Του Μιλτιάδη Ηλ. Παπαϊωάννου*
Τα ρυθμιστικά μοντέλα που διέπουν τη λειτουργία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, σε όλες τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, υπηρετούν έναν αδιαπραγμάτευτο στόχο. Την ελευθερία της έκφρασης και την ανεξαρτησία των Μέσων. Έχουν με σαφήνεια οριοθετήσει, τις σχέσεις τους με την πολιτική και τους επιχειρηματίες. Έχουν δώσει ικανοποιητικές απαντήσεις.
Στην χώρα μας, ισχύει το αντίθετο. Έχουμε ένα αναχρονιστικό, νομοθετικό πλαίσιο που έγινε χειρότερο με τον ν. 4339/2015, τον «νόμο Παπά»!! Ένα σύνολο διατάξεων που δεν λύνει, αλλά οξύνει το πρόβλημα. Στόχος, ο πλήρης κυβερνητικός έλεγχος των Μ.Μ.Ε. Είναι το αποτέλεσμα μιας καθεστωτικής αντίληψης, που ιστορικά συνοδεύει το σύνολο των πολιτικών ηγεσιών της χώρας.
Είναι το αποτέλεσμα μιας ανούσιας, λαϊκίστικης και σε κάθε περίπτωση ξεπερασμένης από τα πράγματα, δημόσιας συζήτησης στο όνομα καταπολέμησης «της διαπλοκής». Μιας, για είκοσι πέντε ολόκληρα χρόνια, κεντρικής πολιτικής συζήτησης αποπροσανατολισμού από τα βασικά οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα της χώρας.
Οι πολιτικές ηγεσίες μας, πιστεύουν ότι τα μέσα καθορίζουν την πολιτική και ιδιαίτερα την εκλογική συμπεριφορά των πολιτών. Δεν έχουν διδαχθεί από τα αποτελέσματα. Φαίνεται ότι αγνοούν ότι ο θησαυρός της τηλεδημοκρατίας κρύβεται στο κοντρόλ μας, αλλά και στη σύγχρονη δύναμη του διαδικτύου.
Στο καθεστωτικό εγχείρημα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έδωσε απάντηση η πρόσφατη απόφαση του Σ.τ.Ε. Υπάρχουν «και στην Αθήνα δικαστές», που εφαρμόζουν το Σύνταγμα και αποφασίζουν σύμφωνα με την ελεύθερη συνείδησή τους. Μπροστά στα νέα δεδομένα, θεωρώ ότι η απόφαση του Σ.τ.Ε. παρέχει τη δυνατότητα στην κυβέρνηση και τη Βουλή, για την έναρξη και σε σύντομο χρόνο ολοκλήρωσης, ενός ειλικρινούς διαλόγου, στο στόχο της διαμόρφωσης ενός νέου σύγχρονου και αποτελεσματικού νομοθετικού πλαισίου, για την αδειοδότηση και ποιοτική λειτουργία των Μ.Μ.Ε. Στη διάθεσή τους είναι οι «καλές πρακτικές» χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και αξιόλογες προτάσεις που έχουν κατατεθεί στο παρελθόν.
Το 2010, ως Πρόεδρος της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, άνοιξα θεσμικά το πρόβλημα, στο στόχο αναζήτησης σύγχρονων και ρεαλιστικών λύσεων. Σε οκτώ συνεδριάσεις της, προσήλθαν και κατέθεσαν αξιοπρόσεκτες προτάσεις, όλοι οι εμπλεκόμενοι με το πρόβλημα φορείς. Τα ομόφωνα πορίσματα της Επιτροπής, δεν αξιοποιήθηκαν από τις κυβερνήσεις του Γ. Παπανδρέου και Α. Σαμαρά και παντελώς αγνοήθηκαν από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ.
Πριν σημειώσω του τι πρέπει να γίνει σήμερα, θεωρώ χρήσιμο να αναφέρω το «εγκληματικό» γεγονός, ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρώπης που εκχωρεί τις συχνότητες, έναντι οικονομικού ανταλλάγματος, στους παρόχους περιεχομένου και όχι στους παρόχους δικτύου. Ο κανόνας που ακολουθήθηκε μέχρι τώρα διεθνώς, για την αξιοποίηση της πανάκριβης δημόσιας περιουσίας, που λέγεται φάσμα των συχνοτήτων, που είναι ότι εκχωρήθηκε, με πλειοδοτικό διαγωνισμό σε εταιρείες- παρόχους δικτύου. Στη χώρα μας, το μόνο καλό παράδειγμα, είναι ότι ο πλειοδοτικός διαγωνισμός που έγινε για το φάσμα συχνοτήτων της κινητής τηλεφωνίας, που απέφερε και τεράστια έσοδα στο Ελληνικό Δημόσιο.
