Tου Στέλιου Ράλλη (*)
Αν και πρόκειται για μια τεχνολογία που η ανάπτυξή της έχει ξεκινήσει ήδη από τα μέσα που περασμένου αιώνα και τον Alan Turing, η τεχνητή νοημοσύνη τα τελευταία χρόνια εξελίσσεται με ραγδαίους ρυθμούς. Σήμερα λοιπόν μας προσφέρει ένα πολύ ισχυρό εργαλείο που δίνει λύσεις σε πολλά σύνθετα προβλήματα της καθημερινότητάς μας. Αυτό βέβαια δεν εμποδίζει την αύξηση του προβληματισμού απέναντι στον τρόπο που λειτουργεί, στους σκοπούς που επιτελεί και στην αποτελεσματικότητά της, καθιστώντας επιτακτική την υιοθέτηση αρχών που θα οριοθετήσουν, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, μια υπεύθυνη τεχνητή νοημοσύνη.
Τι είναι όμως η τεχνητή νοημοσύνη; Με απλά λόγια, είναι ένα υπολογιστικό σύστημα το οποίο μπορεί να εκτελέσει γνωστικές λειτουργίες οι οποίες είναι καθορισμένες από τον προγραμματιστή του συστήματος. Το σύστημα έχει παράλληλα τη δυνατότητα να μαθαίνει, να επεξεργάζεται και να αποθηκεύει τεράστιο όγκο δεδομένων και πληροφοριών. Μπορεί να εκπαιδευτεί, να μάθει και να επιλύσει σύνθετα προβλήματα. Μπορεί δηλαδή να μιμηθεί την ανθρώπινη συλλογιστική διαδικασία. Να εμφανίσει δηλαδή, νοημοσύνη.
Τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης που αναπτύσσονται δεν είναι «έξυπνα» γενικά, παρά μόνο ειδικά. Και αυτό, γιατί είναι προγραμματισμένα και εκπαιδευμένα, βάσει αλγορίθμων, να ασκούν μία συγκεκριμένη και πολύ εξειδικευμένη εργασία. Από την άλλη πλευρά είναι «δέσμια» των δεδομένων. Ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης «τρέφεται» με δεδομένα, γεγονός που σημαίνει ότι και η ποσότητα πρέπει να είναι ικανοποιητική αλλά σίγουρα και η ποιότητα των δεδομένων για να αποφεύγονται τα λάθη. Κι αν αναλογιστεί κανείς ότι το «πετρέλαιο» της ψηφιακής οικονομίας είναι τα δεδομένα, εύκολα αντιλαμβάνεται γιατί η τεχνητή νοημοσύνη είναι τεχνολογία-κλειδί για τον 21ο αιώνα και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση.
Η τεχνητή νοημοσύνη λοιπόν μπορεί να μας φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε κλάδους που απαιτούν επεξεργασία πλήθους δεδομένων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Με τη χρήση τεχνητής νοημοσύνης στις μέρες μας έχει μετασχηματιστεί για παράδειγμα η κλινική φροντίδα των ασθενών, καθώς εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να παρέχουν εξατομικευμένη διαχείριση φαρμάκων αλλά και «αναγνώσεις» απεικονιστικών εξετάσεων. Επίσης, οι ερευνητές με τη βοήθεια των υπερυπολογιστών προχωρούν ταχύτερα στην έρευνα νέων θεραπειών και πρόληψης ασθενειών, όπως ο καρκίνος, ενώ μπορούν να κατασκευάζουν φάρμακα με χαμηλότερο κόστος.
Πολλαπλά όμως είναι και τα οφέλη που προκύπτουν από τις «έξυπνες» εφαρμογές για τις πόλεις. Όταν τα φώτα στους δρόμους ανάβουν όποτε χρειάζεται, όταν τα απορρίμματα συλλέγονται τη στιγμή που οι κάδοι γεμίζουν και όταν το πότισμα των πράσινων χώρων της πόλης ματαιώνεται σε περίπτωση βροχής, τότε όλοι κερδίζουν. Οι πολίτες απολαμβάνουν ένα καθαρότερο περιβάλλον και οι πόλεις εξοικονομούν πόρους.
Πρωτοβουλίες του ΥπΨΗΠΤΕ στη βάση της τεχνητής νοημοσύνης
Στο Υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης, θέσαμε πρόσφατα στη διαβούλευση ένα έργο που εντάσσεται στον στρατηγικό σχεδιασμό μας για την ανάπτυξη «έξυπνων» πόλεων. Η πρώτη εφαρμογή αφορά την ελεγχόμενη στάθμευση με βασικά οφέλη την ελαχιστοποίηση του χρόνου αναζήτησης κενής θέσης, τη διευκόλυνση των μετακινήσεων στην πόλη καθώς και σημαντική μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Αυτό καθίσταται εφικτό με την εγκατάσταση αισθητήρων στάθμευσης, οι οποίοι μέσω εφαρμογής στο κινητό ενημερώνουν τους οδηγούς για το σημείο που βρίσκονται οι ελεύθερες θέσεις στάθμευσης. Επίσης, μέσω χρήσης GPS, οι χρήστες της «έξυπνης» εφαρμογής λαμβάνουν στο κινητό τους οδηγίες για το πώς θα φτάσουν στις ελεύθερες θέσεις, αλλά και πληροφορίες για τις αγορές τους και τις πολιτιστικές δράσεις του Δήμου. Το έργο θα καλύψει τουλάχιστον 20.000 θέσεις στάθμευσης σε Δήμους οι οποίοι θα έχουν ολοκληρώσει τις απαραίτητες συγκοινωνιακές μελέτες.
