Τι θα γινόταν αν ψηφίζαμε με ενιαίο ψηφοδέλτιο

Του Νίκου Λακόπουλου

ΝΙΚΟΣ ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Διάβασα με πολύ προσοχή την άποψη του συνταγματολόγου Γ. Σωτηρέλη στο “ΑΝΟΙΧΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ” για το πόσο αντισυνταγματικό είναι το εκλογικό μας σύστημα. Ο καθηγητής επισημαίνει πως “ο ψηφοφόρος αδυνατεί να επιλέξει εκ των προτέρων, με όρους πολιτικής διαφάνειας και καθαρότητας, έναν συνασπισμό πολιτικών δυνάμεων που θα βασιζόταν σε προγραμματικές συγκλίσεις. Αντίθετα, διακινδυνεύει να δει την ψήφο του να φαλκιδεύεται σε ευκαιριακές μετεκλογικές συνεργασίες, με σαθρή προγραμματική βάση ενδεχομένως δε και με κόμματα που του προκαλούν απέχθεια και που ποτέ δεν θα τα αποδεχόταν σε έναν προεκλογικό συνασπισμό”.

 Ένα από τα παράδοξα του νόμου είναι πως ενώ αγνοούμε το πρώτο κόμμα σήμερα, είναι βέβαιο πως κάποια από τα μικρά θα είναι στην κυβέρνηση. Πόσο δημοκρατικό, όμως, είναι να ψηφίζεις ΠΑΣΟΚ και να βλέπεις τον Βορίδη υπουργό ή να ψηφίζεις ΣΥΡΙΖΑ κι ένα ακροδεξιό κόμμα να βρίσκεται στην κυβέρνηση; Mια απλή ματιά στο ψηφοδέλτιο της «Λαϊκής Ενότητας» -που ανέτρεψε την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ- θα μας έδειχνε πως αν όχι όλοι, οι περισσότεροι βουλευτές εκλέχτηκαν με τον ΣΥΡΙΖΑ χάρη στο μπόνους των πενήντα εδρών. Η ατυχής αυτή επιλογή του ληστρικού μπόνους -για να σχηματίζεται κυβέρνηση-δίνει την ψευδαίσθηση σε ένα κόμμα με 36% πως μπορεί να κυβερνήσει, αλλά οδηγεί σε ακυβερνησία και πολιτικές τερατογενέσεις.

Η εκτίναξη του ΣΥΡΙΖΑ από 4% σε 36% μέσα σε επτά χρόνια οδήγησε τους ψηφοφόρους -κυρίως του ιστορικού ΠΑΣΟΚ- σε ένα καθεστώς πολιτικής αιχμαλωσίας. Οι ψηφοφόροι που διαμόρφωσαν το 36% έπρεπε να δέχονται τις αποφάσεις της Κεντρικής Επιτροπής- που χάρη στο facecontrol και την σκληρή «πόρτα» του κόμματος είχε την κομματική εξουσία, αν και δεν απηχούσε στην κοινωνία μια ισχνή μειοψηφία. Ουσιαστικά το εξάμηνο της «αριστερής –πρώτη φορά- κυβέρνησης ζήσαμε την απόπειρα να καταλάβει την εξουσία –ως λαθρεπιβάτης- μια «μπολσεβίκικη» πολιτική “επιτροπή”  με εξευτελισμούς θεσμών και χτυπήματα της γροθιάς πάνω στο τραπέζι- ώστε να καταλάβουμε- όπως είπε κάποιος κομισάριος- πως «κάτι έχει αλλάξει εδώ πέρα».

Από την άλλη πλευρά της ιδιότυπης συμμαχίας- πάντα στο όνομα του Λαού- ο κυβερνητικός εταίρος μας εγγυόταν πως …εγγυάται για τον στρατό, όσο τα λείψανα της Αγίας Βαρβάρας περιέρχονταν τους δρόμους της Πόλης με τιμές αρχηγού κράτους, όπως τα δοξασμένα χρόνια του Νικηφόρου Φωκά. Τι άλλο πρέπει να ζήσουμε σ΄αυτή την χιλιοπροδομένη χωρίτσα; Tι ζητάμε, πέρα από μια καλύτερη λειτουργία των θεσμών, λίγη δουλειά, ψωμί, ελευθερία και λίγη δημοκρατία, αλλά όχι Λαοκρατία;

Το μπόνους των 50 εδρών

Ο Γ. Σωτηρέλης βλέπει στο άρθρο του την παραβατικότητα του νόμου στην παραβίαση της αρχής της ισοδυναμίας της ψήφου. «Το εκλογικό δώρο των 50 εδρών απονέμεται χωρίς κανένα κριτήριο, τόσο ως προς το ποσοστό όσο και ως προς την διαφορά πρώτου και δεύτερου κόμματος. Αρκεί να σκεφθεί κανείς τις εκλογές του Μαΐου του 2012, στις οποίες η Νέα Δημοκρατία, με 18,85%, έπαιρνε το εκλογικό πριμ των 50 εδρών, το οποίο υπολειπόταν ελάχιστα  του αριθμού των εδρών που αντιστοιχούσε στο ποσοστό της (58 έδρες)”.

