Του Μελέτη Ρεντούμη
Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ ενάντια στην Χίλαρι Κλίντον είναι μια ανατροπή και μια πραγματικότητα ταυτόχρονα.
Ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ ένας δισεκατομμυριούχος μεγιστάνας του real estate, κατόρθωσε μέσα από τις εκκεντρικές και ακραίες ομολογουμένως απόψεις του, να θεωρηθεί αντισυστημικός και να πείσει ότι έρχεται για να τ’αλλάξει όλα προς όφελος της μεσαίας αμερικανικής τάξης, που έχει πληγεί περισσότερο από την οικονομική κρίση.
Ήδη οι προεκλογικές του δηλώσεις περί μαζικής απέλασης μουσουλμάνων αλλά και ανέγερσης τείχους στα σύνορα με το Μεξικό, έχουν προκαλέσει παγκόσμιο σοκ για τις επόμενες κινήσεις του νέου πλανητάρχη, ενώ πολλοί φοβούνται ότι θα υπάρξει μια παγκόσμια αναταραχή από τις σπασμωδικές κινήσεις του προέδρου και την έλλειψη σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Βέβαια όσοι εκφράζουν ανησυχίες περί Τραμπ πέραν του ιδεολογικού πεδίου και του συμβολισμού που έχει στο παγκόσμιο γίγνεσθαι, φαίνεται να μην γνωρίζουν πως λειτουργούν οι ΗΠΑ και ποιοι είναι οι βαθμοί ελευθερίας ενός εκλεγέντος προέδρου.
Η Αμερική είναι μια χώρα επαρκώς θεσμικά θωρακισμένη, με τα δύο βουλευτικά σώματα να λειτουργούν ως αντίβαρο το ένα του άλλου, δηλαδή την Βουλή των Αντιπροσώπων καθώς και την Γερουσία, όπου και τα δύο μαζί συνθέτουν το λεγόμενο Κογκρέσο.
Αν το Κογκρέσο λοιπόν δεν εγκρίνει βασικές και καίριες αποφάσεις του Προέδρου τότε αυτές είναι σχεδόν ανέφικτο να εφαρμοστούν στην πράξη.
Ο Πρόεδρος μπορεί ν’ασκήσει βέτο στις αποφάσεις ενός βουλευτικού σώματος, το οποίο όμως και πάλι μπορεί ν’ανατραπεί από την Βουλή με διευρυμένη πλειοψηφία των 2/3.
Εκτός αυτού, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το διοικητικό σύστημα των ΗΠΑ είναι ομοσπονδιακό που σημαίνει ότι υπάρχει σχετική αυτονομία των Πολιτειών, με δική τους νομοθεσία, δικαστικό σύστημα, καθώς και πολιτειακή Βουλή, ενώ την διακυβέρνησης επί όλων των ζητημάτων ασκούν οι κυβερνήτες.
Επίσης πολύ σημαντικό ρόλο τόσο σε πολιτειακό επίπεδο όσο και σε ομοσπονδιακό παίζουν οι ανεξάρτητες αρχές που μπορούν να επηρεάσουν σε σημαντικό βαθμό τις εξελίξεις, τροποποιώντας την τελική λήψη αποφάσεων.
H FED για παράδειγμα ως η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ, ασκεί νομισματική πολιτική πλήρως απεξαρτημένη από οποιαδήποτε πολιτική παρέμβαση είτε του ίδιου του Προέδρου είτε του Κογκρέσου, που σημαίνει ότι μόνο η δημοσιονομική πολιτική μπορεί να επηρεαστεί αναλόγως της κυβερνητικής πολιτικής υπό την εποπτεία του νέου Προέδρου.
Όλα τα παραπάνω, καθιστούν σαφές, ότι μεγάλες αλλαγές που θ’ανατρέψουν την υφιστάμενη παγκόσμια τάξη δεν αναμένονται.
Μπορεί ο νέος Πρόεδρος να είναι οπαδός του προστατευτισμού, όπως άλλωστε ήταν στο παρελθόν και ο Τζ.Μπους, αλλά αυτό σε επίπεδο εφαρμογής είναι δύσκολο να μεταβάλλει τις υφιστάμενες εμπορικές συμφωνίες δημιουργώντας ένα τελείως διαφορετικό καθεστώς.
Επίσης στο επίπεδο της εξωτερικής πολιτικής, οφείλουμε να τονίσουμε ότι η στρατηγική των ΗΠΑ εξελίσσεται και σχεδιάζεται με προοπτική τουλάχιστον μίας δεκαετίας και είναι σχεδόν ανέφικτο ν’ανατραπεί από την μία μέρα στην άλλη.
Για παράδειγμα, τόσο η προσέγγιση των ΗΠΑ με το Ιράν, όσο και η εξομάλυνση των σχέσεων με την Κούβα, που πέτυχε το καθεστώς Ομπάμα, ήταν κινήσεις σχεδιασμένες από την έναρξη της θητείας του, μέσα από ισχυρή εσωτερική διαβούλευση με την Βουλή των Αντιπροσώπων και τελικά έδρεψε καρπούς μετά από 6-7 χρόνια.
Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι η νέα διακυβέρνηση της Αμερικής υπό τον Ρεμπουπλικάνο Ντ. Τραμπ πιθανόν να σημαίνει πολλά για μια νέα πολιτική συνεργασίας μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, εγκαινιάζοντας μια περίοδο εσωστρέφειας και απομονωτισμού, από την άλλη ενδέχεται όμως να δημιουργήσει και εστίες συγκρούσεων καθώς η όποια αλλαγή ισορροπίας δυνάμεων μπορεί να έχει παράπλευρες συνέπειες στους συμμάχους των ΗΠΑ και σε μεταβολή και της δικής τους στάσης όσον αφορά τα γεωπολιτικά δεδομένα.
Σε κάθε περίπτωση, όσον αφορά κυρίως την χώρα μας, δεν αναμένονται σοβαρές μετατοπίσεις από τις θέσεις των ΗΠΑ στα ήδη κεκτημένα και εγκατεστημένα συμφέροντα στην περιοχή της ΝΑ Μεσογείου, παρά τις όποιες προσδοκίες.
Ακόμα και οι φόβοι περί ισχυρής αναβάθμισης της Τουρκίας, δεν ευσταθούν απόλυτα, καθώς παραδοσιακά τηρούνταν οι ισορροπίες στην Μεσόγειο από τις ΗΠΑ, τόσο στ’ανοιχτά διμερή ζητήματα όσο και στα εξοπλιστικά, με στόχο την συνοχή του ΝΑΤΟ και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων στην ευρύτερη περιοχή.
Αναμένουμε λοιπόν μ’ ενδιαφέρον την ανάληψη της εξουσίας από το νέο Πρόεδρο και τις πρώτες κινήσεις κυβερνητικής πολιτικής, για το πόσο τελικά θα συνάδουν με τις ακραίες προεκλογικές του εξαγγελίες.
Ο Μελέτης Ρεντούμης είναι οικονομολόγος τραπεζικός.