Του Παύλου Γερουλάνου*
Η ποιότητα της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας εξαρτάται από την ποιότητα των κομμάτων που διεκδικούν την ψήφο του πολίτη.
Η ποιότητα των κομμάτων που διεκδικούν την ψήφο του πολίτη εξαρτάται από τη δυνατότητά τους να τον εκπροσωπήσουν στις αποφάσεις που παίρνονται για το μέλλον του.
Και η δυνατότητα των κομμάτων να εκπροσωπήσουν τον πολίτη εξαρτάται από τη δυνατότητα του πολίτη να συμμετέχει στη διαμόρφωση των προτάσεων που στηρίζουν τα κόμματα.
Με άλλα λόγια,Η δημοκρατικότητα των κομμάτων,το επίπεδο της συμμετοχής των πολιτών στις διεργασίες των κομμάτων,και η δυνατότητα των κομμάτων να αντλούν τη δύναμή τους από «κάτω προς τα πάνω»χαρακτηρίζει την ποιότητα και άρα την ισχύ της δημοκρατίας μας.
Υπό αυτό το πρίσμα, η επόμενη Βουλή των Ελλήνων θα ηγηθεί της πιο αδύναμης Ελληνικής Δημοκρατίας από την Μεταπολίτευση.Η αποχή των ψηφοφόρων και η απουσία ενθουσιασμού των πολιτών για τα κόμματα θα δεσπόζει.
Η δε ικανότητα των κομμάτων να προτείνουν λύσεις και προτάσεις που πηγάζουν από την κοινωνία για την κοινωνία θα φτάσει στο ναδίρ. Αν συνεχίσουμε σε αυτή την πορεία,το βράδυ των επόμενων εκλογών, για πρώτη φορά από την Μεταπολίτευση φοβάμαι ότι θα αμφισβητηθεί η δημοκρατία μας όπως την ξέρουμε και όπως την ασκούμε ,διότι για πρώτη φορά από την Μεταπολίτευση θα απουσιάζει τόσο εκκωφαντικά από τη δημοκρατία ο πολίτης και ο ενθουσιασμός του να συνδιαμορφώσει το μέλλον της πατρίδας μας.
Φταίει όμως η δημοκρατία ή φταίμε εμείς που την ασκούμε;
Φταίει ο πολίτης που δεν συμμετέχει ή φταίμε εμείς που τον κρατούμε απ’ έξω;
Η πραγματικότητα είναι, και το ξέρει ο πολίτης, ότι σε όλο το πολιτικό φάσμα και σε όλο τον κόσμο η λεγόμενη δημοκρατική ελίτ έχει κάνει ότι είναι δυνατό να αποκλείσει την ενεργή συμμετοχή του πολίτη από τη δημοκρατία.
Με τη διάθεση ότι «εμείς ξέρουμε καλύτερα από τον πολίτη» έχουμε κάνει τα πάντα για να προστατεύσουμε τις καρέκλες μας.
Και έτσι έχουμε μειώσει την ισχύ των δημοκρατιών μας.
Όμως ο πολίτης γνωρίζει ότι μια αδύναμη δημοκρατία σημαίνει μια αδύναμη κοινωνία και για αυτό έχει αρχίσει να φοβάται.
Δεν είναι τυχαίο ότι ο κόσμος είναι στο δρόμο.
Δεν είναι τυχαίο ότι όταν του δίνεται η ευκαιρία εκλέγει κόμματα, υποψήφιους και προτάσεις που «ενοχλούν»κυρίως εμάς, τους λεγόμενους «Δημοκράτες»: «όχι» στο δημοψήφισμα στην Ελλάδα, «ναι» στο Brexit στην Αγγλία, Lepen στη Γαλλία, Trump στην Αμερική.
Η κραυγή του πολίτη είναι ξεκάθαρη:
«Σταματήστε να ασχολείστε με τους εαυτούς σας και τις καρέκλες σας και αρχίστε να ασχολείστε με εμάς.
Εμάς που υποφέρουμε από τις δικές σας πολιτικές επιλογές.»
Και δυστυχώς δεν είναι τυχαίο ότι όσο πιο πολύ οι πολίτες ψηφίζουν αυτούς που μας «ενοχλούν» τόσο πιο ερμητικά προστατεύουμε τα δικά μας «Δημοκρατικά» στελέχη από την έκθεσή τους στους πολίτες.
Ο κύκλος είναι φαύλος, είναι διεθνής και είναι επίμονος αλλά μόνο εμείς, εμείς στο ΠΑΣΟΚ, αν κάνουμε τις σωστές κινήσεις μπορούμε να τον αντιστρέψουμε.
