Απρόσμενα ή όχι, στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις που συνόδευαν το πολιτικό σκηνικό, η κυβερνητική παράταξη της ΝΔ, επούλωσε τα τραύματά της και κυριαρχεί. Δεν αρκέστηκε στο να υπερβεί το τραύμα των Τεμπών. Το έχει αφήσει πίσω της. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επικράτησε κατά κράτος, τόσο με απλή αναλογική, όσο και με μία μορφή πλειοψηφικού συστήματος. Κι αν η νίκη αυτή δεν προκάλεσε μεγάλη έκπληξη, η τελευταία αποτέλεσε κάτι, ταυτόχρονα, απρόσμενο και συντριπτικό. Στην ουσία είχαμε το εξής φαινόμενο: Υπήρχε ένα κυρίαρχος, η ΝΔ, και η ηγεσία της. Παράλληλα υπήρχε η αίσθηση πως εάν η χώρα διασκέδαζε με τη συμμετοχή πολλών μικρών κομμάτων στη Βουλή, ένα κόμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ, σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, έπεφτε όλο και πιο κάτω! Μάλιστα, σοβαροί σχολιαστές διερωτώντο πλέον κατά πόσο ο ΣΥΡΙΖΑ έτεινε να εξαϋλωθεί!
Ας σταθούμε τώρα για λίγο και ας πάμε κάποια χρόνια πίσω. Η έκπληξη είχε πρωταγωνιστή, τον νεότερο πρωθυπουργό της χώρας, τον Αλέξη Τσίπρα: Ήταν στη θέση αυτή από τις 26 Ιανουαρίου έως τις 27 Αυγούστου του 2015. Για να ακολουθήσει η συνέχεια από τις 21 Σεπτεμβρίου του 2015 έως τις 8 Ιουλίου του 2019. Τα κεντρικά χαρακτηριστικά του Τσίπρα, ξεδιπλώθηκαν. Ήταν χαρισματικός, φρέσκος, χαλαρός.
Πάνω στη συμπαθητική παρουσία του, προστέθηκε μια ορατή γοητεία. Βιάστηκε όμως να γίνει απρόβλεπτος και επιπόλαιος, με το δημοψήφισμα που προκάλεσε. Η κίνηση αποτελούσε καθαρό αυτοτραυματισμό.
Ενώ αρχικά τον βοήθησε ως εικόνα, στο τέλος εξελίχθηκε σε βαθύ τραύμα και φορτίο. Το δημοψήφισμα ήταν μια λαϊκιστική κίνηση και υποστηρίχθηκε από την πλειοψηφία. Όμως, λίγο αργότερα, θεωρήθηκε μέγα λάθος και πυροτέχνημα. Την ίδια ώρα όμως, ο Τσίπρας τόλμησε (και ορθώς) να ολοκληρώσει τη συμφωνία με τον πρωθυπουργό της ΠΓΔΜ Ζόραν Ζάεφ. Για την οποία θα έπρεπε να βραβευθεί. Επίσης, στην κόψη του ξυραφιού, έκλεισε το χάσμα με την Ε.Ε. που μας οδηγούσε στον γκρεμό.
Ο Τσίπρας κέρδισε τις εκλογές του 2015, ολοκληρώνοντας τραυματισμένος πολιτικά τη θητεία του το 2019. Αυτή η τριετία 2015-2019 δεν ήταν μια μορφή χαρακίρι για τον Τσίπρα. Η φθορά του Τσίπρα μεγάλωνε. Και η φρεσκάδα εξανεμίζονταν. Ο ΣΥΡΙΖΑ, έπρεπε να αλλάξει ταχύτατα και συθέμελα και να στραφεί υπεύθυνα στην κεντροαριστερά. Ο ΣΥΡΙΖΑ, άφηνε τα ρεύματα να τον σέρνουν, και να τον απαξιώνουν. Ειδικά οι κομματικές λειτουργίες ήσαν κατάκοπες. Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε απονεκρωθεί.
Το 2020-2021 ήταν οι τελευταίες ευκαιρίες για τον Τσίπρα, να αλλάξει τον ΣΥΡΙΖΑ. Τι ήταν τότε ο ΣΥΡΙΖΑ και τι αντιπροσώπευαν τα στελέχη πρώτης γραμμής του; Αν κανείς είχε συνομιλήσει με μερικά από τα στελέχη αυτά, το τι θα άκουγε, σύμφωνα με το πώς έβλεπαν τις προοπτικές τους και την παρουσία τους, θα προκαλούσε κατάθλιψη. Ειδικά τα αριστερόστροφα στελέχη ήσαν πομπώδη, δογματικά, αποκομμένα από την πραγματικότητα και αυτοκαταστροφικά. Τα παλαιοκομματικά και προερχόμενα από το ΠΑΣΟΚ, υποτίθεται «κεντρώα» στελέχη, απέπνεαν αναχρονισμό. Τούτα τα δύο ρεύματα, ήσαν σε κατάσταση νιρβάνας, συνομιλώντας μεταξύ τους, πομπωδώς και κούφια. Σύγχρονες ιδέες, δεν κυκλοφορούσαν. Ένα κόμμα της Αριστεράς σέρνονταν στην αναπαλαίωση. Χαοτικά οδηγήθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ στα απίστευτα περί τον Κατρούγκαλο και στη θύελλα που ακολούθησε. Αυτοκτονώντας.
