Ηχηρή προειδοποίηση για την κατάσταση των δικαιωμάτων στην Ελλάδα αποτελεί η έκθεση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα το 2022 του State Department που μιλά για την προβληματική που επικρατεί στην ελληνική κοινωνία εξαιτίας του σκανδάλου των υποκλοπών και την αστυνομική βία.
Στις σελίδες της έκθεσης, γίνεται αναφορά και στο σκάνδαλο των υποκλοπών, το οποίο έχει απασχολήσει τα διεθνή ΜΜΕ. Η έκθεση τονίζει ότι, παρότι το Σύνταγμα και οι νόμοι της Ελλάδας απαγορεύουν τέτοιες ενέργειες, η κυβέρνηση δεν σεβάστηκε αυτές τις απαγορεύσεις.
Στην έκθεση επισημαίνεται ως παράδειγμα νόμος του 2021, ο οποίος προβλέπει ως μοναδική εξαίρεση από το δικαίωμα των πολιτών να ενημερώνονται όταν η κυβέρνηση παραβιάζει τις επικοινωνίες τους, λόγους «εθνικής ασφάλειας». Παράλληλα, στο κείμενο υπάρχουν αναφορές των ΜΜΕ για τη χρήση παράνομου λογισμικού από την κυβέρνηση με σκοπό να παρακολουθεί τις επικοινωνίες ανώτερων κυβερνητικών αξιωματούχων και δημοσιογράφων.
Στη συνέχεια αναφέρει δύο περιπτώσεις παρέμβασης στο απόρρητο και την αλληλογραφία, οι οποίες προσέλκυσαν την προσοχή τοπικών και διεθνών μέσων ενημέρωσης:
«Στις 11 Απριλίου, τα ΜΜΕ ισχυρίστηκαν ότι η κυβέρνηση είχε χρησιμοποιήσει το λογισμικό υποκλοπής Predator από τις 21 Ιουλίου έως τις 24 Σεπτεμβρίου 2021, για να παρακολουθεί τον ερευνητή δημοσιογράφο Θανάση Κουκάκη. Ο Κουκάκης υπέβαλε καταγγελία στην Ελληνική Αρχή για την Ασφάλεια και το Απόρρητο των Επικοινωνιών τον Αύγουστο του 2020 ισχυριζόμενος ότι το κινητό του ήταν υπό παρακολούθηση. Ωστόσο, η αρχή διαπίστωσε ότι δεν υπήρχαν στοιχεία παρακολούθησης. Στις 28 Μαρτίου, μια αναφορά από το Εργαστήριο Πολιτών του Πανεπιστημίου του Τορόντο επιβεβαίωσε τις υποψίες του Κουκάκη. Ο Κουκάκης κατέθεσε μήνυση στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στις 28 Ιουλίου.
Επίσης, στις 26 Ιουλίου, ο Νίκος Ανδρουλάκης, επικεφαλής του κεντροαριστερού κόμματος ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, κατέθεσε μήνυση στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, ισχυριζόμενος ότι είχε βρει το spyware Predator στο κινητό του τηλέφωνο. Σύμφωνα με δημοσιεύματα των ΜΜΕ, η καταγγελία του προκάλεσε συζήτηση κεκλεισμένων των θυρών στη Βουλή, κατά την οποία ο επικεφαλής της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών παραδέχθηκε ότι ο Κουκάκης και ο Ανδρουλάκης είχαν παρακολουθηθεί. Αρνήθηκε τη χρήση λογισμικού Predator και ισχυρίστηκε ότι η παρακολούθηση είχε διεξαχθεί νόμιμα με την κατάλληλη δικαστική εξουσιοδότηση.
Η κυβέρνηση αρνήθηκε δημόσια ότι αγόρασε ή χρησιμοποιούσε το λογισμικό παρακολούθησης Predator. Στις 5 Αυγούστου ο πρωθυπουργός Μητσοτάκης έκανε δεκτές τις παραιτήσεις του επικεφαλής του επιτελείου του (σ.σ του Γρηγόρη Δημητριάδη) και του αρχηγού της Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών. Στις 19 Σεπτεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που απαιτεί οποιαδήποτε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών από την κυβέρνηση να προεγκρίνεται τόσο από εισαγγελέα όσο και από εισαγγελέα εφετών. Στις 9 Δεκεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία που προβλέπει ποινή φυλάκισης τουλάχιστον δύο ετών για χρήση, πώληση ή διανομή spyware».
