Του Νίκου Λακόπουλου
Ο θάνατος του Φιντέλ Κάστρο στην πραγματικότητα άνοιξε μια συζήτηση για την Επανάσταση, την Αριστερά, την ίδια την πολιτική, την Κούβα. Το τελευταίο προπύργιο μιας νεκρής -σταλινικής- Αριστεράς, το κάστρο του “τελευταίου επαναστάτη” ή κάπως καλύτερα του τελευταίου πρώην επαναστάτη. Ανάμεσα στο 1959 και την “Επανάσταση” και το 2016 μεσολαβεί μια δικτατορία μεσαιωνικού τύπου -με ένα καλό σύστημα υγείας και παιδείας όπου η ιστορία είναι έργο ενός και μόνου ατόμου, γοητευτικού και φωτισμένου.
Η λατρεία του λαού -στην έκταση που υπάρχει- η προσωπολατρεία δείχνει πως πρόκειται για κάτι περισσότερο από μια δικτατορία. Πρόκειται για μια δυναστεία -μια βασιλική οικογένεια όπου ο μεγάλος αδελφός περνάει την εξουσία στον μικρό αδελφό του κι η στρατιωτική στολή εγγυάται ότι μετά την “Επανάσταση” δεν θα γίνει άλλη επανάσταση στη χώρα. Η Κούβα έφυγε από την δικτατορία του Μπατίστα για να οδηγηθεί από στην “σοσιαλιστική” δικτατορία του Κάστρο. Δεν έφυγε ποτέ από την φτώχεια κι από την πορνεία οδηγήθηκε στη πορνεία. Η μόνη διαφορά, όπως έχει πει ο ίδιος ο Κάστρο: Τώρα πια και οι πόρνες έχουν πτυχίο!
Δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα συνέβαινε στην Κούβα χωρίς τον Κάστρο, αλλά γνωρίζουμε τι συνέβη με όλα τα επαναστατικά κινήματα που εξελίχτηκαν σε δικτατορίες- μοναρχίες τύπου Στάλιν. Από τον ενθουσιασμό για την Οκτωβριανή Επανάσταση ή την Κουβανέζικη- πολύ νωρίς περάσαμε στην παγωμένη διαπίστωση ή τον προβληματισμό αν όλα αυτά ήταν πράγματι επανάσταση ή απλά πραξικοπήματα με την υποστήριξη ενός κόμματος ή μικρού αριθμού ανταρτών. Δηλαδή σε μια κριτική για την στρατιωτική αντίληψη για την ιστορία, το κόμμα, την πολιτική και την “επανάσταση”.
Ήδη από την εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης η Ρόζα Λούξεμπουργκ έλεγε πως το θέμα δεν είναι η δική μας ελευθερία, αλλά η ελευθερία τον άλλων. «Ελευθερία μόνο για τα μέλη της κυβέρνησης, μόνο για τα μέλη του Κόμματος δεν είναι καθόλου ελευθερία. Η ελευθερία είναι ελευθερία γι αυτούς που σκέφτονται διαφορετικά. Αν η “ελευθερία” γίνει “προνόμιο”, η πολιτική ελευθερία χάνεται»
Ο Τρότσκι περιέγραφε πως η εξουσία όταν περνάει στο κόμμα και από κει στην κεντρική επιτροπή φτάνει στα χέρια ενός δικτάτορα- ίσως με πίκρα που δεν ήταν αυτός στη θέση του Στάλιν. Δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα συνέβαινε αν ο Λένιν έχανε το τρένο, αν δεν πέθαινε τόσο νωρίς κι αν είχε κυριαρχήσει αντί του Στάλιν ο Τρότσκι. Ξέρουμε καλά όμως πως ο Στάλιν εξόντωσε πρώτα τους κομμουνιστές- πρώην συντρόφους του- κι φρόντισε σε μια παγωμένη ιστορία να μην γίνει ξανά καμιά επανάσταση στην Σοβιετική Ένωση, αφού θα ήταν “αντεπανάσταση”, αλλά πουθενά αλλού. Κανένα κόμμα της Τρίτης Διεθνούς δεν έκανε πουθενά -μετά την Κίνα και την Ρωσία- επανάσταση.
