Κόλαφος για τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και την κυβέρνησή του, αποδεικνύεται η έκθεση της επιτροπής LIBE του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, η οποία είναι επιφορτισμένη με την εξέταση παράνομων λογισμικών παρακολούθησης.
Ήδη από την επίσημη επίσκεψη της Επιτροπής στην Αθήνα στις αρχές Μαρτίου, η επικεφαλής της Επιτροπής είχε κάνει λόγο για «σοβαρούς κινδύνους» στη χώρα μας που σχετίζονται με το «κράτος Δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα».
Στο draft της έκθεσης που δημοσιεύεται -αφορά τα στοιχεία που συλλέχθηκαν από τις 6 έως τις 8 Μαρτίου 2023, όταν και η Επιτροπή βρέθηκε στην ελληνική πρωτεύουσα- αναφέρεται χαρακτηριστικά:
«Η αντιπροσωπεία αντάλλαξε απόψεις κυρίως με εκπροσώπους οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που αφορούν στα ακόλουθα θέματα:
– την ανάγκη ενίσχυσης της ανεξαρτησίας της δικαστικής εξουσίας από την εκτελεστική εξουσία, παράδειγμα η επιστολή που απηύθυνε ο Πρωθυπουργός στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, σχετικά με την εξέταση της υπόθεσης του τραγικού δυστυχήματος στα Τέμπη· η πρόσφατη γνώμη του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου ως προς τις αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ.
– η υπερβολική διάρκεια των δικαστικών διαδικασιών θεωρείται επίσης ιδιαίτερα προβληματική καθώς η πολύ αργή εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων, συμπεριλαμβανομένων των ευρωπαϊκών δικαιοδοσιών· Στο πλαίσιο αυτό αναφέρθηκε η μη ορθή συμμόρφωση με τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ, ιδίως όσον αφορά τις εθνοτικές, θρησκευτικές και γλωσσικές μειονότητες. σημειώθηκε ότι η αργή και αναποτελεσματική δικαιοσύνη οδηγεί σε μια κουλτούρα ατιμωρησίας.
– το γεγονός ότι οι μηχανισμοί ελέγχου αντιμετωπίζουν αυξανόμενες δυσκολίες·
– την ανάγκη σεβασμού και ενίσχυσης της ανεξαρτησίας ορισμένων εθνικών αρχών εποπτείας: αν και η ανεξαρτησία της ΑΔΑΕ, της ΑΠΔ και του Συνηγόρου του Πολίτη στηρίζεται σταθερά στο Σύνταγμα και το νόμο, τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο, από (προτεινόμενες) νομοθετικές αλλαγές που περιορίζουν τις εξουσίες και το πεδίο εφαρμογής τους, με ανεπαρκή μέσα και από προσπάθειες να κατακτηθούν οι θεσμοί μειώνοντας την ηγεσία.
Όσον αφορά την Εθνική Αρχή Διαφάνειας, εκφράστηκαν ανησυχίες σχετικά με τον διορισμό του επικεφαλής της αρχής· ο σημερινός επικεφαλής ηγείται προσωρινά από το καλοκαίρι του 2022, η αδύναμη έρευνα της Intellexa και 200 καταγγελίες για απωθήσεις, καθώς και η άρνηση της ΝΤΑ να μεσολαβήσει στη λεγόμενη υπόθεση «λίστα Πέτσα», και η απροθυμία να μοιραστούν πληροφορίες, έριξαν σκιές στην ανεξαρτησία και την αποτελεσματικότητά της.
– ανησυχίες που εκφράστηκαν σχετικά με τη μεταφορά της οδηγίας της ΕΕ για τους καταγγέλλοντες ως εθνική νομοθεσία θεωρήθηκε ως μη αρκετά φιλόδοξη.
