Του Σωκράτη Αργύρη
Τον
αντρειωμένο μην τον κλαις, όσο κι αν αστοχήσει
μα αν αστοχήσει μια και δυο πάλι αντρειωμένος θα ΄ναι…
– Ριζίτικο της Κρήτης
Ο Λάχης είναι ένας πρώιμος διάλογος του Πλάτωνα που διαδραματίζεται στην Αθήνα περί το 420 π.Χ., στα μέσα δηλαδή του Πελοποννησιακού Πολέμου [431 π.Χ – 404 π.Χ] κι έχει ως θέμα την έννοια της ανδρείας.
Έχει σχολιαστεί πολύ για τον λόγο ότι ενώ οι διαλεγόμενοι αν και κάνουν επανειλημμένες προσπάθειες να ορίσουν την ανδρεία, τελικά εγκαταλείπουν τη συζήτηση χωρίς να καταλήξουν σε κάποιον ικανοποιητικό ορισμό.
Είναι όμως σημαντικά τα συμπεράσματά του: αφενός η άγνοια των στρατηγών όσον αφορά την ανδρεία, αφετέρου η διάγνωση ότι η ανδρεία δεν είναι μια ζωώδης, φυσική ή παράτολμη ικανότητα (θράσος), αλλά ότι συνοδεύεται από φρόνηση και προνοητικότητα.
O Λάχης, που ως στρατηγός φέρεται συνδεδεμένος με αυτή την αρετή, απαντά ότι ανδρείος είναι όποιος μένει στη θέση του και πολεμά τον εχθρό με ψυχικό σθένος. Η απάντηση ελέγχεται από τον Σωκράτη ως ανεπαρκής, επειδή προσφέρει μόνο ένα παράδειγμα ανδρείας και όχι την ουσία της: δεν συμπεριλαμβάνει καν όσους στέκονται γενναία μέσα στις θαλασσοταραχές ή κατά τη λήψη πολιτικών αποφάσεων.
Ο Λάχης προσφέρει έναν καλύτερο ορισμό λέγοντας ότι η ανδρεία είναι ψυχική καρτερία. Αλλά και αυτή η απάντηση κρίνεται ανεπαρκής, επειδή δεν διασαφηνίζει κατά πόσο η ανδρεία αφορά την ανθρώπινη σκέψη (ως φρόνηση, σύνεση) ή μόνο την πράξη ή και τις δύο μαζί.
Τότε ζητείται η γνώμη του στρατηγού Νικία, ο οποίος ορίζει την ανδρεία ως ένα είδος γνώσης όσον αφορά τα πράγματα που προκαλούν φόβο ή θάρρος. Είναι όμως η ανδρεία το ίδιο πράγμα με την αφοβία, την οποία έχουν ακόμα και τα ζώα; Η φυσική αφοβία των ζώων και των μικρών παιδιών είναι μια μη-συνειδητή τόλμη, ενώ η πραγματική ανδρεία συνδέεται με την προνοητικότητα και το θράσος, το οποίο δεν συμπίπτει με το θράσος της αφροσύνης.
Ελέγχοντας πάλι τον ορισμό του Νικία ο Σωκράτης ζητά να προσδιοριστούν όσα επιφέρουν φόβο (τὰ δεινὰ) και όσα επιφέρουν θάρρος (τὰ θαρραλέα). Πράγματι, συμφωνείται ότι ο φόβος είναι η προσδοκία ενός μελλοντικού κακού, ενώ τα ενθαρρυντικά είναι όσα προκαλούν την αναμονή ενός μελλοντικού καλού. Τότε όμως η ανδρεία δεν είναι γνώση, διότι κάθε γνώση αφορά όχι μόνο τα μελλοντικά αλλά και τα παρελθόντα και τα παρόντα. Συνεπώς ο ορισμός του Νικία αφορά όχι την ανδρεία, αλλά ολόκληρη την αρετή: αυτή είναι γνώση των καλών και των κακών που συμβαίνουν σε οποιαδήποτε στιγμή.
Η ανδρεία ως ένα μέρος της αρετής δεν προσδιορίστηκε όμως στον διάλογο. Έτσι ο Σωκράτης διαπιστώνει όχι μόνο ότι οι απόψεις των διαλεγομένων ήταν μη-ικανοποιητικές αλλά και ότι ο διάλογος οδηγήθηκε σε αδιέξοδο (έν απορίᾳ).
