Το εκλογικό πόκερ και το “σύνδρομο του λεωφορείου”

Φωτό: ΑΠΕ- ΜΠΕ /ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΛΕΣΙΔΗΣ

Του Νίκου Λακόπουλου

ΝΙΚΟΣ ΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣΑν και το πρόβλημα είναι πολιτικό το σημερινό αδιέξοδο εμφανίζεται ως πρόβλημα εκλογικό. Τι θα αλλάξει όμως μετά τις εκλογές; Το μπόνους των πενήντα εδρών οδηγεί σε πλαστογραφία της “λαϊκής βούλησης” και δύσκολα σχηματίζεται κυβέρνηση αυτοδύναμη, ούτε με το πρώτο κόμμα, ούτε χωρίς αυτό. Άρα το πρόβλημα δεν λύνεται ούτε με αυτές, ούτε με τις …επόμενες εκλογές. Δεν υπάρχει η λαϊκή βούληση. Είναι ένα παιχνίδι αντιθέσεων και συγκρούσεων χωρίς τέλος.

Ο σοφός νομοθέτης δεν βοηθά πολύ με το εκλογικό του σύστημα. Οι τερατογενέσεις με ετερόκλητες συμμαχίες δεν είναι πολύ δημοκρατικές. Όσοι ψήφισαν Γιώργο Παπανδρέου δεν έδωσαν εντολή να κάνει υπουργό τον Βορίδη. Ούτε όσοι ψήφισαν τον Αλέξη Τσίπρα δεν αισθάνονται καλά με το να είναι ο ρυθμιστής του πολιτεύματος ο ακροδεξιός ηγέτης ενός κόμματος με 4%, που όπως δήλωσε χθες παραμένει ακόμα ο …εγγυητής της δημοκρατίας.

Αλοίμονο, αν η δημοκρατία χρειάζεται “εγγυητές”. Ποιός είναι και που είναι ο εχθρός σ΄αυτή τη χώρα; Με οποιοδήποτε εκλογικό σύστημα αν τα κόμματα δεν αλλάξουν τον ρόλο τους -ως υπερσυνδικάτα και όχι φορείς ιδεών ή λαογραφικοί όμιλοι- η ελληνική δημοκρατία θα οδηγείται πάντα στο ίδιο αδιέξοδο: Ούτε η κοινωνία , ούτε η οικονομία, αλλάζει μόνο και μόνο επειδή πήραμε εμείς την εξουσία. 

Φυσικά, δεν μπορεί να αλλάξει ένα πολιτικό σύστημα, αν αλλάξουμε τον τρόπο που μετράμε τις ψήφους. Κι ο εχθρός μπορεί να είναι ο “εγγυητής” της δημοκρατίας. Η σημερινή κυβέρνηση- με το μπόνους των πενήντα εδρών- δεν αντιστοιχεί σε πλειοψηφία 151 εδρών, αλλά 120 εδρών, αφού το πρώτο κόμμα υποκλέπτει έδρες από μικρότερα κόμματα κι όλα μαζί έδρες των κομμάτων που μένουν εκτός βουλής.

Ο Αλέξης- ως πρωθυπουργός- σα να παίζει πόκερ- ζητά να ξαναμοιραστούν τα χαρτιά, με την ελπίδα να εξασφαλίσει αυτοδυναμία ή τουλάχιστο μια κοινοβουλευτική ομάδα, δική του, δίχως αντιπολίτευση. Προφανώς δεν  μπορεί να διακρίνει την διαφορά ανάμεσα στην Βουλή και την Κεντρική Επιτροπή. Με λιγότερες ή περισσότερες έδρες η αντιπολίτευση θα υπάρχει με ένα νέο κόμμα και εντός βουλής. Δεν θα αλλάξει τίποτα αν η εσωκομματική αντιπολίτευση γίνει εξωτερική αντιπολίτευση. Ούτε αν μείνει η βουλευτής με το μπλουζάκι με τις …μολότοφ, εκτός βουλής. Αντιθέτως.

