Του Γιάννη Λούλη
Όσοι έχουν παρακολουθήσει την φον ντερ Λάιεν και τη διαδρομή της, δεν έπεσαν από τα σύννεφα στη συνάντηση του Καΐρου.
Ζούμε σε απίστευτους καιρούς. Οι δικτατορίες γίνονται χειρότερες. Και κάποιες δημοκρατίες, με απόλυτο κυνισμό, θωπεύουν, όταν τους συμφέρει, τους δικτάτορες. Τα όποια συμφέροντα των δημοκρατιών, ισοπεδώνουν λοιπόν αρχές και αξίες. Και όταν συμβαίνει αυτό, οι απόλυτα κυνικοί ηγέτες δρουν και εκφράζονται ωσάν να έκαναν μια σοφή κίνηση, για την οποία πρέπει να χειροκροτηθούν.
Όσοι έχουν παρακολουθήσει την Ursula Von der Leyen, πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κομισιόν από το 2019, και τη διαδρομή της, δεν έπεσαν από τα σύννεφα όταν στη συνάντηση του Καΐρου αποθέωσε έναν από τους στυγνότερους δικτάτορες παγκοσμίως (όπως θα δούμε στη συνέχεια). Τόνισε ότι έξι ηγέτες της Ευρώπης επιβεβαιώνουν στη στενή συνεργασία Ευρώπης και Αιγύπτου, υπογραμμίζοντας κολακευτικά το «πολιτικό και οικονομικό βάρος» του Αλ Σίσι.
Έγινε φυσικά αναφορά στα 7,4 δισεκατομμύρια που θα δοθούν στην Αίγυπτο τα επόμενα τέσσερα χρόνια για την αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ροών. Και οι έξι ομιλητές (ανάμεσά τους ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, Κυριάκος Μητσοτάκης) παρουσίασαν μια Αίγυπτο που είναι περίπου ένα πρότυπο καθεστώτος. Όλα αυτά φυσικά ουδεμία σχέση έχουν με την πραγματικότητα, την οποία ο γράφων, ως Αλεξανδρινός, έχει παρακολουθήσει για δεκαετίες και έχει αναφερθεί σε όσα βιβλία του ακουμπούσαν τη Μέση Ανατολή. Γι’ αυτό άλλωστε, η πραγματικότητα που έχει ξετυλιχθεί στην Αίγυπτο, και που τώρα αντικρίζουμε, είναι η πιο ωμή, βίαιη και αποτρόπαια όλης της σύγχρονης ιστορίας της.
Μέχρι τώρα, αναφορικά με την Αίγυπτο, έχουμε δει κυνισμό, κολακεία και ψεύδη. Ποια είναι όμως η ωμή πραγματικότητα; Τι καταγράφουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις κύρους;
- Το 2022, η Human Rights Watch καταγράφει ότι «υπό την ηγεσία του Σίσι στην Αίγυπτο, αυτή βίωσε μια από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις, εδώ και δεκαετίες».
- Το 2023, η ίδια οργάνωση τόνιζε πως αν και αυτή ήταν η χρονιά όπου προείχε η «κοινωνία και οι πολίτες της» (civil society), στην πραγματικότητα οι αρχές δεν περιόρισαν την καταπίεση έναντι επικριτών του καθεστώτος. Επίσης, καταγράφηκαν, εκτός από συλλήψεις αντιφρονούντων, και «υπόγειες εκτελέσεις» αντιφρονούντων.
Την ίδια χρονιά το Freedom House κατέγραψε τις χώρες με τις χειρότερες παραβιάσεις ατομικών δικαιωμάτων, αλλά και τις πιο δημοκρατικές χώρες. Στις περισσότερες, έχουμε την κλίμακα (Δεκέμβριος 2023) των χειροτέρων:
1. Ιράν
2. Συρία
3. Υεμένη
4. Βενεζουέλα
5. Αίγυπτος
- Το 2020, η οργάνωση Human Rights Watch κατέγραψε την ύπαρξη 60.000 κρατουμένων αντιφρονούντων. Πιθανότατα, τονίζουν οι ανθρωπιστικές οργανώσεις, είναι ακόμη περισσότεροι, αλλά βρίσκονται σε κρυφές φυλακές.
Ο πρόεδρος Σίσι, σε ποσοστά αποδοχής του «εκλογικά» το 2020, εξασφάλισε 97% (!) ξεπερνώντας τον Πούτιν και τα πρόσφατα ποσοστά του. Ενώ αύξησε τη θητεία του από τέσσερα σε έξι χρόνια.