Η πραγματικότητα είναι πως ο Τσίπρας, μέχρι την ήττα του 2019, έδινε σκληρές μάχες, και άνοιγε κάποιους φρέσκους δρόμους. Από εκεί και πέρα, όμως, οι εστίες αναχρονισμού κυριάρχησαν. Οι εστίες αυτές δεν καταπολεμήθηκαν όταν τούτο ήταν ζήτημα μεταξύ ζωής και απονέκρωσης. Το χειρότερο, μάλιστα, ήταν ότι η απονέκρωση θεωρήθηκε ως νέα ορμή και ζωή, μόνο και μόνο διότι η πολιτική αυτοκτονία παρουσιάστηκε ως νέο προοδευτικό ξεκίνημα. Ο Τσίπρας, έτσι, έφθασε στο τέλος του δρόμου. Έχοντας σπαταλήσει ένα αναντίλεκτα μεγάλο ταλέντο.
Για τον ΣΥΡΙΖΑ, η εμφάνιση του Κασσελάκη, ενός νέου ανθρώπου, με σπάνια προσόντα, που προσυπογράφουν τη μέχρι τώρα διαδρομή του, έστω και με δευτερεύοντα λάθη, υπήρξε το κρίσιμο σταυροδρόμι του κόμματος. Μετά τη μακρά πορεία του Τσίπρα, λοιπόν, ο οποίος έδωσε αρχικά με ισχυρή ώθηση στον ΣΥΡΙΖΑ, ο τελευταίος χρειάζονταν μια νέα ώθηση που να υπερβαίνει ό,τι ήταν πλέον κατάκοπο. Δεν χρειάζεται, άλλωστε, κάποια ιδιαίτερη σοφία για να αντιληφθεί κάποιος στοιχειωδώς ικανός αναλυτής, πως στη φάση αυτή καλείτο να κάνει την αναγκαία κεντροαριστερή στροφή. Το ζητούμενο δεν ήταν «ιδεολογική καθαρότητα», αλλά ο κεντροαριστερός πραγματισμός. Αυτόν τον πραγματισμό είχε αποδεχτεί και προωθήσει ο Κασσελάκης. Αυτή ήταν η μόνη ελπίδα και ευκαιρία για μία νέα διαδρομή. Άλλωστε, ακόμη και ο Τσίπρας, το τελευταίο διάστημα, την αναζητούσε ως μία νέα ταυτότητα χωρίς όμως να την υιοθετεί.
Μέχρι τώρα, πάντως, ο ΣΥΡΙΖΑ είχε κάποιες επιτυχίες. Κυρίως αρχικά. Στη συνέχεια όμως, κόμματα, παρατάξεις, ηγεσίες, βρίσκονταν αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις. Αυτές δεν νοείται να αγνοηθούν. Ζητούμενο ήταν λοιπόν μια νέα διαδρομή. Σε μια παρόμοια πραγματικότητα, ένα κόμμα, ένας πολιτικός ηγέτης, έρχεται η ώρα για να αλλάξει πορείας. Και ποια είναι η νέα αυτή πορεία; Ας πάμε λοιπόν στην ουσία της συγκεκριμένης πραγματικότητας. Αυτή, επί της ουσίας, δεν μπορεί, υπό τις περιστάσεις, παρά να επιλέξει μια στρατηγική. Και πού απευθύνεται η στρατηγική αυτή; Στους πολλούς! Εδώ κρίνονται όλα!
Κόμματα, παρατάξεις, ηγεσίες, όταν έρχεται η ώρα να αλλάξουν διαδρομή, που μοιάζει να οδηγείται στα βράχια, αν διαθέτουν στοιχειώδη σοφία ‒και μάλιστα σοφία που γεννήθηκε από προηγηθέντα λάθη‒ είναι σε θέση να αλλάξουν πορεία. Να διαμορφώσουν μια κεντροαριστερή στρατηγική εύρους. Που απευθύνεται σε μετριοπαθείς ψηφοφόρους. Ο ΣΥΡΙΖΑ, μέχρι τώρα, είχε κάποιες επιτυχίες, έκανε λάθη, κινδύνεψε να αυτοκαταστραφεί, και τώρα, με έναν χαρισματικό ηγέτη ανοίγει τον νέο δικό του δρόμο. Εάν αποτύχει το σχετικό υπόδειγμα, προφανώς θα αποτύχει μαζί του. Ένα πάντως είναι πιθανό: Φαίνεται να ανοίγει ο δρόμος για έναν νέο ΣΥΡΙΖΑ. Το σταυροδρόμι είναι ξεκάθαρο. Μένει να αποδειχθεί αν ο Κασσελάκης είναι ο κατάλληλος ηγέτης. Αν θα κάνει τις νέες αλλαγές. Εδώ θα κριθεί η ηγετικότητά του.
Συμπεραίνοντας: Ως πρόθεση, πέρα από τους ψηφοφόρους κρίσιμη είναι λοιπόν η μεταβλητή «Κασσελάκης». Ο Κασσελάκης, διαμορφώνοντας μια νέα εικόνα, διεκδικεί το χώρο της κεντροαριστεράς και στοχεύει στην κορυφή. Και μόνο σε αυτή. Ζωντάνεψε τον ΣΥΡΙΖΑ, και θέλει να χτίσει ένα συγκεκριμένο και πολυσυλλεκτικό κόμμα. Αγκαλιάζοντας τον Κασσελάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ θα ανέβει τα σκαλιά. Η παλαιά μορφή του ΣΥΡΙΖΑ πεθαίνει. Μια νέα μορφή χτίζεται. Ο Τσίπρας και ο Κασσελάκης μπορούν να τροφοδοτήσουν ο ένας τον άλλο. Αυτό είναι ένα μεγάλο στοίχημά τους. Εδώ θα κριθούν τα πάντα.
Ο Γιάννης Λούλης, διδάκτωρ του Καίμπριτζ, είναι επικοινωνιολόγος και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Με πιο πρόσφατο το Η τοξική εποχή μας (Καστανιώτης, 2022.
Από την Εφημερίδα των Συντακτών