Σαράντα χρόνια μετά οι αντάρτες μπαίνουν στην Αβάνα εμπνεόμενοι από τον Στάλιν και τον Μάο. Ο Τσε μιλά για γραφειοκρατία και φεύγει με μια κριτική για τον όλους τους ιμπεριαλισμούς- άρα και τον σοβιετικό. Ο Φιντέλ Κάστρο ανακαλύπτει πως ο μπολσεβικισμός στα μέτρα του είναι μια θεωρία που τον βολεύει. Η στρατιωτική στολή που φορά ακόμα ο Ραούλ Κάστρο στη κηδεία του αδελφού του λέει περισσότερα από το Σύνταγμα της Χώρας, μόνο που ο Φιντέλ Κάστρο την φορούσε με …αθλητικά -αμερικάνικα- παπούτσια.
Ο Στάλιν διδάσκει πως το κόμμα- στρατός στο κράτος γίνεται μια εκκλησία όπου ο ίδιος είναι κάτι παραπάνω από μονάρχη. Είναι ο θεός. Ο Κάστρο είναι πιο γοητευτικός μες τη στρατιωτική-αντάρτικη στολή. Δεν είναι λέει καν Πρόεδρος του Κράτους. Είναι ο ηγέτης -που ακούνε οχτώ ώρες οι οπαδοί του μέσα στη βροχή. Δεν είναι ο επαναστάτης, αλλά ο Νικητής που σαγηνεύει τα πλήθη, ο ήρωας που ξέφυγε από εφτακόσιες απόπειρες δολοφονίας, ο Εραστής 35.000 γυναικών, όπως θέλουν τα δυτικά μίντια, αν και μάλλον είναι …πολλές.
Πάνω από όλα ο Φιντέλ Κάστρο γράφει στον φακό της Ιστορίας όσο κι ο Τσε -μόνο που ο ένας είναι άγιος κι ο άλλος δαίμονας- θεός. Ένας σταρ της επανάστασης που γνωρίζει πως η ζωή είναι σόου, όπως και η επανάσταση και πως σημασία δεν έχει τελικά, όπως για τον Τσε Γκεβάρα, η ίδια η Επανάσταση, αλλά η Νίκη. Hasta la victoria siempre! (Πάντα μέχρι τη νίκη).
Τώρα πια δεν έχει σημασία από που ξεκινήσαμε, αν η Επανάσταση απέτυχε ή όχι. Σημασία έχει η νίκη και τελικά η εξουσία. Μέσα σε μια γενικευμένη ήττα της Αριστεράς ο Κάστρο ξεπηδά ως νικητής -σύμβολο, είδωλο που εμπνέει. Όχι την επανάσταση, αλλά για τη νίκη. Το να κρατάς την εξουσία πενήντα-εξήντα χρόνια και να παραμένεις επαναστάτης φλογερός -ή έστω εραστής της Ιστορίας και της Ζωής.
Μονάχα ο ποιητής Εμπέρτο Παντίγια, το 1971, μαζί με 250.000 άλλους, φεύγει πάνω σε μια σαμπρέλα προς την ελευθερία. Είχε περάσει από δίκη -όπως στη Μόσχα το 1930- κι είχε κάνει “αυτοκριτική”. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης για αντιφρονούντες, οι φυλακές, οι εκτελέσεις, η λογοκρισία, η απαγόρευση βιβλίων κι ένα Σύνταγμα που απαγορεύει την προσβολή των κυβερνητικών στελεχών δικαιολογούνται αν πρόκειται για “αντεπαναστάτες”, αλλά τους ομοφυλόφιλους γιατί;
«Μπορεί μια χώρα που έχει θυσιάσει τόσους ήρωες στον μακρύ δρόμο για τη λευτεριά, να ανεχθεί τόση ασέβεια;” λέει ο Κάστρο. Η ομοφυλοφιλία είναι “ υποπροϊόν του καπιταλισμού” και προέρχεται από μια μικρή ομάδα που μοναδικός της σκοπός είναι να συμπαρασύρει τους υπολοίπους. Αλλά εμείς δεν θα τους επιτρέψουμε να εξαπλώνονται και να διαδίδουν τις συνήθειές τους. Σας υπόσχομαι πως θα έρθει η μέρα που θα δούμε τους δρόμους καθαρούς, σας το υπόσχομαι!».