Οι πάροχοι περιεχομένου δεν συμβάλλονται με το κράτος, αλλά με τους παρόχους δικτύου. Το βάρος δίνεται στο περιεχόμενο και την ποιότητα των προγραμμάτων και όχι στο «πορτοφόλι». Αυτή θα ήταν μια καλή απάντηση και στο άλλοθι της «διαπλοκής». Η μεγάλη ευκαιρία προσαρμογής στα Ευρωπαϊκά δεδομένα, δυστυχώς χάθηκε, κατά το στάδιο μετάβασης από την αναλογική στην ψηφιακή τηλεόραση. Είναι το «σκάνδαλο» του ν. 3592/2007 που σήμερα δεν θεραπεύεται. Χτίσαμε και την ψηφιακή τηλεόραση με «αυθαίρετο» και «άναρχο» τρόπο.
Στο νέο οικοδόμημα, με βάση και τη νομολογία του Σ.τ.Ε, όλο το βάρος διαμόρφωσης ενός υγιούς τηλεοπτικού τοπίου, ανατίθεται στο Εθνικό Ραδιοτηλεοπτικό Συμβούλιο. Οι όποιες κυβερνητικές αλχημείες που οδηγούν σε αγνόησή του, θα πέσουν στο κενό. Ελάχιστο αίσθημα εθνικής ευθύνης και δημοκρατικής ευαισθησίας επιβάλουν την άμεση ενίσχυσή του. Γιατί με τη σημερινή δομή και λειτουργία του, αδυνατεί να ανταποκριθεί στην αποστολή του.
Στο τεραστίων διαστάσεων έργο του, που δεν εξαντλείται στους διαγωνισμούς αδειοδότησης όλων των Μ.Μ.Ε. Είναι κυρίως ο έλεγχος της ποιοτικής στάθμης των προγραμμάτων και των προβλεπόμενων από το Σύνταγμα στόχων. Έχει πολλές εξουσίες, χωρίς να έχει τα μέσα για την πραγμάτωσή τους. Στο παρελθόν, δεν προχώρησε στους προβλεπόμενους από τον νόμο σε διαγωνισμούς, για αδειοδότηση του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου συνολικά, «λόγω εγγενών αδυναμιών». Τώρα, όλα θα κριθούν από τη συγκρότηση, το κύρος και τη λειτουργία του Ε.Σ.Ρ. Εδώ πέφτει το βάρος για αλλαγή του τοπίου. «Οι εγγενείς αδυναμίες» που χρειάζονται άμεση αντιμετώπιση είναι:
- Η σύνθεση του Διοικητικού Συμβουλίου. Ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και τα επτά μέλη του πρέπει να είναι πρόσωπα υψηλών προσόντων και κύρους, με αποδεδειγμένο το ελεύθερο φρόνημά τους από την μέχρι τώρα δημόσια παρουσία τους. Η νέα του σύνθεση, ως αποτέλεσμα ενός επώδυνου τοκετού, παρέχει τα ως άνω εχέγγυα. Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο ρόλος του νέου Προέδρου, της εξέχουσας προσωπικότητας του Αθ. Κουτρουμάνου. Η σωστή αντιμετώπιση είναι ο νόμος να καθορίζει προσόντα για το κάθε μέλος του, πριν την επιλογή τους.
- Η δυνατότητα έκδοσης πράξεων κανονιστικού περιεχομένου, χωρίς να χρειάζεται η οποιαδήποτε έγκριση Υπουργού. Είναι αδιανόητο αυτό το δικαίωμα να το έχει η Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών (Ε.Ε.Τ.Τ) και όχι το Ε.Σ.Ρ που σύμφωνα με το Σύνταγμα «ασκεί τον έλεγχο» και «επιβάλει κυρώσεις» στα Μ.Μ.Ε.
- Η αποσαφήνιση των αρμοδιοτήτων και η άρση των επικαλύψεων με την Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών και Ταχυδρομείων και την Επιτροπή Ανταγωνισμού. Η κατάργηση διατάξεων που έχουν περιπέσει σε αχρησία, αλλά και των αντιφατικών διατάξεων που περιπλέκουν τα πράγματα και δημιουργούν πληθώρα γραφειοκρατικών διαδικασιών.
- Η άμεση ενίσχυση με επιστημονικό προσωπικό, υψηλών προσόντων, αλλά και την κάλυψη των κενών οργανικών θέσεων.
Συμπέρασμα:
Η χώρα χρειάζεται ένα σαφές και απλό ρυθμιστικό νομοθετικό πλαίσιο, που να διασφαλίζει την αυτονομία, αλλά και την πολυφωνία των Μ.Μ.Ε, με σεβασμό στο Σύνταγμα, τον πολιτισμικό και πολιτικό πλουραλισμό και ασφαλώς την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το νέο Ε.Σ.Ρ νομοθετικά οπλισμένο, είναι το μόνο που μπορεί να θέσει τέλος στο άναρχο τοπίο και το καθεστώς ανομίας, που σήμερα κυριαρχεί στη λειτουργία των Μ.Μ.Ε. Αν το κατανοήσει η κυβέρνηση και «αλλάξει ρότα», θα έχει μια ουσιαστική προσφορά στην λειτουργία της δημοκρατίας μας.
- Ο Μιλτιάδης Ηλ. Παπαϊωάννου΄είναι πρώην Υπουργός.