«Δημοκράτης», συντρόφισσες και σύντροφοι, είναι αυτός που πιστεύει στη δημοκρατία.
Που πιστεύει στη δημοκρατία διότι πιστεύει στην αξία του πολίτη και στη δυνατότητά του να κρίνει τι είναι καλό για αυτόν και για τον τόπο του.
Πριν από μερικές δεκαετίες ο χώρος μας αυτοπροσδιορίστηκε ως Δημοκρατικός.
Ως δηλαδή ο χώρος που πιστεύει στη Δημοκρατία, την προστατεύει, την αναδεικνύει και την εξασκεί.
Πετύχαμε τότε να καπαρώσουμε τον τίτλο για δυο λόγους:
Πρώτον διότι τότε η Δεξιά είχε τη φωλιά της λερωμένη και δεύτερον διότι η ίδρυση του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος έφερε στην Ελληνική Δημοκρατία ένα πρωτοφανή, για τα δικά μας δεδομένα, αέρα συμμετοχής του πολίτη στις αποφάσεις για τη ζωή του και το μέλλον του.
Μπορεί το κόμμα να ήταν αρχηγικό και μπορεί οι δημοκρατικές μας διαδικασίες να ήταν συχνά διαβλητές αλλά κανένα κόμμα πριν από το ΠΑΣΟΚ δεν είχε κάνει τέτοια προσπάθεια να εμπνεύσει τον πολίτη να συμμετέχει στις διεργασίες του.
Η πολιτική αντιπαράθεση ξεκινούσε μέσα σε κάθε γειτονιά, σε κάθε τοπική οργάνωση. Τα πολιτικά μας στελέχη αναμετρούνταν πρώτα στη βάση. Οι θέσεις μας διαμορφωνόντουσαν μέσα στην κοινωνία και συχνά ανέτρεπαν τη βούληση της νομενκλατούρας.
Μπορεί να πήρε άβολες και στο τέλος αντιδημοκρατικές διαστάσεις αλλά τα στελέχη που επέλεγε η κοινωνία είχαν το δικαίωμα να εμφανιστούν στο Υπουργείο και ο Υπουργός όφειλε να τους ακούσει.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι, αν η κοινωνία μας έδωσε το δικαίωμα να ονομαζόμαστε Δημοκράτες αυτό έγινε διότι το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα άνοιξε μια κλειστή κοινωνία και έβαλε τον πολίτη στη διαδικασία των αποφάσεων.
Όμως ο τίτλος του Δημοκράτη δεν είναι δια βίου. Δεν μπορείς συνέχεια να αυτοπροσδιορίζεσαι ως «Δημοκράτης» επειδή υπήρξες κάποτε. Ο Δημοκράτης για να λέγεται Δημοκράτης εκτίθεται στο λαό και κρίνεται από αυτόν. Και κάθε προσπάθειά μας να αποστειρώσουμε τον τίτλο από την πραγματική του σημασία κάνει κακό στον τίτλο, κάνει κακό στη λέξη και τέλος κάνει κακό στην έννοια. Διότι αν εμείς οι «Δημοκράτες» δεν σεβόμαστε το νόημα της δημοκρατίας γιατί περιμένουμε να την σεβαστούν οι Φασίστες;
Και αν εμείς χρησιμοποιούμε τον όρο «Δημοκρατία» ελαφρά τη καρδία και διεκδικούμε την ψήφο του λαού γιατί να μην επιλέξει ο πολίτης ένα κόμμα που δεν την χρησιμοποιεί καθόλου;
Η πραγματικότητα είναι ότι όταν εμείς χρησιμοποιούμε τον όρο Δημοκρατία χωρίς να τον εννοούμε υπονομεύουμε την έννοια και υποβαθμίζουμε τη Δημοκρατία.
Υπό αυτή την έννοια, εισηγούμαι ότι η συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ σε ένα μόρφωμα που χρησιμοποιεί τον όρο «Δημοκρατική» χωρίς να το εννοεί υπονομεύει τη δημοκρατία όπως εμείς μάθαμε να τη σεβόμαστε. Και αν αυτό είναι αλήθεια, ή πρέπει να αποχωρίσει το ΠΑΣΟΚ από τη Δημοκρατική Συμπαράταξη ή πρέπει να αλλάξει ριζικά ο τρόπος λειτουργίας της. Διότι είναι βαθύτατα αντιδημοκρατικό τα όργανα να απαρτίζονται από αντιπροσώπους που δεν έχουν ερείσματα στην κοινωνία μόνο επειδή έχουν ερείσματα στα κανάλια.
