Από τον καθηγητή Γιάννη Πανούση.
Η λογοτεχνία του εγκλήματος χαρακτηρίζεται από δραματική πλοκή και ατμόσφαιρα αγωνίας αλλά συνιστά ταυτόγχρόνα κι έναν από τους προσφορότερους (ίσως και ελκυστικότερους) τρόπους σχολιασμού της κοινωνικής πραγματικότητας, των κανόνων της ηθικής ή και του δημόσιου βίου.
Η προσέγγιση της κοινωνίας από την οπτική των καλά κρυμμένων φοβερών μυστικών βρίσκει εφαρμογή (και) στο χώρο της πολιτικής.
Τα απόκρυφα και τα μυστήρια της παθογένειας των θεσμών και του πολιτικού (υπό)κόσμου αναδεικνύουν, απεικονίζουν και πολλές φορές αποκρυπτογραφούν τη σκοτεινή πλευρά της εξουσίας.
Ίντριγκες και συνωμοσίες, δολοπλοκίες και επικίνδυνα παιχνίδια, ενοχές και παραδοχές, εύνοιες του περιβάλλοντος και κινήσεις πιονιών συγκροτούν καθημερινή πρακτική.
Το ίδιο και οι εκκαθαρίσεις, οι διωγμοί, οι φόνοι.
Μέσα στο ερώτημα «ποιος είναι ο ένοχος, ποιος τόκανε;» (whodunit) κρύβονται κρίσιμα ζητήματα πολιτικής λειτουργίας, πρακτικής και εκτροπής.
Διεφθαρμένοι και αυλοκόλακες, φιλόδοξοι και πρακτορεύοντες ξένα συμφέροντα κινούνται πίσω από τις κουρτίνες τις εξουσίας και – στο όνομα της ενότητας του κόμματος ή της μη – φθοράς της κυβέρνησης – επενδύοθν την (παρ)ανομία με ιδεολογικά επιχειρήματα και συγκαλύπτουν τα εγκλήματα των «δικών τους».
Αυτή η σύγχυση του «καλού» και του «κακού» που προκαλούν οι σκοπιμότητες όχι μόνο ανοσιοποιεί τον πολιτικό/κομματικό οργανισμό αλλά και στην ακραία της έκφανση «νομιμοποιεί» ακόμα και τις πολιτικές δολοφονίες. Άλλωστε η απόσταση από την πολιτική υπονόμευση, συκοφάντιση, δολιοφθορά μέχρι την πολιτική φυσική εξόντωση δεν είναι μεγάλη, εάν έχει μπεί κανείς σ’αυτό τον αδιέξοδο λαβύρινθο της μαύρης προπαγάνδας, του πολιτικού σκότους.
Το (ημι)μυθιστόρημα του Γιώργου Λακόπουλου δεν κρύβει ούτε τη συγκυρία ούτε το στόχο του. Ο συγγραφέας δεν επιθυμεί να παρουσιάσει ένα Kriminalroman, ν’αφηγηθεί – με συμβολικά πρόσωπα/πρωταγωνιστές – ένα περίπλοκο αστυνομικό story ή ένα πολιτικό παραμύθι.
Η μυθοπλασία του βιβλίου απέχει μια ανάσα από την πραγματικότητα. Με μια αντιστροφή της σκέψης «ό,τι επιτρέπεται στην τέχνη, επιτρέπεται και στη ζωή ο Γ. Λακόπουλος βγάζει στην επιφάνεια τους φόνους που κουβαλάμε στο κεφάλι μας (ή που κουβαλάνε οι πολιτικοί στο κεφάλι τους).
Η οργάνωση μέσα στην οργάνωση, το κόμμα που πρέπει να μοιάζει ενωμένο ακόμα κι’ όταν ο αρχηγός είναι σε κώμα, οι διάδοχοι και οι δελφίνοι οι ανίερες και ιερές συμμαχίες, οι διπλοί – τριπλοί σκοτεινοί ρόλοι, τα διλήμματα «ή είσαι μαζί μας ή είσαι εναντίον μας», οι αλλαγές και ανασυνθέσεις στρατοπέδων και επιρροών η ανάμιξη φίλων και συντρόφων, ο αυτοσκοπός του ελέγχου του κόμματος, ο σκοπός που αγιάζει τα (παρ)άνομα μέσα, η ανυπαρξία ιδεολογίας και αρχών, ο εσωτερικός εχθρός και τα μετρήσιμα κουκιά, η αμφισβήτηση και η λασπολογία, ο αμοραλισμός και ο συμβιβασμός, η μισή αλήθεια και το εξωραϊσμένο ψέμα, όλες αυτές οι καταστάσεις που περιγράφονται ως πολιτικές εκ-πτώσεις κάτι θυμίζουν στον αναγνώστη.
Σε κάποιο πρόσωπο, σε κάποια διαδικασία, σε κάποια ιστορική στιγμή παραπέμπουν. Πολλοί τάχουν ζήσει στην πραγματικότητα ή και τάχουν υποστεί όλα αυτά. Πολλοί τάχουν υποψιαστεί. Το βιβλίο του Γ. Λακόπουλου θέλει να τους αφυπνίσει. Είτε για να μιλήσουν, είτε για να μην αφήσουν να ξαναγίνουν έτσι τα πράγματα.
Μολονότι το ιδανικό μυστήριο (και πολιτικό σενάριο;) είναι αυτό που θα το διάβαζες αν έλειπε το τέλος και μολονότι πολλοί απλοί αναγνώστες θ’απαντούσαν στο ερώτημα του τίτλου με το τίτλο ενός βιβλίου του Edmund Wilson “Ποιος σκοτίζεται για το ποιος σκότωσε τον Roger Ackroyd”, πιστεύω ακράδαντα ότι το μυθιστόρημα του Γ. Λακόπουλου περικλείει και ενσωματώνει δύο βασικά πολιτικά (αλλά και ηθικά) ζητήματα:
-‘‘Στην πολιτική όλα επιτρέπονται;’’
-‘‘Το σύνδρομο του Βρούτου δικαιώνει ή ατιμάζει τους αρχηγοκτόνους;’’
Επειδή στα ερωτήματα αυτά ο καθένας έχει και θα δώσει τη δική του απάντηση νομίζω ότι το ηθικό συμπέρασμα του βιβλίου ταυτίζεται με μία παράφραση του Ρέημοντ Τσάντλερ.
‘‘Αθώες πια στο χώρο της πολιτικής είναι μόνο οι πέτρες.’’
Γιάννης Πανούσης
Καθηγητής Εγκληματολογίας
Τμήμα Επικοινωνίας και Μ.Μ.Ε..
Πανεπιστήμιο Αθηνών
.