Ανθρώπινα δικαιώματα και αστυνομική βία
Στην ίδια έκθεση γίνεται αναφορά σε ζητήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην αστυνομική βία και την δολοφονία του δημοσιογράφου, Γιώργου Καραϊβάζ, επισημαίνοντας ότι για την υπόθεση δεν έχει γίνει έως τώρα καμία σύλληψη.
Στην έκθεση γίνονται αναφορές για «σκληρή, απάνθρωπη, ή ταπεινωτική μεταχείριση, ή τιμωρία κρατουμένων» σε φυλακές, καθώς και μεταναστών και αιτούντων ασύλου από τις Αρχές ενώ υπογραμμίζοντα ζητήματα περιορισμού της ελευθερίας της έκφρασης στα Μέσα Ενημέρωσης.
Γίνεται επίσης αναφορά στις παράνομες επαναπροωθήσεις μεταναστών και αιτούντων άσυλο και στην ανεπαρκή έρευνα και λογοδοσία για εγκλήματα που αφορούν βία που στοχεύει μέλη εθνικών/φυλετικών/εθνοτικών μειονοτήτων και εγκλήματα που περιλαμβάνουν βία ή απειλή χρήσης βίας που στοχεύει λεσβίες, ομοφυλόφιλους, αμφιφυλόφιλους, διεμφυλικούς ή διαφυλικά άτομα.
Σε ότι αφορά την αστυνομική βία, η έκθεση υπογραμμίζει ότι «ο Συνήγορος του Πολίτη, μέσω του Εθνικού Προληπτικού Μηχανισμού Διερεύνησης Αυθαίρετων Περιστατικών, έλαβε 288 καταγγελίες το 2021, οι περισσότερες από τις οποίες αφορούσαν την αστυνομία και σχετίζονταν με την προσβολή της ανθρώπινης ακεραιότητας, της υγείας ή της προσωπικής ελευθερίας.
Περισσότερες από τις μισές καταγγελίες ανέφεραν καταχρηστική συμπεριφορά που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια συλλήψεων, κρατήσεων και άλλων αστυνομικών επιχειρήσεων. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα της αστυνομικής κακοποίησης ήταν ανήλικοι, νέοι, αλλοδαποί, μετανάστες ή αιτούντες άσυλο. Ορισμένες καταγγελίες ανέφεραν βίαιες απωθήσεις μεταναστών και αιτούντων άσυλο από την Ελληνική Αστυνομία ή το Λιμενικό Σώμα στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα.
Ο Συνήγορος του Πολίτη ανέφερε βελτιώσεις στην προθυμία των αρχών επιβολής του νόμου να συνεργαστούν, συμπεριλαμβανομένης της έναρξης πειθαρχικών ερευνών για τη συμπεριφορά της αστυνομίας και της ανταλλαγής ιατροδικαστικών εκθέσεων και βίντεο για την αξιολόγηση τους.
Στις 6 Μαρτίου, οι ΜΚΟ Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και Oxfam εξέδωσαν κοινή έκθεση σχετικά με τις συνθήκες στο νεοσύστατο κλειστό κέντρο ελεγχόμενης πρόσβασης για αιτούντες άσυλο που εκκρεμούν στη Σάμο. Η έκθεση ανέφερε ότι ένας στους πέντε διαμένοντες είχε τεθεί σε «de facto» κράτηση για δύο μήνες, παρά τη δικαστική απόφαση του Δεκεμβρίου του 2021 που έκρινε την πρακτική αυτή παράνομη.
Η κοινή έκθεση αναφέρει ότι μάρτυρες ανέφεραν ότι η διοίκηση του κέντρου χρησιμοποιούσε «τακτικές εκδίκησης», όπως πρωινές επιδρομές, ανεξήγητες μεταφορές στο αστυνομικό τμήμα και προφορικές ειδοποιήσεις έξωσης σε κατοίκους που άσκησαν έφεση για αρνητική απόφαση ασύλου. Η έκθεση σημείωσε επίσης «υπέρμετρη χρήση της ασφάλειας», όπως η συνεχής παρακολούθηση όλων των ενοίκων με κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης».