Του Απόστολου Λουλουδάκη
“…Η διπλωματική και πολιτική αντίθεση προς την εμφανιζόμενη ως «συμφωνία» Τουρκίας – Λιβύης που δηλώθηκε από τις ΗΠΑ, τη Ρωσία, την ΕΕ, χώρες μέλη όπως η Γαλλία και η Ιταλία, χώρες κρίσιμες όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ, δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη. Δεν λύνει όμως το πρόβλημα. Η διεθνής απόρριψη του λεγόμενου MOU Τουρκίας – Λιβύης έχει ιδιαίτερη πολιτική και νομική σημασία…
…Κατά την ίδια λογική έχει προφανή σημασία να ενταθούν και να ολοκληρωθούν οι διαβουλεύσεις Ελλάδος – Ιταλίας για τη μετατροπή της διμερούς σύμβασης οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του 1977 σε σύμβαση οριοθέτησης και της ΑΟΖ…
…Στο μεταξύ δεν βοηθούν κατά τη γνώμη μου κινήσεις «μερικού» χαρακτήρα, όπως η μερική επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο ή η μερική οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών με την Αίγυπτο που αναδεικνύουν το μη ρυθμιζόμενο ζήτημα και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως επιχείρημα υπέρ της ύπαρξης «ειδικών περιστάσεων» πχ στο Αιγαίο ή την Αν. Μεσόγειο.
– Ευάγγελος Βενιζέλος δηλώσεις στις 16 Δεκέμβρη 2019
Ανέκαθεν ο Ευάγγελος Βενιζέλος χρησιμοποιήθηκε να παράξει πολιτική καθ’ υπαγόρευση σε πολλά θέματα, αν γίνει σωστή ανάγνωση των παραπάνω δηλώσεων του διαπιστώνουμε την αντίφαση για οριοθέτηση της ΑΟΖ με Ιταλία αλλά να μη γίνει το ίδιο με Κύπρο-Αίγυπτο στηρίζοντας την θέση της Τουρκίας αφού βγάζει από τον χάρτη το σύμπλεγμα Καστελορίζου-Στρογγύλης, που σε άλλα τα κατάφερε π.χ με το γνωστό θέμα της ανταλλαγής των ομολόγων μέσω της ρήτρας συλλογικής δράσης (clause collective action), που το ονόμασε PSI ενώ σε άλλα απέτυχε όπως στην περίπτωση του σχεδίου Ανάν.
Η επανεμφάνιση του στην πολιτική σκηνή πρέπει να μας βάζει σε σκέψεις για την τοποθέτηση του, ως να θέλει να νουθετεί την κυβέρνηση για το τι πρέπει να κάνει μετά το ανίσχυρο μνημόνιο μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης. Και αφού διάνθισε την τοποθέτησή του με άσχετα θέματα κατέληξε ότι διαχρονικά η μόνη διαφορά που έχουμε με την Τουρκία είναι αυτής της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και θα μπορούσε να επιλυθεί με προσφυγή των ενδιαφερομένων, υπογράφοντας ένα συνυποσχετικό, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Αν και είχε διατέλεσει και υπουργός Εξωτερικών (βέβαια είναι ο μοναδικός Έλληνας υπουργός εξωτερικών που έστειλε ρηματική διακοίνωση στην Κυπριακή Δημοκρατία*) ίσως δεν έχει επισκεφθεί την ιστοσελίδα του Υπέξ για να διαβάσει, και εδώ είναι το πολιτικό και νομικό λάθος, να αναπαράγουμε και τα άλλα θέματα που βάζει η άλλη πλευρά, αν και ποτέ δεν εξήγησε πώς δια μαγείας η άλλη πλευρά θα τα διαγράψει αφού μέχρι και σήμερα αμφισβητεί την εθνική μας κυριαρχία σε νόμιμα δικαιώματα μας.
Έτσι διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του Υπέξ ότι η Τουρκία θέτει σε αμφισβήτηση:
του νομίμου και κυριαρχικού δικαιώματος της Ελλάδας, με απειλή πολέμου (casus belli), να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη της μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια, όπως προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας και όπως έχει πράξει το σύνολο σχεδόν των παράκτιων κρατών της διεθνούς κοινότητας, της Τουρκίας συμπεριλαμβανομένης (σε Εύξεινο Πόντο και Ανατολική Μεσόγειο),
• αμφισβήτηση του εύρους του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, μέσω συνεχών παραβιάσεών του από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη,
• αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας επί νησιών και παραβίασή της ακόμα και στην περίπτωση κατοικημένων περιοχών,
• αμφισβήτηση των θαλάσσιων συνόρων
• αμφισβήτηση των αρμοδιοτήτων εντός του FIR Αθηνών που ασκεί η Ελλάδα βάσει αποφάσεων του ICAO, και η συνεχής άρνηση συμμόρφωσης της Τουρκίας προς τους κανόνες εναέριας κυκλοφορίας,
• αμφισβήτηση των αρμοδιοτήτων της Ελλάδας εντός της περιοχής ευθύνης της για θέματα έρευνας και διάσωσης και
• απαίτηση της Τουρκίας για αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου.
Αλλά πάνω απ’ όλα δεν είπε αναλυτικά τι έχει προηγηθεί τόσο στο θέμα της υφαλοκρηπίδας όσο και τι τύχη είχαμε όταν είτε προσφύγαμε εμείς στη Χάγη είτε τρίτοι (περίπτωση πΓΔΜ) για να καταλάβει ο κόσμος ότι διπλωματικό κεφάλαιο υπάρχει αλλά ή η πολιτική ηγεσία δεν το διαχειρίζεται σωστά ή το ίδιο δεν έχει καμιά αξία σύμφωνα με την έννοια της πολιτικής οικονομίας δηλαδή βάσει της σχέσης κόστους- ωφέλειας.