Επίσης, σχεδιάζουμε και εξοπλίζουμε το «έξυπνο» χωράφι με την εθνική υποδομή «ευφυούς γεωργίας», δίνοντας στους έλληνες καλλιεργητές εξατομικευμένες συμβουλές για την ύδρευση, τη λίπανση και τη συγκομιδή μέσω αλγορίθμων που επεξεργάζονται δεδομένα από 6500 επίγειους τηλεμετρικούς σταθμοί που θα τοποθετηθούν σε 15 εκ. στρέμματα καλλιεργήσιμης ελληνικής γης. Ταυτόχρονα, με τη συνδρομή του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, σχεδιάζουμε εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης για το «έξυπνο» εργοστάσιο, ώστε να ισχυροποιηθεί η ελληνική βιομηχανία και να γίνει πιο ανταγωνιστική προκειμένου να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης.
Οι προτεραιότητες σε ευρωπαϊκό επίπεδο
Η ιδιαίτερη έμφαση που δίνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην αξιοποίησή της τεχνητής νοημοσύνης ως εργαλείο για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, επιβεβαιώνεται από την πρόταση της να επενδυθούν σε αυτήν την τεχνολογία για την περίοδο 2021-2027, 2,5 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του νέου προγράμματος «Ψηφιακή Ευρώπη» και 4,5 δισ. ευρώ στο πλαίσιο του προγράμματος «Horizon Europe».
Μάλιστα, στις 7 Δεκεμβρίου 2018 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε το συντονισμένο σχέδιο για την «Τεχνητή νοημοσύνη με τη σφραγίδα της Ευρώπης- Artificial Intelligence Made in Europe». Σε αυτό περιγράφονται δράσεις που θα αρχίσουν φέτος ή το 2020 σε τομείς δημόσιου συμφέροντος όπως η υγειονομική περίθαλψη, οι μεταφορές και η κινητικότητα, η ασφάλεια και η ενέργεια. Η προτεραιότητα θα δοθεί σε αυτούς τους τομείς με όχημα την μεγιστοποίηση των επενδύσεων, την κατάρτιση Εθνικών Στρατηγικών για την τεχνητή νοημοσύνη έως τα μέσα του 2019, τη νέα ευρωπαϊκή σύμπραξη δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για την τεχνητή νοημοσύνη, το νέο ταμείο για την εξάπλωση της τεχνητής νοημοσύνης καθώς και την ανάπτυξη και σύνδεση των πρωτοπόρων παγκοσμίως κέντρων τεχνητής νοημοσύνης. Θα διευκολυνθεί επίσης η διασυνοριακή ανταλλαγή δεδομένων και θα ενισχυθεί η καλλιέργεια των ταλέντων, των δεξιοτήτων και της διά βίου μάθησης παράλληλα με την ανάπτυξη ηθικής και αξιόπιστης τεχνητής νοημοσύνης. Ξεχωριστό ενδιαφέρον υπάρχει και για τη δημιουργία μιας πανευρωπαϊκής υποδομής υπερυπολογιστών, με την αγορά και θέση σε λειτουργία τεσσάρων υπερυπολογιστών. Αυτοί, θα τεθούν στη διάθεση δημόσιων και ιδιωτικών φορέων σε όλη την Ευρώπη με βασικό πεδίο εφαρμογών στη βιομηχανία και στην επιστήμη.
Οι δρόμοι που ανοίγονται και οι ευκαιρίες που παρουσιάζονται στη νέα ψηφιακή εποχή δεν πρέπει να μείνουν ανεκμετάλλευτες. Κύριο μέλημα μας είναι να εξοπλίσουμε τη χώρα και τους πολίτες με τα απαραίτητα εφόδια για την έλευση της ψηφιακής εποχής και να φροντίσουμε ώστε κανένας να μη μείνει πίσω. Οι νέες τεχνολογίες μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά την καθημερινότητα, την παραγωγή, την επιστήμη, και χρέος μας είναι να διασφαλίσουμε τον ανθρωποκεντρικό τους χαρακτήρα και την υπαγωγή τους σε ένα ορθολογιστικό ρυθμιστικό πλαίσιο.
(*) Ο Στέλιος Ράλλης είναι Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής
ΑΠΕ ΜΠΕ