Τα μικρότερα κόμματα δεν ψηφίζονται από ένα μέρος των ψηφοφόρων τους λόγω της τεχνητής πόλωσης. Η αρχή της ισοδυναμίας παραβιάζεται σε ορισμένες εκλογικές περιφέρειες, όπου το πρώτο κόμμα παίρνει όλες τις έδρες. «Δεν θα ήταν μάλιστα υπερβολή να πούμε ότι η ΝΔ κυριολεκτικά διασώθηκε ως κόμμα, χάρη στον εκλογικό αυτό νόμο, διότι με ένα άλλο εκλογικό σύστημα, ήταν πολύ πιθανόν να έχει την τύχη του ΠΑΣΟΚ μετά τις εκλογές του Μαΐου του 2012».

Η απλή αναλoγική

Η προϊστορία των εκλογικών συστημάτων στην Ελλάδα έχει να προσφέρει θαυμάσια δείγματα πολιτικής επιστήμης, όπου οι έδρες στη Βουλή αυξάνονται ή μειώνονται ανάλογα πως τις μετράμε. Πολλές φορές το δεύτερο κόμμα έπαιρνε περισσότερες έδρες από το πρώτο ή το πρώτο σάρωνε τις έδρες βγάζοντας εκτός βουλής μερικά χρήσιμα κόμματα ακόμα κι αν παίρναν 5-10%.

Η καχυποψία για την απλή αναλογική δημιουργήθηκε στις εκλογές του 1935, όταν οι μεγάλοι συνασπισμού ισοψήφισαν και αναδείχτηκε το ΚΚΕ (Παλλαϊκό Μέτωπο) με 5% σε ρυθμιστή της πολιτικής ζωής. Η καχυποψία αυτή που οδήγησε στην “λύση” της δικτατορίας δεν διευκρινίστηκε ποτέ επαρκώς αν αφορούσε την «αρρώστεια» της δημοκρατίας ή τον «ιό» του κομμουνισμού. Η αβασίλευτη δημοκρατία- μετά από έντεκα χρόνια, τέλειωσε ως αδιέξοδη.

Τα δύο «μεγάλα» κόμματα σήμερα δεν έχουν την βούληση να αλλάξουν το εκλογικό σύστημα, αν και σε ότι αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ και τηνθέση του για άδολη αναλογική αυτό συνιστά πολιτική ανεντιμότητα. Οι τερατογενέσεις του εκλογικού νόμου όμως ανοίγουν μια συζήτηση για συνταγματική αναθεώρηση που αφορά και την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας: κάθε πέντε χρόνια η Βουλή θα πρέπει να διαλύεται αν το δεύτερο κόμμα επιθυμεί εκλογές.

Η πολιτική αποξένωση

Μια σύγχρονη θεώρηση  απαιτεί λύσεις πέρα από το κομματικό σύστημα που δεν διασφαλίζει την αντιπροσώπευση των πολιτών. Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό πολιτών ψηφίζει, αλλά δεν αντιπροσωπεύεται στην Βουλή. Κι ένα μεγαλύτερο οδηγείται σε αποχή- για λόγους πολιτικής αισθητικής ή αποξένωσης.

Η αντίληψη ότι η δημοκρατία είναι η αρχή της πλειοψηφίας είναι μια λάθος άποψη: η δημοκρατία είναι ο σεβασμός της μειοψηφίας, η ελευθερία και ο σεβασμός του ατόμου.  Θεωρητικά, όλοι οι πολίτες μπορούν να κατέβουν στις εκλογές, αλλά μερικοί έχουν περισσότερες πιθανότητες να εκλεγούν. Οι τηλεοπτικοί σταθμοί θα καθορίσουν ποιοι θα εκλεγούν – ακόμα και από τον ΣΥΡΙΖΑ- όποιους κι αν προτείνει η αυτοεξαπατώμενη «βάση» του κόμματος.

Το εσωτερικό εκλογικό σύστημα των κομμάτων- σπάζοντας τις εκλογές σε τέσσερα- πέντε στάδια επιτρέπει σε μια μειοψηφία να ελέγξει το κεντρικό όργανο.  Η «Αριστερή Πλατφόρμα» του ΣΥΡΙΖΑ αν και μειοψηφούσε στη βάση το κόμματος είχε -προς στιγμήν- πλειοψηφία στην Κεντρική Επιτροπή. Αλλά με ποια λογική ένας πρωθυπουργός θα πρέπει να σχηματίζει κυβέρνηση με βάση τις επιταγές ενός οργάνου που δεν είχε παρά μόνο το 5-15% της επιρροής στο σύνολο των ψηφοφόρων;

Ο νομοθέτης έχει να διαλευκάνει ορισμένες λεπτομέρειες για τον ρόλο του κόμματος και του πρωθυπουργού. Μια ριζική αναθεώρηση θα μπορούσε να αποφύγει την διάσταση κομμάτων και λαού, όπως αυτή που ζήσαμε τα τελευταία πέντε χρόνια. Ή θα υπάρξει ενσωμάτωση ή καταστολή, αφού- όπως λέει ο Οδυσσέας Ελύτης- «όπου δεν ακούγεται αηδόνι, ακούγεται κοκτέιλ μολότωφ».

