Ξέπλυμα μαύρου συναισθήματος στα νερά του Αιγαίου

ΦΩΤΟ: ΑΠΕ - ΜΠΕ / ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΛΕΣΙΔΗΣ

Της Μίνας Μαρούγκα

ΜΙΝΑ ΜΑΡΟΥΓΚΑ

 

Αυτοί που ευεργετούμε, μας κάνουν χάρη που δέχονται την προσφορά μας.

Όχι το αντίθετο.

Η ανθρωπολογική θεωρία εξηγεί σε τόμους βιβλιογραφικής ανάλυσης ότι κανένα δώρο, καμία προσφορά δεν είναι ποτέ τόσο αθώα, τόσο αγνή ιδιοτέλειας, όσο φαίνεται σε πρώτη ανάγνωση. Η παροιμία των Inuit της Αλάσκα είναι χαρακτηριστική: «Με τα δώρα φτιάχνεις δούλους». Το χατίρι υποχρεώνει αυτόν που το δέχεται, ενώ ο δότης εξιλεώνεται: Για κάτι που ζητάει, για την αδιαφορία που έδειξε, για το κακό που προκάλεσε ή που σκοπεύει να προκαλέσει στο μέλλον. Δίνοντας εξαγνίζεται, καθίσταται «καθαρός» στη συνείδηση του ίδιου του του εαυτού αλλά και της κοινότητάς του.

Ήδη από το 1923 ο Μ. Mauss καταγράφει πώς το «kula», δαχτυλίδι- δώρο που ανταλλάσσουν κατά τις συναλλαγές τους οι ιθαγενείς της Παπούα Ν. Γουινέα λειτουργεί σαν μια «φιλική εχθροπραξία», ενώ περιγράφοντας τα έθιμα των Χριστουγέννων στη Γαλλία του 1951, ο Claude Levi-Strauss ισχυρίζεται ότι οι ενήλικες χρησιμοποιούν τα δώρα για να «εξαγοράσουν» το αμόλυντο συναίσθημα των παιδιών (συμβολικές ενσαρκώσεις νεκρών) και επομένως την αθανασία. 

Οι βρεγμένοι μας πρόσφυγες ξεπλένουν υπ’ αυτή την έννοια το δικό μας μαύρο συναίσθημα. Η αλληλεγγύη, εξηγεί ο Mauss δημιουργεί μια άνιση σχέση, που με τη σειρά της οδηγεί σε χρέος από την πλευρά αυτού που έχει λάβει. Για να υπάρξει ισορροπία, αυτό το χρέος του ευεργετούμενου, πρέπει να επιστραφεί, να ανταποδοθεί με κάποιο τρόπο.

Καθώς οι πνιγμένοι φαίνεται να μη μπορούν να επιστρέψουν τίποτα, καθώς η δύναμη που έχουν όσοι κατάφεραν να επιβιώσουν είναι το γεγονός της ύπαρξής τους και μόνο, ας τους ανταποδώσουμε –χάριν ισορροπίας- ένα ευχαριστώ που η τυχαιότητα της γεωγραφικής εγγύτητας, τους ξέβρασε στα δικά μας νερά.

Τα δάκρυά μας, εστιασμένα καιρό τώρα στις εν οίκω κακουχίες βρήκαν χάρη σ’ αυτούς έναν πιο εξωστρεφή λόγο ύπαρξης. Και τουλάχιστον, γι’ αυτό τους το δώρο, τους είμαστε απολύτως υποχρεωμένοι και ευγνώμονες.

Όχι το αντίθετο.