Είναι βαθύτατα αντιδημοκρατικό να διαπραγματευόμαστε βασικές αρχές και αξίες του Πανελληνίου Σοσιαλιστικού Κινήματος όπως ο όρος «πατριωτισμός» με εκπροσώπους κινήσεων που έχουν μικρότερη κοινωνική και πολιτική απήχηση από την τοπική οργάνωση του ΠΑΣΟΚ στο Παγκράτι.
Είναι βαθύτατα αντιδημοκρατικό να συμμετέχουν σε διαδικασίες διορισμένοι μόνο και μόνο διότι χωρίς αυτούς δεν μπορούμε να ονομαζόμαστε Συμπαράταξη.
Και το κακό θα μεγαλώνει όσο η Δημοκρατική Συμπαράταξη προσελκύει περισσότερα στελέχη κομμάτων, ομάδων και δικτύων των οποίων η δημοκρατική νομιμοποίηση πηγάζει από τη μικρότερη δυνατή ομάδα που θα μπορούσαν να εμπνεύσουν.
Και μην ξεχνάς Πρόεδρε, η σημερινή δημοκρατική σου νομιμοποίηση πηγάζει και είναι ισχυρή από την εκλογή σου ως Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και όχι από την αποδοχή σου από τα στελέχη άλλων πολιτικών μορφωμάτων που συμμετέχουν στη Δημοκρατική Συμπαράταξη.
Και όσο πιο πολύ φεύγεις από το ένα και πας στο άλλο τόσο λιγότερο δημοκρατικά νομιμοποιημένη θα είσαι.
Ακούστε τι λέει στην ιδρυτική της διακήρυξη η δημοκρατική συμπαράταξη..
Πιστεύουμε και επιδιώκουμε να θεσμοθετήσουμε ένα σύστημα αντιπροσώπευσης αξιόπιστο, διαφανές, δίκαιο και δημοκρατικό που θα αναβαθμίσει τους κοινοβουλευτικούς και αντιπροσωπευτικούς θεσμούς και θα κατοχυρώσει διαδικασίες λαϊκής συμμετοχής και άμεσης δημοκρατίας. Η βουλή, η Περιφέρεια, ο Δήμος, το Συνδικάτο να ανακτήσουν το σύγχρονο ρόλο τους ως τα βάθρα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και να προσαρμοστούν στην πιο εξελιγμένη και σύγχρονη μορφή τους.
Η δημοκρατική συμπαράταξη κουνάει το δάχτυλο και θέλει να αλλάξει τη Βουλή, την Περιφέρεια, το Δήμο, το Συνδικάτο ώστε να κατοχυρώσει διαδικασίες λαϊκής συμμετοχής και άμεσης δημοκρατίας.
Θέλει δηλαδή να τους αλλάξει όλους να γίνουν πιο δημοκρατικοί. Όλους όμως εκτός από την ίδια. Διότι από αυτή τη λίστα λείπει το κόμμα.
Η Δημοκρατική Συμπαράταξη, είναι η μόνο που «προστατεύεται» από τη λαϊκή συμμετοχή και την άμεση δημοκρατία. Όταν θα έπρεπε να δίνει το παράδειγμα. Πόσο πιο αντιδημοκρατική και πόσο πιο ελιτιστική θα μπορούσε να είναι η συμπεριφορά αυτή;
Μην το υποτιμάτε. Αυτή η παραβίαση των δικών μας αξιών από τη συμπεριφορά της δημοκρατικής συμπαράταξης αποτελεί την αχίλλειο πτέρνα μας.
Διότι δεν μπορείς με λόγια να πείσεις για κάτι όταν οι πράξεις σου λένε το αντίθετο.
Θα μου πείτε βέβαια ότι οφείλουμε να σεβόμαστε κάθε πολιτικό μόρφωμα που εντάσσεται στην Δημοκρατική Συμπαράταξη ως ισότιμο διότι δεν είμαστε Παράταξη, είμαστε Συμπαράταξη. Μια παράταξη μπορεί να έχει δημοκρατικές διαδικασίες διότι όσοι ανήκουν σε αυτήν πιστεύουν τις ίδιες αρχές και αξίες. Ενώ η συμπαράταξη υποδηλώνει συνεργασία φορέων που δεν συμμερίζονται τις ίδιες αρχές και αξίες.