Οι “Acusados ser afeminados y vagos” -κατηγορούμενοι για θηλυπρέπεια- συλλαμβάνονται και φυλακίζονται. Η αδελφή του Κάστρο Χουανίτα που τρέχει στις φυλακές της Καμπάνα -όπου είναι διευθυντής ο Τσε Γκεβάρα- δεν θα συναντήσει έναν ένδοξο επαναστάτη, αλλά ένα “ρωμαίο αυτοκράτορα” γεμάτο αλαζονία. «Ελπίζω ότι δεν ήρθατε εδώ για να υπερασπιστείτε αυτά τα σκουλήκια!» της είπε χωρίς να χαιρετήσει.
‘Ήταν ένας από τους πιο αντιπαθητικούς και επηρμένους ανθρώπους που συνάντησα στη ζωή μου. Όσοι τον είχαν γνωρίσει ξέρουν για τι μιλάω. Όταν ο Φιντέλ έμπαινε θριαμβευτικά στην Αβάνα, στις 8 Ιανουαρίου 1959, ήταν κάτι παραπάνω από αδελφός μου: ήταν ο ήρωάς μου. Υποστήριζα την επανάσταση. Κατάλαβα όμως γρήγορα ότι κάτι δεν πήγαινε καλά. Οι περιουσίες των μικροϊδιοκτητών άρχισαν να δημεύονται χωρίς λόγο. Τα θύματα ήταν στην πλειονότητά τους έντιμοι άνθρωποι που είχαν υποστηρίξει την επανάσταση. Μέρα με τη μέρα, οι αυθαίρετες συλλήψεις και οι συνοπτικές εκτελέσεις πολλαπλασιάζονταν. Δεν μπορούσα να το πιστέψω».
Ο άλλος της αδελφός, ο Ραούλ, υπουργός Άμυνας τότε, φτάνει σπίτι της με ένα τεράστιο φάκελο. Περιείχε έγγραφα για την αντεπαναστατική δράση της που είχε συγκεντρώσει η G-2, η υπηρεσία πληροφοριών. «Προτιμώ να μην ανοίξω τον φάκελο. Αλλά εάν όλα αυτά είναι αλήθεια, τότε η στάση μας θα αλλάξει», της είπε ο Ραούλ. Η Χουανίτα Κάστρο θα βρεθεί στο Μαϊάμι να συντονίζει τον αντικαστρικό αγώνα σε όλες τις χώρες της Λατινικής Αμερικής.
“Ώσπου μια μέρα, το 1969, ήρθαν στο σπίτι μου στο Μαϊάμι πράκτορες της CΙΑ και μου ζήτησαν να σταματήσω. Υποθέτω ότι αυτό έγινε επειδή ο Νίξον ήθελε να ευχαριστήσει τον Μπρέζνιεφ. Η επανάσταση είναι μια καταστροφή. Ο Φιντέλ και ο Ραούλ δεν έλυσαν κανένα πρόβλημα. Η κατάσταση σήμερα είναι χειρότερη από το 1959. Η επανάσταση πρόδωσε τα δημοκρατικά ιδεώδη της ελευθερίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης για τα οποία είχαν παλέψει οι Κουβανοί. Εκανα αυτό που πίστευα χωρίς να πουλήσω την ψυχή μου για μια χούφτα δολάρια».
Ανάμεσα στους αντικαθεστωτικούς είναι και η κόρη του Κάστρο, η Μαριέλα, που έχει αναλάβει την προστασία των δικαιωμάτων των ομοφυλόφιλων στην Κούβα, αλλά και ο εγγονός του Τσε Γκεβάρα. Πολλοί βασανίστηκαν απάνθρωπα στο στρατόπεδο Pinar del Rio, την πτέρυγα “Kilo 7” στο Camaguey, σε κελιά 1Χ 1,80. Γιατί;
Ο Άλεν Γκίνσμπεργκ επισκέπτεται την Κούβα το 1965 για να εκφράσει την αλληλεγγύη του στην Επανάσταση, ώσπου διαπιστώνει ότι οι φυλακισμένοι ομοφυλόφιλοι είναι δεκάδες χιλιάδες και απελαύνεται- αφήνοντας αιχμές για τις σεξουαλικές προτιμήσεις του …Ραούλ Κάστρο. Χιλιάδες θα πνιγούν στα ανοιχτά της Φλώριδας θέλοντας να φύγουν με μια σαμπρέλα. “Ήταν ναζιστικά lager” θα πει ο Γκίνσμπεργκ, “όπου κάποιος μπορούσε να καταλήξει ακόμη και μετά από μία ανώνυμη καταγγελία”.