Ένα αντιπροσωπευτικότερο κοινοβούλιο, –με κυβερνήσεις όχι μόνο πολυκομματικές, αλλά και με πρόσωπα πέρα από τα “ερημα κι απρόσωπα” πολιτικά κόμματα– θα έδινε κυβερνήσεις πιο ισχυρές από αυτές που -όπως και να μετρήσουμε- θα στηρίζονται το πολύ στο 40% των ψήφων, το πολύ στο 30% των πολιτών, δηλαδή μια κοινωνική μειοψηφία.

Όπως κι αν αθροίσουμε τα αποτελέσματα- με το σημερινό σύστημα- πάμε σε αδιέξοδο. Θα ήταν πιο έντιμο, αντί να απαιτούμε κυβέρνηση με ψήφο 151 εδρών- με το μπόνους των 50 εδρών- να δεχτούμε πως είναι το ίδιο με κυβέρνηση που στηρίζεται σε 120 έδρες. Αλλά από όταν άρχισαν να γίνονται εκλογές σ΄αυτόν τον τόπο η φροντίδα του εκλογικού συστήματος ήταν πως να κλέψει ψήφους για να σχηματιστεί κυβέρνηση και όχι η κυβέρνηση να βγαίνει από ένα αντιπροσωπευτικό κοινοβούλιο.

Το πρόβλημα αυτό είναι κρίσιμο γιατί δεν αφορά απλώς τον σχηματισμό “βιώσιμων” κυβερνήσεων. Όλα τα μελλοντικά κόμματα- τα πραγματικά νέα κόμματα- δεν θα υπάρξουν παρά  μόνο ως μικρά κόμματα, σχήματα, πρωτοβουλίες. Το εκλογικό μας σύστημα τα αντιμετωπίζει ως παρείσακτους. Ακόμα και τα “νέα κόμματα” είναι φιγούρες από το παρελθόν με πολιτικούς αρχηγούς μίμους που παριστάνουν τους ηγέτες, τραβώντας ως ηθοποιοί μιας κακής παράστασης τη φωνή ώστε να μοιάζει με αυτήν του Ανδρέα Παπανδρέου ή του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Το μέλλον είναι πίσω. Όλα τα κόμματα, λίγο ή πολύ είναι οπισθοδρομικά.  Η Ελληνική Δημοκρατία είναι ένα κλειστό κλαμπ με σκληρή πόρτα και facecontrol για τους νέους. Στην πράξη, όλοι έχουμε ίσα πολιτικά δικαιώματα, αλλά βουλευτής θα εκλεγεί μόνον όποιος υποδειχθεί από ένα κόμμα, έχει εκλογική προίκα και έχει χρήματα να ανταποκριθεί στα έξοδα της ψηφοθηρίας. Ένα κοινοβούλιο μόνο για πρίγκηπες, ακόμα κι αν είναι κομματικοί πρίγκηπες, που πολλές φορές παίρνει τον χαρακτήρα τσίρκου, όπου δεν μετρά ο ανύπαρκτος ή εν συχγύσει πολιτικός λόγος, αλλά η παράσταση, η “επικοινωνία”, τα ρούχα του κλόουν.

Αν πάρουμε υπόψη μας και την αποχή από τις εκλογές- τότε ένα κόμμα παίρνει την κυβέρνηση- απηχώντας τις απόψεις ακόμα και μόλις του 15-20% των πολιτών, που δεν είναι όλοι ψηφοφόροι. Ο πολίτης που δεν ψηφίζει- για λόγους αδιαφορίας, αδυναμίας η πολιτικής αισθητικής δεν αντιπροσωπεύεται στο κοινοβούλιο, όπως και όσοι έχουν την επικίνδυνη για το έθνος τάση να ψηφίζουν κόμματα που δεν συγκεντρώνουν το 3%.

Όλα τα κόμματα στις εσωκομματικές τους διαδικασίες έχουν υιοθετήσει ένα παμπόνηρο εκλογικό σύστημα που σπάει την εκλογή σε τέσσερα- πέντε στάδια, όσα χρειάζονται να εξουτερωθεί κάθε αντιπολίτευση. Μια ισχυρή και συγκροτημένη “φράξια’ -ακόμα κι αν απηχεί το 15-20%- αν “πλειοψηφεί” έναντι των άλλων μπορεί να ελέγχει όλο το πολιτικό συμβούλιο ή το μεγαλύτερο μέρος του. Η αντιπροσώπευση των πολιτών εναπόκειται σε κόμματα, που ούτε εκφράζουν την κοινωνία, ούτε την πλειοψηφία της κομματικής τους βάσης. Η νέα τάση είναι κόμματα που στηρίζονται σε ψηφοφόρους άλλων κομμάτων σε μια κωμικοτραγική πολιτική ασυμμετρία.