Αυτός ο πλατωνικός διάλογος μας ήρθε στο μυαλό γιατί κάθε χρόνο θυμόμαστε τις δύσκολες μέρες του Ιούλη του 74, που είναι συνδεδεμένες με την αποστολή των καταδρομέων στην Κύπρο και του οπλισμού τους, με την κωδική ονομασία ΝΙΚΗ, μετά το πραξικόπημα που έγινε κατά του Προέδρου Μακαρίου, ο εμφύλιος που ακολούθησε μεταξύ των οπαδών του Μακαρίου και τους οπαδούς της παραστρατιωτικής οργάνωσης ΕΟΚΑ β ‘, που μετά τον θάνατο του Γεωργίου Γρίβα στο τιμόνι της ηγεσίας πέρασε τον Ιανουάριο του 1974, ο Κύπριος Λευτέρης Παπαδόπουλος αφού αντικατέστησε πρώτα των Ελλαδίτη αξιωματικό Γεώργιο Καρούσο, μαζί με τον επιχειρηματία Κίκη Κωνσταντίνου μέχρι την αντικατάστασή τους από τον λοχαγό Κροίσο Χριστοδουλίδη και αργότερα από τον ταγματάρχη Νάσο Σκλαβενίτη, γνωστό από την υπόθεση Ασπίδα, πρώην υπασπιστή του Γρίβα, που έφθασε στην Κύπρο αμέσως μετά την 15η Ιουλίου, για τον συντονισμό της κατάστασης μετά την επιβολή του πραξικοπήματος.
Στην Ελλάδα δυστυχώς αποσιωπούμε τα γεγονότα που προηγήθηκαν στην Κύπρο πριν της εισβολής και τον ρόλο της παραστρατιωτικής οργάνωσης της ΕΟΚΑ β’ που προσπαθούσε να αποσταθεροποιήσει την κυβέρνηση του Μακαρίου με την βοήθεια πάντα της Χούντας των Αθηνών.
Χρονολογικά στις 24 Απριλίου 1974, έγινε η πρώτη επιχείρηση της ΕΟΚΑ β’ μετά τον θάνατο του Γρίβα. Στο χωριό Πάνω Αγγλεισίδες κουκουλοφόροι έκαναν επιδρομή, μπήκαν σε καφενεία και σπίτια και κακοποίησαν μακαριακούς ακόμη και μπροστά στα παιδιά τους. Αντιδρώντας στην ενέργεια αυτή, η κυβέρνηση κήρυξε την ΕΟΚΑ β’ παράνομη οργάνωση. Τον Μάιο του 1974, ο Γεώργιος Ράφτης στην Πάφο, διέταξε κλοπή μεγάλης ποσότητας πυρομαχικών από το Κέντρο Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων Γεροσκήπου. Κατά την πορεία των ανακρίσεων οι στρατιωτικές αρχές έμαθαν τα ονόματα όσων συμμετείχαν. Ως αποτέλεσμα, συνελήφθη όλη η ομάδα Ράφτη. Ο Παπαδόπουλος ζήτησε από τον Ράφτη να του παραδώσει τον οπλισμό και ξέσπασε διαμάχη ανάμεσα τους. Ο Ράφτης ζήτησε να εκτελεστούν μέλη της οικογένειας Τσέλεπου στην Πάφο, ως ριψάσπιδες και διασπαστές.
Οι σχέσεις των δυο τοπικών συναρχηγών Κίκη Κωνσταντίνου και Λευτέρη Παπαδόπουλου ήταν γεμάτη εντάσεις καθώς διαφωνούσαν σε μια σειρά θεμάτων ενώ πίεζαν επιτακτικά την Αθήνα για να τους συνδράμει, όταν το καθεστώς Ιωαννίδη αποφάσισε την αντικατάσταση τους από τον λοχαγό Κροίσο Χριστοδουλίδη.
Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος συνελήφθη ύστερα από επιχείρηση του Εφεδρικού Σώματος. Η επιχείρηση πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 11 Ιουλίου 1974 σε σπίτι στη Δασούπολη. Είχε προγραμματισθεί στην οδό Ανδρέα Αβρααμίδη συγκέντρωση στελεχών της ΕΟΚΑ β’. Συνελήφθησαν πέραν του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ο λοχαγός της Εθνικής Φρουράς Ανδρέας Παπαπέτρου, ο δικηγόρος Κυριάκος Σαβεριάδης, ο οικονομολόγος Άρης Χατζηγεωργίου και ο ιδιοκτήτης της οικίας Γεώργιος Μίτσιγγας.