Ποια είναι όμως αυτά που μας χωρίζουν τόσο βαθιά που δεν μπορούμε να είμαστε Παράταξη και πρέπει να είμαστε Συμπαράταξη; Δώδεκα μήνες τώρα δεν έχω ακούσει κάτι ουσιαστικό. Μπορεί να κάνω λάθος, αλλά πιστεύω ότι ο μόνος λόγος που πορευόμαστε ως Συμπαράταξη και όχι ως Παράταξη είναι η αδυναμία κάποιων στελεχών να μετρήσουν το πολιτικό τους βάρος με όρους δημοκρατικούς. Και η επιμονή μας να προστατεύσουμε τις καρέκλες τους.
Αν έχω δίκιο, συντρόφισσες και σύντροφοι, η Δημοκρατική Συμπαράταξη ούτε Δημοκρατική είναι, ούτε Συμπαράταξη έχει λόγο να λέγεται.
Τι μπορεί να κάνει το ΠΑΣΟΚ;
Να απαιτήσει το «από πάνω προς τα κάτω» να γίνει «από κάτω προς τα πάνω» με δημοκρατικές διαδικασίες καλύτερες και από τις δικές μας.
Να ανοίξουμε την Δημοκρατική Συμπαράταξη σε ουσιαστικές συμμετοχικές διαδικασίες με σκοπό να πετύχουμε τρία πράγματα με τη σειρά που θα τα ονομάσω:
- Να δημιουργήσουμε πολιτικό περιεχόμενο. Δηλαδή θέσεις και προτάσεις για το μέλλον του τόπου που πηγάζουν από το λαό και κρίνονται από αυτόν. Θέσεις και προτάσεις από τις οποίες θα αναπτυχθεί το σχέδιο για τη χώρα που θα συνδιαμορφώσουν και θα υιοθετήσουν οι πολίτες σε ένα πραγματικά δημοκρατικό συνέδριο χωρίς εξ οφίτσιο συμμετοχές.
- Να ανανεώσουμε το πολιτικό μας δυναμικό. Δηλαδή να εντάξουμε στις τάξεις της παράταξης πολίτες που θέλουν και μπορούν να υπηρετήσουν αυτές τις θέσεις και τις προτάσεις διότι τις πιστεύουν, διότι είναι πολιτικά νομιμοποιημένοι και διότι έχουν ρίζες στην κοινωνία. Πολίτες που θα στελεχώσουν κάθε τοπική, κάθε κλαδική και κάθε ηγετική ομάδα της Παράταξης.
- Και τρίτον, αν κάνουμε τα δυο σωστά, να θέσουμε στην κρίση των πολιτών τα ονόματα και τα σύμβολά μας.
Και πάλι μπορεί να κάνω λάθος και θα είμαι ο πρώτος που θα το παραδεχθεί, αλλά αν διαμορφώσουμε σύγχρονες, προοδευτικές θέσεις για την κοινωνία, ένα ρεαλιστικό και οραματικό σχέδιο για τη χώρα αν ανοίξουμε τις πόρτες μας στην κοινωνία και εμπνεύσουμε την κοινωνία να υπηρετήσει ένα σχέδιο που θα συνδιαμορφώσει το όνομα Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα δεν θα ενοχλεί πια κανέναν και θα μπορεί να τους αγκαλιάσει όλους. Τουλάχιστον εκείνους που θέλουν να υπηρετήσουν την πατρίδα.
Συντρόφισσες και Σύντροφοι
Αν τα κάνουμε όλα αυτά σωστά θα ανακτήσουμε τον όρο «Δημοκράτης» και θα μπορούμε να τον αναφέρουμε χωρίς να χαμηλώνουμε τα μάτια. Θα έχουμε συμβάλει με τρόπο ουσιαστικό στον εκδημοκρατισμό του χώρου μας και θα τον έχουμε καταστήσει για μια ακόμη φορά πρωτοπόρο στην πολιτική ζωή του τόπου. Και τέλος θα έχουμε θέσει τις προϋποθέσεις για να έρθει ο πολίτης κοντά στην πολιτική ώστε να δυναμώσουμε την Ελληνική Δημοκρατία.
Αν όμως συνεχίσουμε την πορεία μας όπως έχει το βράδυ των εκλογών θα είμαστε εμείς που θα απολογούμαστε για την υποβάθμιση της δημοκρατίας μας μιας που εμείς θα περιφερόμαστε ως εκπρόσωποι της Μεγάλης Δημοκρατικής Παράταξης έχοντας την μετατρέψει σε μικρή και αντιδημοκρατική.
*Ομιλία στην Κεντρική Επιτροπή του ΠΑΣΟΚ