Η ιδέα του ενιαίου ψηφοδέλτιου

Κάποτε σ΄αυτή τη χώρα θα πρέπει να σεβαστούμε τις μειοψηφίες- θρησκευτικές ή άλλες- όσο και τους «μετανάστες» που αποτελούν μέρος της πόλης κι άρα πρέπει να είναι πολίτες, ακόμα κι αν δεν έχουν  ταλέντο στο μπάσκετ.  Η Ελλάδα ήταν πάντα κοινωνία «αλλοδαπών»κι όσοι ελέγχουν το αίμα για να δώσουν «εθνική ταυτότητα» είναι συνήθως έμποροι της ιδέας της πατρίδας.

Περίπου έναν αιώνα κράτησε η συζήτηση για το αν θα πρέπει να ψηφίζουν οι γυναίκες με βασικό αντεπιχείρημα ότι τρελαίνονται για ένα διάστημα και δεν μπορούν να αποφασίζουν για τα μεγάλα εθνικά θέματα. Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να μπούνε στην Βουλή και πρόσωπα με διαφορετικά ονόματα από το Κωνσταντίνος και επίθετα σε -όπουλος και -άκης.

H εκλογή ανά εκλογική περιφέρεια δεν επιτρέπει την απευθείας αντιπροσώπευση κοινωνικών τάξεων και στρωμάτων- μέσα από τα συνδικάτα εργατών, αγροτών, φοιτητών, επαγγελματιών. Η εκλογή τέτοιων αντιπροσώπων θα επέτρεπε να έχουμε εργάτες, αγρότες, φοιτητές κ.α. χωρίς την μεσολάβηση του κόμματος και περισσότερους “εθνικούς” κι όχι τοπικούς βουλευτές. Η πραγματική όμως λύση στην κρίση αντιπροσώπευσης είναι  η ιδέα του ενιαίου ψηφοδέλτιου. Η ιδέα να ψηφίζει το πρόσωπο που θέλει ο πολίτης- σε τοπικό και εθνικό επίπεδο- ανεξάρτητα από το ποιο σε κόμμα ανήκει ή αν ανήκει σε κόμμα.

 Το Κόμμα είναι παρωχημένο!

Φυσικά δεν μιλώ για κατάργηση, αλλά για ενδυνάμωση των κομμάτων -και ιδιαίτερα των μικρών- αλλά και άλλων πολιτικών θεσμών πιο αξιόπιστων από τα κόμματα. Για μια πολιτική κοινωνία που δεν χρειάζεται να πάρει ο φοιτητής το πάσο του από την φοιτητική παράταξη. Που θα μπορεί να επιλέξει πρόσωπα πέρα από κομματικούς σωλήνες κι εκπαιδευόμενους «σωτήρες»- άτομα που δεν υπάρχουν- κι ούτε θα υπάρξουν- στα κόμματα. Η ιδέα του κόμματος εκπροσώπου- διαμεσολαβητή σε ένα πελατειακό σύστημα είναι μια ιδέα ξεπερασμένη, μαζί με τα παλιά και νέα κόμματα, που είναι σχεδόν όλα ληγμένα.

Από την εποχή του Σόλωνα, ως την σοσιαλδημοκρατία, η δημοκρατία δεν είναι ακριβώς ένα βήμα έκφρασης γενικών ιδεών, όσο ένα νομικό σύστημα που επιτρέπει στο άτομο να δημιουργήσει και στην οικονομία να παράγει πλούτο. Η Ελλάδα χρειάστηκε πολλά- πολλά χρόνια για να απαλλαγεί οριστικά από την Μοναρχία και να μπορούν οι πολίτες να λαμβάνουν ελεύθερα αποφάσεις. Θα πρέπει να απαλλαγεί από ιδιόμορφο σύστημα «ευγενών» και κληρονόμων που ονομάζεται κοινοβουλευτισμός, αλλά δεν είναι.

Η πραγματική δημοκρατία θα υπάρξει αν ο τελευταίος κάτοικος αυτής της χώρας αισθανθεί ότι αντιπροσωπεύεται αυθεντικά κι όχι ότι υποκλέπτουν ή αλλοιώνουν την ψήφο του. Σε ένα κοινοβούλιο, όπου έχουν θέση όλοι κι όχι όσοι είναι δικηγόροι ή εκλεκτοί κομμάτων, οικογενειών και καναλιών. Η οικογενειοκρατία αποδείχτηκε τα τελευταία χρόνια καταστροφική. Αφού απαλλαγήκαμε από τον βασιλιά, ας απαλλαγούμε κι από τους πρίγκηπες. Κι ας αφήσουμε λουλούδια ανθίσουν κι έξω από τους κομματικούς και οικογενειακούς κήπους.