Τέσσερις μέρες μετά την πλήρη εξάρθρωση της ΕΟΚΑ β’ πραγματοποιήθηκε το πραξικόπημα από την Ελληνική Χούντα.
Μεταξύ της 15ης Ιουλίου, ημέρα του πραξικοπήματος και της 20ης Ιουλίου που ξεκίνησε η τουρκική εισβολή, έγινε ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος μεταξύ της ΕΟΚΑ β’ και των δυνάμεων της ελληνικής χούντας ενάντια στους οπαδούς του Μακαρίου, που ο καθένας διερωτάται εκ των υστέρων πώς δεν έβλεπαν τον κίνδυνο εισβολής, γιατί αυτούς τους ενδιέφερε μόνο η σταθεροποίηση της κυβέρνησης Σαμψών.
Στο ίδιο μοτίβο είναι και το ιστορικό ερώτημα για την αποστολή ΝΙΚΗ που μέχρι σήμερα ποτέ δεν μάθαμε όχι μόνο ποιος έδωσε την διαταγή από το Πεντάγωνο αλλά και για ποιον λόγο στάλθηκαν οι καταδρομείς στην Κύπρο την 21 Ιουλίου 1974.
Γιατί αν στάλθηκαν για να βοηθήσουν την άμυνα της Κύπρου, όπως εκ των υστέρων γράφεται στον τύπο, γιατί δεν έγιναν παρόμοιες αποστολές και στον Αττίλα ΙΙ;
Μία παράμετρος που πρέπει ιστορικά να ερευνηθεί είναι μήπως στάλθηκαν κατ’ απαίτηση του ανθρώπου του Ιωαννίδη στην Κύπρο συνταγματάρχη καταδρομών Κωνσταντίνου Κομπόκη, προς υποστήριξη της χουντικής κυβέρνησης Σαμψών, λόγω του εμφυλίου που είχε ξεσπάσει στην Κύπρο.
Δημοσίευμα της αμερικανικής εφημερίδας «Washington Post» υποστήριζε τότε ότι ο Σαμψών ήταν όργανο της CIA από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 και που η κυβέρνηση του τελικά κατέρρευσε μαζί με την πτώση της Χούντας των Αθηνών στις 23 Ιουλίου 1974.
Ο συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κομπόκης ήταν ο άνθρωπος που η χούντα του Ιωαννίδη, όρισε επικεφαλής της ομάδας που έλαβε την εντολή να χτυπήσει τον Μακάριο στο Προεδρικό στη Λευκωσία και ήταν το ίδιο πρόσωπο που είχε πετύχει 7 χρόνια νωρίτερα, όταν τα τανκς του Παττακού που περικύκλωσαν το Τατόι το πρωί της 21ης Απριλίου 1967, να είναι αυτός που κατάφερε να ακινητοποιήσει τους καταδρομείς που φρουρούσαν τον τότε βασιλιά και να επιβληθεί η Χούντα.
Εδώ όμως θα πρέπει να κάνουνε ειδική αναφορά για την πτήση με την κωδική ονομασία ΝΙΚΗ 15 του κυβερνήτη επισμηναγού Ευάγγελου Πετρουλάκη, που αν και είχε πάρει διαταγή να μην πετάξει λόγω καθυστέρησης στην αναχώρηση του βάσει του σχεδίου, κατάφερε να προσγειωθεί στη Λευκωσία, γιατί όταν πλησίαζε στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας, το αεροσκάφος του άρχισε να δέχεται πυρά. Στο αεροσκάφος ΝΙΚΗ 15 του επισμηναγού Πετρουλάκη υπήρχε οπλισμός και πυρομαχικά των καταδρομέων, που αν δεν έφτανε στην Κύπρο, οι καταδρομείς δεν θα μπορούσαν να πολεμήσουν, όταν αργότερα πήραν εντολή να υπερασπιστούν το αεροδρόμιο Λευκωσίας.
Οπότε μήπως ο κυβερνήτης επισμηναγός Πετρουλάκης με τις αποφάσεις που πήρε και τις ενέργειες που έκανε έδωσε την απάντηση στον διάλογο του Πλάτωνα, Λάχης, περί ανδρείας όπως είπαμε στην αρχή;