Του Νίκου Γαλάτη
Το 1993 το περιοδικό New York Times τον χαρακτήρισε «ίσως τον πιο σημαντικό οικονομολόγο στον κόσμο”. Το 1997 το γαλλικό περιοδικό Le Nouvel Observateur ως έναν από τα 50 τους σημαντικότερους ηγέτες του κόσμου. Η Ινδία τον τίμησε όπως και άλλες χώρες με βραβεία. Η Παγκόσμια Τράπεζα τον έκανε σύμβουλό της. Η Κίνα τον συμβουλεύεται. Ο Γιώργος Παπανδρέου- ως πρωθυπουργός- αλλά και ο Αλέξης Τσίπρας τον έκαναν σύμβουλό τους: ήταν μαζί με τον Βαρουφάκη στο Γιουρογκρουπ. Και οι φίλοι του τον πρότειναν για πρόεδρο των ΗΠΑ, το 2007.
Ο “Φίλος των Κόσμου” «χτύπησε» ξανά με ένα άρθρο του από την Νέα Υόρκη – στο Project Syndicate- με τίτλο: “Η Γερμανία, η Ελλάδα και το μέλλον της Ευρώπης” με το οποίο καλεί την Γερμανία να αλλάξει συμπεριφορά: όπως το 1932, όταν η κρίση έφερε τον Χίτλερ “αν ο οφειλέτης φέρεται πάρα πολύ σκληρά η κοινωνία οδηγείται σε αστάθεια, βία, πραξικοπήματα, και ανθρώπινη δυστυχία. Ο οφειλέτης χάνει, όπως και οι πιστωτές».
“ Έχω βοηθήσει τις χώρες να ξεπεράσουν οικονομικές κρίσεις για 30 χρόνια” λέει. “Σε όλες τις κρίσεις, υπάρχει μια εγγενής ανισορροπία δύναμης μεταξύ του πιστωτή και του οφειλέτη. Η επιτυχής διαχείριση της κρίσης εξαρτάται συνεπώς από την σοφία του δανειστή. Σε αυτό το πλαίσιο, καλώ ένθερμα τη Γερμανία να επανεξετάσει την προσέγγισή της προς την Ελλάδα”.
Το άρθρο του αναφέρεται στην κακοδιαχείριση και την διαφθορά, αλλά και την υπεραισιοδοξία της Ελλάδας: Η Ελλάδα ήταν υπερχρεωμένη, όταν εντάχθηκε στην ευρωζώνη το 2001, με το δημόσιο χρέος γύρω στο 99% του ΑΕΠ. Ως νέο μέλος, ωστόσο, η Ελλάδα ήταν σε θέση να δανείζεται εύκολα 2000-2008, και ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ ανήλθε στο 109%»
«Όταν η ευημερία μιας χώρας εξαρτάται από τη συνεχή εισροή κεφαλαίων, μια ξαφνική διακοπή ή αντιστροφή των χρηματοδοτικών ροών πυροδοτεί μια απότομη συρρίκνωση. Στην Ελλάδα, ο εύκολος δανεισμός σταμάτησε με το 2008 παγκόσμια οικονομική κρίση. Η οικονομία συρρικνώθηκε κατά 18% 2008-2011, ενώ η ανεργία αυξήθηκε από 8% έως 18%».
Οι αιτίες – για τον Σακς- είναι πως η μείωση των δαπανών μείωσε την ζήτηση. Οι εργαζόμενοι του δημόσιου τομέα έχασαν τις δουλειές του, όταν τα έργα μειώθηκαν. Αλλά μια άλλη αιτία ήταν η συρρίκνωση των τραπεζικών πιστώσεων. Πολλοί εγχώριοι αποταμιευτές σήκωσαν τα χρήματά τους από τις τράπεζες εξ αιτία των απειλών του Σόιμπλε για έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη.
«Η συρρίκνωση της συνολικής ζήτησης, η συρρίκνωση των τραπεζικών δανείων έχει πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα, με την αυξανόμενη αστάθεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος.(…) Εάν η ώθηση των εξαγωγών είναι αρκετά μεγάλη και αρκετά γρήγορη αρκετά, τα κέρδη που θα φέρουν – σε μεγάλο βαθμό- μπορούν να αντισταθμίσουν την πτώση της εγχώριας ζήτησης, η παραγωγή να σταθεροποιηθεί και η ανάπτυξη να επιστρέψει»
Κατά τη γνώμη του η Ελλάδα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει την ύφεση, όπως η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Πορτογαλία- με έσοδα από τις εξαγωγές. Οι αυξήσεις στις τιμές με νέους φόρους θα δυσκολέψουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις να δημιουργήσουν στο εξωτερικό νέες αγορές.