Η αναπάντεχη – ίσως και απερίγραπτη- κυβέρνηση “αριστεράς” με δεκαεφτά καθηγητές πανεπιστημίου και “αριστερούς ευγενείς” δεν ήταν σε καμιά περίπτωση …κυβέρνηση “εργατών-αγροτών”, αλλά ούτε αντιπροσωπευτική όσο απαιτούσαν οι κρίσιμες περιστάσεις. Πόσο γρήγορα επικράτησε το “σύνδρομο του λεωφορείου”!  Όσο είμαστε η “γενιά του απέξω” να ανοίξουν πόρτες. Τώρα που γινόμαστε η “γενιά του μέσα” να κλείσουν πόρτες! Πόσα μακαρόνια τρώτε πια;

Πόσο γρήγορα οι διαδηλωτές έγιναν ξένοι προβοκάτορες! Πόσο γρήγορα ένα “νέο κόμμα” έγινε καθεστωτικό! Και πόσο γρήγορα η πάλη εναντίον του δικομματισμού οδήγησε σε ένα νέο δικομματισμό! Πως να αποφύγει ο Καμμένος τις πέτρες που έριχνε σε άλλους “μνημονιακούς’; Και πως θα αντικρύσει στις εκλογές ο αντιμνημονιακός Τσίπρας, τον νεομνημονιακό Αλέξη; Αν απέδειξε κάτι -μέσα σε εφτά μήνες- αυτή η κυβέρνηση, είναι “πόσο γρήγορα περνά ο καιρός”.

Με τον Γιώργο Παπανδρέου ζήσαμε το φαινόμενο να παίρνει η κυβέρνηση ψήφο εμπιστοσύνης για να φύγει ο πρωθυπουργός. Με τον Αλέξη Τσίπρα ζήσαμε το φαινόμενο η κυβέρνηση να στηρίζεται στην αντιπολίτευση. Το πρόβλημα δεν είναι ότι Βουλή έδινε την εικόνα μαθητικού δεκαπενταμελούς ή φοιτητικού αμφιθεάτρου. Αυτό μπορεί να είναι θετικό. Το πρόβλημα είναι πως βουλευτές κι αρχηγοί μπροστά στην τηλεοπτική κάμερα δείχνουν πως το πολιτικό μας σύστημα δεν διασφαλίζει ένα κοινοβούλιο- και μια κυβέρνηση- με ότι καλύτερο έχει αυτή η χώρα.

H βασική αντίληψη που επικράτησε στην δεκαετία ’80 ήταν πως το να είσαι αμόρφωτος και χυδαίος, άμα πηγαίνεις και στο γήπεδο, είσαι in. H δεκαετία ’90 έφερε την αντίληψη πως ‘όλοι έχουν δίκιο”. ‘Απόψε θα γίνει το νέο Κιλελέρ!”  Ύστερα ήρθε η λογική του “ανθρώπου της διπλανής πόρτας” . “Θέλω και γω να κάνω μια Επανάσταση, αλλά να μην κουραστώ πολύ”. Είναι καιρός να μάθουμε πως πέρα από τους ανθρώπους της διπλανής πόρτας, υπάρχουν κι οι “άνθρωποι της παραδιπλανής πόρτας”. Η γενιά των “Παραέξω”.

Όσο ο ψηφοφόρος δεν ταυτίζεται με τον πολίτη, κανένα εκλογικό σύστημα δεν θάναι δίκαιο. Κανένα κοινοβούλιο από πρίγκηπες δεν θα εγγυάται την αληθινή κι όχι κοινοβουλευτική- δημοκρατία. Πολύ περισσότερο- ένα τέτοιο κοινοβούλιο δεν μπορεί να εγγυηθεί την οικονομική, την “κοινωνική” δημοκρατία”. Κι η “αριστερή κυβέρνηση” θάναι, ένα ανέκδοτο, ένα αστείο, μια παράσταση του Παύλου Χαϊκάλη.