– όσον αφορά τη χρηματοδότηση των κομμάτων, εκφράστηκαν ανησυχίες για τις πρόσφατες τροπολογίες στη νομοθεσία ως προς τη δημοσιοποίηση περιουσιακών στοιχείων και τη μείωση της περιόδου δημοσίευσης των δηλώσεων περιουσιακής κατάστασης από 7 έτη στα 3 έτη, το γεγονός ότι δεν παρέχει κανένα περισσότερα για την υποχρεωτική δήλωση μετρητών άνω των 30.000 ευρώ και τιμαλφών άνω των 40.000 ευρώ και δεν προβλέπει υποχρέωση άρσης του τραπεζικού απορρήτου για την ολοκλήρωση των ελέγχων· η εντύπωση ότι οι σχετικές συστάσεις που περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Κράτος Δικαίου δεν έχουν μέχρι στιγμής εφαρμοστεί σωστά
Η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης
– η ελευθερία των μέσων ενημέρωσης και η πολιτική πίεση, η ανεπαρκής αναφορά σε ορισμένα θέματα, όπως αποδείχτηκε από κοινή δήλωση διάφορων δημοσιογραφικών ενώσεων μετά το ατύχημα του τρένου, το γεγονός ότι δεν υπάρχει πρόοδος στην έρευνα από την τραγική δολοφονία του δημοσιογράφου Καραϊβάζ, το σκάνδαλο Predator και οι περιπτώσεις παρακολούθησης δημοσιογράφων, οι διώξεις κατά δημοσιογράφων· τη χρηματοδότηση μέσω ενημέρωσης κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid, όπου αργότερα βρέθηκαν πολυάριθμοι δικαιούχοι να είναι ανύπαρκτοι ή να λειτουργούν ψεύτικες ιστοσελίδες και μέσα που φέρονται να συνδέονται με την αντιπολίτευση έλαβαν μόλις περίπου το 1% των χρημάτων που μοιράστηκαν, όπως φαίνεται από τη λεγόμενη «Λίστα Πέτσα»
– το γεγονός ότι οποιαδήποτε κοινοβουλευτική έρευνα θα είναι αναποτελεσματική εάν δεν είναι διακομματική ευθύνη. Δόθηκαν παραδείγματα όπου μάρτυρες της αντιπολίτευσης δεν ακούστηκαν σε συγκεκριμένη έρευνα (π.χ. σκάνδαλο παρακολούθησης)
– η πρακτική της νομοθεσίας Omnibus που επιτρέπει γρήγορες αλλαγές στη νομοθεσία, χωρίς μια σωστή δημόσια διαβούλευση, τον τελευταίο καιρό έχουν δρομολογηθεί πολυάριθμα νομοσχέδια omnibus και ένα από τα μείζονα ζητήματα είναι οι τροπολογίες της τελευταίας στιγμής, οι οποίες δεν επιτρέπουν διαβούλευση ή δημόσιο έλεγχο·
– η αυθαίρετη και δυσανάλογη χρήση βίας από τις δυνάμεις ασφαλείας, ιδίως τις αστυνομικές δυνάμεις
Απουσία κουλτούρας ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα
– την ένταξη των ευάλωτων ομάδων και τα επαναλαμβανόμενα προβλήματα που συνδέονται με τη συνθήκη της Ρώμης για τις διακρίσεις. Αναφέρθηκαν επίσης οι περιπτώσεις χαρακτηρισμού αρκετών Ρομά. Σε γενικά πλαίσια η απουσία κουλτούρας ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα. Η Ελλάδα δεν έχει εφαρμόσει ακόμη τη Νομοθεσία της ΕΕ για τη ρητορική μίσους και τη νομολογία του ΣτΕ για την προστασία των μειονοτήτων. Συγκεκριμένες ενώσεις εθνικών μειονοτήτων απαγορεύονται.
– Η κατάσταση των μεταναστών, οι υποτιθέμενες απωθήσεις και ο μη σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων των μεταναστών· οι αναφερόμενες ανησυχητικές πρακτικές όσον αφορά τις συστηματικές κακομεταχειρίσεις και κακοποιήσεις στα νησιά και στην ηπειρωτική χώρα, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής και σεξουαλικής βίας και την παράνομη κατάσχεση των υπηκόων τρίτων χωρών· η ποινικοποίηση των ΜΚΟ που παρέχουν υποστήριξη και συγκεκριμένα παραδείγματα που αναφέρθηκαν από τους συμμετέχοντες· ελλείψεις στην αποτελεσματικότητα των ερευνών και στο δικαστικό σύστημα όπως η διάρκεια των διαδικασιών (συμπεριλαμβανομένης της διοικητικής δικαιοσύνης), η έλλειψη ερμηνείας ή ο τρόπος που συλλέγονται αποδεικτικά στοιχεία.
Μια διακεκριμένη διεθνής ΜΚΟ έχει υποβάλει 200 καταγγελίες στο NTA σχετικά με τις απωθήσεις, αλλά ούτε η ΜΚΟ ούτε τα θύματα έχουν προσκληθεί να καταθέσουν. Ένα θετικό βήμα ήταν ο διορισμός ενός Υπεύθυνου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων στο Υπουργείο Μετανάστευσης, ωστόσο η εντολή δεν καλύπτει τις απωθήσεις.
ΜΜΕ στα χέρια ολιγαρχών
Η ομάδα δημοσιογράφων που συναντήθηκε με την αντιπροσωπεία τόνισε τη συνολική ατμόσφαιρα στην οποία βρίσκονται και εργάζονται με συνεχείς επιθέσεις και πιέσεις, τα θέματα που αφορούν τον πλουραλισμό των ΜΜΕ και το γεγονός ότι ως επακόλουθο οι άνθρωποι δεν ενημερώνονται σωστά από τα λεγόμενα «παραδοσιακά μέσα» για θέματα σημαντικά για τη ζωή τους.