«Η συμπεριφορά των εταίρων –με επικεφαλής τη Γερμανία, ήταν άκρως αντιεπαγγελματική. Τα νέα δάνεια – ώστε η Ελλάδα μπορεί να εξυπηρετήσει τα χρέη της, χωρίς την αποκατάσταση του τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα ή στην προώθηση της ανταγωνιστικότητας των εξαγωγών της. Το 2010 τα 110 δις -το πακέτο διάσωσης στην Ελλάδα- πήγε να πληρώσει το δημόσιο χρέος σε γερμανικές και γαλλικές τράπεζες».
Ο Τζέφρι Σακς συγκρίνει την Ελλάδα με την ύφεση της Γερμανίας το 1930-1932, τα χρόνια που προηγήθηκαν άνοδο του Χίτλερ. Πριν τον ΣΥΡΙΖΑ- λέει- τέσσερις κυβερνήσεις απέτυχαν. « Ίσως η κεντροδεξιά κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά 2012-2015 ήρθε πιο κοντά στην επιτυχία, αλλά δεν θα μπορούσε να επιβιώσει, πολιτικά με την λιτότητα που είχε αναγκαστεί να επιβάλει. Οι πιστωτές – αν και ήταν μια κυβέρνηση που δεν τους άρεσε- δεν την βοήθησαν. Αλλά αν ο οφειλέτης φέρεται πάρα πολύ σκληρά η κοινωνία οδηγείται σε αστάθεια, βία, πραξικοπήματα, και ανθρώπινη δυστυχία. Ο οφειλέτης χάνει, όπως και οι πιστωτές».
Ο πιο σημαντικός μακροοικονομολόγος του κόσμου συσχετίζει όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα με όσα έκαναν Αμερική, Βρετανία και Γαλλία –«ήταν απίστευτα ηλίθιο» λέει, το 1920. Να επιβάλουν υπερβολικές πληρωμές αποζημιώσεων από τη Γερμανία μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο. Αντίθετα- γράφει- στη δεκαετία του 1940 και του 1950, οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρθηκαν πιο σοφά με το «Σχέδιο Μάρσαλ» και την ανακούφιση από το χρέος το 1953.
« Στη δεκαετία του 1980, οι ΗΠΑ ήταν κακοί πιστωτές, όταν το απαιτούσαν την υπερβολική πληρωμή του χρέους από τη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Το 1989, οι ΗΠΑ φέρθηκαν έξυπνα: ελάφρυναν το χρέο της Πολωνίας κι η Γερμανία πήγε μαζί, έστω και απρόθυμα. Το 1992, η ηλίθια εμμονή σε αυστηρή εξυπηρέτηση του χρέους της Ρωσίας -από την σοβιετική εποχή- έσπειρε τον σπόρο για τις σημερινές δηλητηριασμένες σχέσεις”.
Ο Σακς ζητά να συνδυαστούν οι μεταρρυθμίσεις με την με την ελάφρυνση του χρέους, σύμφωνα με τις πραγματικές ανάγκες της ελληνικής οικονομίας. “Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε την Ελλάδα και να κινήσει πάλι το τραπεζικό σύστημα; Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε την Ελλάδα να τονώσει τις εξαγωγές; Τι χρειάζεται για να προωθήσει την ταχεία ανάπτυξη των μικρών και μεσαίου μεγέθους ελληνικών επιχειρήσεων;”
“Η Γερμανία έχει φερθεί άσχημα στην Ελλάδα. Οι ισχυρισμοί για ραθυμία, διαφθορά κι ότι “οι Έλληνες είναι αδιόρθωτοι” δηλητηρίασαν τις σχέσεις κι από τις δυο πλευρές. Οι πιστωτές έχουν αποτύχει να προτείνουν μια ρεαλιστική προσέγγιση για τα χρέη στην Ελλάδα, ίσως από φόβο της Γερμανίας ότι η Ιταλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία θα μπορούσαν να περάσουν τις γραμμές. Αν η Γερμανία το έκανε για να τρομάξει την Ιταλία και την Ισπανία, πρέπει να θυμηθούμε την προτροπή του Καντ:
“Οι χώρες, όπως και τα άτομα είναι αξίες, όχι εργαλεία”.
* Περισσότερα για τον Τζέφρι Σακς στις Προσωπογραφίες