Το να αναλύσει κανείς το πώς η Αίγυπτος έφθασε στο να έχει τον χειρότερο δικτάτορά της, από την εποχή του Νάσσερ, θα απαιτούσε ένα ολόκληρο βιβλίο. Ο Νάσσερ ήταν όντως μια μορφή, παρά τα όποια λάθη του και τον αυταρχισμό του καθεστώτος. Υπήρξε πάντως ο πιο γνήσια δημοφιλής πρόεδρος της Αιγύπτου. Οι Σαντάτ και Μουμπάρακ, κάτω από τη σκιά του χαρισματικού Νάσσερ, ολίσθαιναν προς την ασημαντότητα και ο τελευταίος τη διαφθορά. Τότε κατασκευάσθηκε το «στρατιωτικό κράτος», που επίσημα έχει δικές του επιχειρήσεις και απίστευτα προνόμια. Μετά την εκπαραθύρωση του Μουμπάρακ, που αντιμετώπισε μια εξέγερση του λαού με μαζικές διαδηλώσεις, το καθεστώς κατέρρευσε. Για λίγο, η Αίγυπτος έμοιαζε να πορεύεται προς μια δημοκρατία. Ο ισλαμιστής Μόρσι, που κέρδισε τις πρώτες, για δεκαετίες, πραγματικά ελεύθερες εκλογές, ανετράπη από το στρατιωτικό κράτος εν κράτει των στρατηγών που ετοιμάζονταν για να γίνουν και πάλι η ελίτ της εξουσίας.
Η μεσαία τάξη, όμως, είχε στραφεί κατά του Μόρσι με διαδηλώσεις, επιδιώκοντας την ανατροπή του. Ήταν μια αυτοκτονική κίνηση. Διότι οι στρατηγοί, το σκοτεινό κατεστημένο, καραδοκούσε. Ανέτρεψε τον Μόρσι. Επέβαλε στρατιωτικό νόμο. Πραγματοποίησε το μακελειό της πλατείας Ραμπάα εκτελώντας 1000 άμαχους ισλαμιστές. Η μεσαία τάξη μπήκε στο περιθώριο. Και η Αίγυπτος απέκτησε τη χειρότερη, πιο βίαιη και ωμή δικτατορία της. Ο Σίσι ήταν ο κατεξοχήν εκπρόσωπός της. Ασήμαντος, χωρίς χάρισμα, αλλά με τον στρατό ως ηγέτιδα τάξη. Πιο προνομιούχα παρά ποτέ. Ο Μόρσι φυλακίστηκε και πέθανε. Τόση εσωτερική βία και καταστολή δεν είχε γνωρίσει ποτέ η Αίγυπτος. Αλλά και με τόση ασημαντότητα στην κορυφή της, που τώρα την παρουσιάζουν ως κάτι σημαντικό κάποιοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Τεράστια ευθύνη έχει και ένας άκρως υπερτιμημένος πολιτικός όπως ο Ομπάμα, που εν τέλει στήριξε το καθεστώς Σίσι με οπλισμό, που μέχρι τότε δεν θα μπορούσε να διατεθεί, αν δεν άλλαζε τον αμερικανικό νόμο που το απαγόρευε εφόσον το καθεστώς αποτελούσε δικτατορία, όπως το αναλύω στο Η Τοξική Εποχή μας (εκδ. Καστανιώτη).
Και ένα τελικό συνοπτικό συμπέρασμα: Κάθε νηφάλιος πολίτης αντιλαμβάνεται πως το όλο σκηνικό στο Κάιρο, με τους επαίνους για τον Αλ Σίσι μας θυμίζει πως το πολιτικό προσωπικό περνάει παγκοσμίως τη δική του μεγάλη κρίση. Μια κρίση αξιών όταν θωπεύεται με υπερβάλλοντα ζήλο ένας ασήμαντος ηγέτης και αδίστακτος δικτάτορας. Παράλληλα είναι σαφές πως ο δικτάτορας αυτός θα προτάξει τις δικές του προτεραιότητες που είναι η επιβίωσή του και μόνον αυτή. Όσον αφορά δε τα ανθρώπινα δικαιώματα των Αιγυπτίων, τα οποία συνεχίζει να παραβιάζει ο Αλ Σίσι, πέρα από την εδώ κυβέρνηση, δεν υπάρχουν ιδιαίτερες ευαισθησίες και στην ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επ’ αυτού, ούτε ο πρωθυπουργός της χώρας, ούτε η αντιπολίτευση (η αριστερή, η κεντροαριστερή, η γενικώς προοδευτική) έχει κάτι να πει. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, που δεν θα έπρεπε να περιμένουμε κάτι θετικό με βάση όσα αντιπροσωπεύει η Von der Leyen. Καθρεφτίζοντας τη βαθιά κρίση του πολιτικού προσωπικού γενικά αλλά και στην Ευρώπη.
Ο Γιάννης Λούλης, διδάκτωρ του Cambridge, είναι επικοινωνιολόγος και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Με πιο πρόσφατο το Η τοξική εποχή μας (Καστανιώτης, 2022).
ΑΠΟ ΤΟ IEIDISEIS.GR