Το σύνθημα των Umap ήταν “Η εργασία θα σας κάνει άνδρες” (όπως στο Άουσβιτς “Η εργασία θα σας απελευθερώσει). Στις 30 Απριλίου 1971, στο πρώτο συνέδριο “Για την εκπαίδευση και τον πολιτισμό” του κουβανικού Κ.Κ. η ομοφυλοφιλία είναι παθολογία μη συμβατή με τις κοινωνικές αξίες της Επανάστασης . “Αρκετά ανεχτήκαμε υποτροπιάζοντες διεστραμμένους και ανεπανόρθωτα αντικοινωνικούς διεφθαρμένους, γνωστά στοιχεία που επηρεάζουν αρνητικά τη νεολαία μας…”.
Για τους οπαδούς του Κάστρο ο σοσιαλισμός έχει κόστος. Αυτό είναι περισσότεροι από 100 χιλιάδες κουβανοί κλείσθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας από τη δεκαετία του ’60. Ο Ποινικός Κώδικας, προβλέπει φυλάκιση έως 20 χρόνια για “άτομα τα οποία προβαίνουν σκανδαλωδώς σε ομοφυλόφιλες πρακτικές ή επιδεικνύονται δημοσίως ή παροτρύνουν άλλα άτομα με σκοπό την ικανοποίηση των ομοφυλοφιλικής φύσεως επιθυμιών τους ”. Οι γονείς είναι υπέυθυνοι για τη διάγνωση, πρόληψη και καταστολή των ομοφυλοφιλικών επιθυμιών των παιδιών τους – εκτός αν τα …καταγγείλουν στις Αρχές”. Oι “Επιτροπές για την Προστασία της Επανάστασης” έχουν χρέος να εντοπίζουν και να καταγγέλλουν όχι μόνο τους αντιφρονούντες αλλά και τους “υπόπτους ομοφυλοφιλικής συμπεριφοράς”…
Το 2016- μετά το ‘Ή αλλάζουμε ή Βουλιάζουμε” του Ραούλ Κάστρο- η Κούβα είναι μια χώρα όπου ο ταξιτζής ή φοβάται να μιλήσει ή πανηγυρίζει ανοιχτά για την Επανάσταση -με την ίδια θέρμη που το κάνουν οι αμέτρητοι οπαδοί του Κιμ Ιλ Σογκ στην Βόρεια Κορέα- ή όπως αυτοί του Καντάφι. Υπάρχει ένας χαφιές των Επιτροπών -φύλακας της Επανάστασης- από το σχολείο ως τη δουλειά, το σπίτι.
Το 2015 χιλιάδες άνθρωποι συμμετείχαν και φέτος στην παρέλαση που έγινε στην Αβάνα της Κούβας, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Υπερηφάνειας. Ανάμεσά τους και η κόρη του προέδρου, Ραούλ Κάστρο. Στην ίδια πλατεία πεντακόσιες χιλιάδες οπαδοί των Rolling Stones -σε μια χώρα χωρίς ίντερνετ και κινητά, όπου ήταν απαγορευμένοι- θα φέρουν ένα μήνυμα απελευθέρωσης σε ένα καθεστώς που έχει ήδη πεθάνει.
«Δίνω τέλος στη ζωή μου γιατί δεν μπορώ να εξακολουθήσω να εργάζομαι. Κανένα από τα πρόσωπα που με περιβάλλουν δεν ευθύνεται γι’ αυτή την απόφαση. Μόνο ένας είναι ο υπεύθυνος: ο Φιντέλ Κάστρο» έγραψε ο Ρεϊνάλντο Αρένας, -γνωστός από την ταινία “Πριν πέσει η νύχτα” – λίγο πριν αυτοκτονήσει στη Νέα Υόρκη.
“Τώρα με τρώνε./Τώρα νοιώθω πώς ανεβαίνουν και μου τραβάνε τα νύχια./ Με συνθλίβουν, με προπηλακίζουν, αναμασούν μια δήθεν διεστραμμένη απόφαση που μου ανήκει. /Με έχουνε θάψει. Έχουνε στήσει επάνω μου χορούς. /Πάτησαν καλά το χώμα. /Έφυγαν, έφυγαν αφήνοντάς με τέλεια θαμμένο και νεκρό”.