οι νεαροί υποστηρικτές του Σάντερς εκφράζουν μια φιλοσοφική στροφή. Δηλώνουν ότι απορρίπτουν τον ισχυρισμό του σημερινού φιλελεύθερου καπιταλισμού πως μπορεί να οδηγήσει σε μια τίμια κοινωνία. Λίγοι είναι οι οπαδοί του Σάντερς που υιοθετούν τις μαρξιστικές αρχές περί κρατικής ιδιοκτησίας της βιομηχανίας, ανακατανομής του πλούτου και κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας. Η λέξη «σοσιαλιστής», όμως, δεν τους πανικοβάλλει, όπως τους γονείς τους.
Στην πραγματικότητα, η διαφοροποίηση των γενεών απέναντι στο σοσιαλισμό δείχνει και τη διαφορά ανάμεσα στην Κλίντον και τον Σάντερς. Στις δημοσκοπήσεις, οι άνω των 65 απορρίπτουν τον σοσιαλισμό. Οι κάτω των 30, όμως, τον προτιμούν από τον καπιταλισμό. Κι αυτό δεν είναι περίεργο, αν λάβει κανείς υπόψη του τι έχουν δει στη ζωή τους. Οι φτωχές επιδόσεις του καπιταλισμού μετά το 2008, σε συνδυασμό με την εξαφάνιση της κομμουνιστικής απειλής, έχει οδηγήσει τους συνειδητοποιημένους νέους ανθρώπους να αμφισβητούν τον ισχυρισμό ότι ο καπιταλισμός είναι το μόνο βιώσιμο οικονομικό σύστημα που προσφέρεται.
Το μόνο κοινό σημείο μεταξύ των οργισμένων Αμερικανών της Αριστεράς και της Δεξιάς είναι ο αποτροπιασμός για τη χρηματοπιστωτική κρίση και τις συνέπειές της. Η αντίδραση της Δεξιάς εκφράστηκε από το Tea Party, που υποστήριξε ότι η διάσωση των τραπεζών παραβίαζε τις αρχές της ελεύθερης αγοράς. Η αντίδραση της ριζοσπαστικής Αριστεράς ήταν το κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ», που κατήγγειλε την Ουάσινγκτον ότι δεν τιμώρησε τους υπεύθυνους για την κρίση. Ο Σάντερς μεταφέρει την οργή του κινήματος για την πλουτοκρατία από τους δρόμους στην κάλπη.
Αν το «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» είναι ο ένας θεμέλιος λίθος του Σάντερς, ο άλλος είναι το κίνημα «Οι ζωές των μαύρων έχουν σημασία». Εδώ, το ζήτημα δεν είναι τόσο η αποτυχία του καπιταλισμού όσο η αδυναμία του φιλελευθερισμού να διορθώσει τις φυλετικές ανισότητες που εξακολουθούν να υπάρχουν στην Αμερική. Οι φόνοι άοπλων Αφροαμερικανών από την αστυνομία δείχνουν πόσο λίγο άλλαξε το σωφρονιστικό σύστημα ακόμη και με έναν Αφροαμερικανό πρόεδρο. Ο Σάντερς το καταλαβαίνει. Στο τελευταίο του διαφημιστικό βίντεο πρωταγωνιστεί η Έρικα Γκάρνερ, κόρη του Έρικ Γκάρνερ που δολοφονήθηκε το 2014 από αστυνομικούς της Νέας Υόρκης.
Ο Ομπάμα υπέβαλε υποψηφιότητα υποσχόμενος ότι το σύστημα θα αλλάξει από μέσα. Ο Σάντερς υποβάλλει υποψηφιότητα επικρίνοντας ένα σύστημα που δεν κατέστη δυνατό να αλλάξει σε διάφορα σημεία του, περιλαμβανομένων ζητημάτων όπως η κλιματική αλλαγή ή οι οικονομικές ανισότητες που ενδιαφέρουν ιδιαίτερα τους νέους. Υποστηρίζοντας τον Σάντερς έναντι της Κλίντον, οι νέοι απομακρύνονται από το δόγμα της «ελεύθερης αγοράς με προοδευτικούς σκοπούς» που υπηρετούν οι Δημοκρατικοί τις δύο τελευταίες δεκαετίες.
Το να συμπεράνει κανείς ότι το φαινόμενο Σάντερς αντιπροσωπεύει την ανάσταση μιας παλαιάς παράδοσης του αμερικανικού σοσιαλισμού είναι ίσως υπερβολικό. Για τους νέους ψηφοφόρους του Σάντερς, ο γερουσιαστής είναι το καλύτερο εργαλείο για να εκφράσουν την οργή τους. Με άλλα λόγια, οι άνθρωποι αυτοί δεν εναγκαλίζονται τόσο μια προγραμματική εναλλακτική λύση όσο απορρίπτουν ένα σύστημα που ασθενεί. Για τον λόγο αυτό, το επιχείρημα ότι ο Σάντερς δεν μπορεί να εκλεγεί τους αφήνει αδιάφορους.
(Πηγή: The Financial Times- ΑΠΕ-ΜΠΕ)
* Ο Τζέικομπ Γουάισμπεργκ είναι επικεφαλής του Ομίλου Slate, που ανήκει στη The Washington Post Company, και του οποίου η «ναυαρχίδα» είναι το ηλεκτρονικό περιοδικό Slate. Το βιβλίο του, «The Bush Tragedy» ήταν στα ευπώλητα των The New York Times, το 2008. Στις αρχές του 2016, κυκλοφόρησε το βιβλίο του, «Ronald Reagan: The 40th President, 1981-1989» (Times Books).