Άλλα θέματα που αναφέρθηκαν στη συζήτηση ήταν μεταξύ άλλων:
– ότι οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν απειλές και προσωπικές επιθέσεις, μεταξύ άλλων από υψηλόβαθμους πολιτικούς και μέλη της κυβέρνησης, κατηγορούμενοι ότι εκθέτουν τη χώρα και κάνουν προπαγάνδα ενάντια στους δικούς τους, η ψηφιακή και φυσική επιτήρηση, που χαρακτηρίζεται ως είδος “εκφοβισμού”, η ερευνητική δημοσιογραφία δεν υπάρχει σχεδόν καθόλου στη χώρα εκτός από λίγες εξαιρέσεις.
– ότι σημαντικό μέρος των μέσων ενημέρωσης βρίσκεται στα χέρια ολιγαρχών, με κίνδυνο παρέμβασης στη δραστηριότητά τους και ότι γενικά υπάρχουν ζητήματα σχετικά με τη διαφάνεια της ιδιοκτησίας και την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης· αναφέρθηκε η χρηματοδότηση, χωρίς διαφάνεια, των ΜΜΕ, εκστρατείες στο πλαίσιο της πανδημίας ορισμένων φιλοκυβερνητικών ΜΜΕ και η δημιουργία νέων δομών μέσων ενημέρωσης που συνδέονται με ορισμένους Υπουργούς ή/και μέλη των οικογενειών τους.
Σε αυτό το πλαίσιο, αναφέρθηκε ότι ένας τηλεοπτικός σταθμός λειτουργεί χωρίς την απαραίτητη άδεια; επίσης υποστηρίχθηκε ότι υπάρχει πολιτική εμπλοκή στη διαδικασία διορισμών, δίνοντας ως παράδειγμα την ηγεσία του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, όπου ο διορισμός έγινε λαμβάνοντας υπόψη πόσο ευνοϊκή θα ήταν για την κυβέρνηση η νέα ηγεσία. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη κάποια αισιοδοξία για τα μέσα ενημέρωσης, ιδίως για μικρά μέσα, με σταθερό βαθμό ανεξαρτησίας·
Το σκάνδαλο των υτποκλοπών και οι θεσμοί
– σε ό,τι αφορά το δυστύχημα του τρένου στα Τέμπη, σημειώθηκε ότι εργάτες του Σωματείου και μικρά ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης έχουν εκδώσει προειδοποιήσεις και αναφορές σχετικά με τη δυσλειτουργία των συστημάτων ασφαλείας για πολλά χρόνια. Παρά τα πρόστιμα της ΕΕ και τα ατυχήματα μικρότερου βαθμού, το ατύχημα στα Τέμπη δεν αποφεύχθηκε.
Επίσης, κανένα από αυτά τα σοβαρά ελλείμματα δεν έχουν προβληθεί επαρκώς στα κύρια μέσα ενημέρωσης. Περιγράφηκε παντελής έλλειψη λογοδοσίας των υπευθύνων· μια πιθανή σύγκρουση συμφερόντων του Υπουργού Επικρατείας και Μεταφορών-Υποδομών, Γιώργου Γεραπετρίτη λόγω των στενών οικογενειακών δεσμών του με τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Τέρνα Α.Ε., μιας από τις μεγαλύτερες εταιρείες κατασκευής και διαχείρισης υποδομών στη χώρα.
– μια γενική ανησυχία για τον τρόπο με τον οποίο η αστυνομία ασκεί την εξουσία της. Αναφέρθηκε ότι οι υπηρεσίες πληροφοριών προστατεύονται και ως εκ τούτου οι εισαγγελείς δεν μπορούν να ασκήσουν το καθήκον τους
σωστά (π.χ. υπόθεση Predator). Γενικά επισημάνθηκε ότι υπάρχει θέμα με την αστυνομική βαρβαρότητα π.χ. κατά τη διάρκεια δημόσιων συνελεύσεων, επίσης προς τους δημοσιογράφους· τον άλλο τρόπο λειτουργούν ιδρύματα, όπως το NTA, και ο βαθμός ανεξαρτησίας τους από τα στελέχη.
– στο σκάνδαλο spyware, η αίσθηση ήταν ότι τα θεσμικά όργανα απέτυχαν με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να χάνουν την εμπιστοσύνη τους· το γεγονός ότι τα άτομα που υπόκεινται σε υποκλοπές το έμαθαν μόνο όταν το θέμα αποκαλύφθηκε στον Τύπο αναφέρθηκε επίσης ως ανησυχία.
– για όσους καλύπτουν το προσφυγικό: η εργασία είναι σχεδόν αδύνατη, νιώθουν παρενοχλήσεις από την αστυνομία, και υπό απειλή, ενώ ορισμένες περιοχές είναι αδύνατο να προσεγγιστούν για να εκτιμηθεί η κατάσταση των προσφύγων· τέθηκε ένα ερώτημα σχετικά με το γιατί αναβάλλονται τα μέτρα κατά των απωθήσεων
σε επίπεδο ΕΕ».