Βέβαια οι πιέσεις από την άλλη πλευρά είναι τέτοιες διαχρονικά που όλες οι ηγεσίες είναι υπεύθυνες αλλά δεν μπορούμε να μη αναφερθούμε στη καινοφανή θέση που αναπτύχθηκε μετά την συμφωνία των Πρεσπών ότι το διπλωματικό κεφάλαιο που αναλωνόταν για το θέμα της νυν Βόρειας Μακεδονίας θα κατ-αναλωθεί στο θέμα Τουρκίας, όταν ακόμα είναι και αυτό ανοικτό λόγω των επερχόμενων εκλογών εκεί.
Ιστορικά η πρώτη προσπάθεια ήταν μεταξύ Καραμανλή – Ντεμιρέλ (κοινό ανακοινωθέν Βρυξελλών, Μάϊος 1975) οι οποίοι συμφώνησαν κατ’εξαίρεση των άλλων διαφορών των δύο χωρών να παραπεμφθεί το θέμα της υφαλοκρηπίδας στο ΔΔΧ.
Τον Ιούλιο του 1976, επί υπουργίας Δημητρίου Μπίτσιου, μετά την πρώτη έξοδο του “Χόρα”, η Ελλάδα συγκαλεί το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και ταυτόχρονα υποβάλλει μονομερή προσφυγή στο ΔΔΧ ζητώντας να λάβει προσωρινά μέτρα για την άμεση διακοπή των ερευνών του “Χόρα” και ταυτόχρονα να προχωρήσει στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδος.
Τότε το ΣΑ κάλεσε τα δύο μέρη να μειώσουν την ένταση και να συνεχίσουν τις διαπραγματεύσεις λαμβάνοντας υπόψη τη συμβολή του ΔΔΧ σε όσες νομικές διαφορές απομείνουν σε σχέση με τις υπ’όψη διαφορές, αποφάσεις που διευκόλυναν τελικά την Τουρκική θέση για διαπραγματεύσεις.
Ήδη με βάση την απόφαση του ΣΑ παράλληλα με τη διαδικασία ενώπιον του ΔΔΧ πραγματοποιούνται διμερείς διαπραγματεύσεις που καταλήγουν στο λεγόμενο Πρακτικό της Βέρνης το 1976 όπου αναφέρεται ότι «τα δύο μέρη θα απόσχουν από κάθε πρωτοβουλία ή πράξη σχετικά με την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου που θα μπορούσε να παρενοχλήσει τις διαπραγματεύσεις».
Το ΔΔΧ αρνήθηκε (Σεπτ. 1976) να δεχθεί την ελληνική άποψη για λήψη προσωρινών μέτρων ενώ τον Δεκέμβριο του 1978 αποφάνθηκε ότι ήταν αναρμόδιο για την εκδίκαση της διαφοράς με το σκεπτικό ότι η δεδομένη διαφορά είχε εξαιρεθεί από την δικαιοδοσία του από την ίδια την Ελλάδα, γιατί το 1931 για την ειρηνική επίλυση των διαφορών είχε τηρήσει επιφύλαξη για την αρμοδιότητα του Διεθνούς Δικαστηρίου Διεθνούς Δικαιοσύνης (διαδοχή του οποίου υπήρξε το ΔΔΧ) σ’ ότι αφορά την δικαιοδοσία του για θέματα εδαφικού καθεστώτος της Ελλάδος. -που κατά το ΔΔ υπαγόταν η υφαλοκρηπίδα, αν και ως έννοια και νομικό περιεχόμενο αποτελεί μεταπολεμική ρύθμιση. [Ο όρος continental shelf / υφαλοκρηπίδα πρωτοακούστηκε σε ομιλία του Προέδρου Τρούμαν το 1945 (Truman Proclamation) και βέβαια, δεν ήταν δυνατόν να τον γνωρίζει τότε η ελληνική κυβέρνηση -κατά το χρόνο επικύρωσης της Γενικής Πράξης του 1928].
Το 1988, σαν συνεπακόλουθο της ελληνοτουρκικής κρίσης του 1987, η Συμφωνία του Νταβός -που θεωρήθηκε από την ελληνική πλευρά ως εξασφαλίζουσα από την Τουρκία της δέσμευσης του «μη πόλεμος» και ως αντάλλαγμα αυτής της «παραχώρησης» (κατ’ ουσία η υποχρέωση αυτή της Τουρκίας ήταν αυτονόητη με βάση το άρ.2 παρ. 4 του Χάρτου του ΟΗΕ)- η Ελλάδα εγκαταλείπει την πολιτική της αναγνώρισης της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας ως μόνης «νομικής» διαφοράς και της παραπομπής στο ΔΔΧ και συμφωνεί να επανεξετασθούν όλα τα θέματα από δύο επιτροπές από τις οποίες η μία «πολιτική».
(Το Διαρκές Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης διετύπωσε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου τον όρο «διαφορά» ως «μια διαφωνία» σε ένα νομικό ή πραγματικό θέμα, μια αντίθεση «νομικών απόψεων η συμφερόντων…». Οι διαφορές περαιτέρω χωρίζονται σε «νομικές» και πολιτικές»).
Οι διαδικασίες που ακολούθησαν δεν είχαν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα γιατί όταν η ελληνική πλευρά επιχείρησε να επανεισαγάγει στο πακέτο το Κυπριακό συνάντησε την κατηγορηματική άρνηση της Τουρκικής πλευράς η οποία επιχείρησε την διεύρυνση των διαδικασιών με το να εισαγάγει ως θέμα προς συζήτηση το μειονοτικό θέμα των μουσουλμάνων της Θράκης.
Αποκορύφωμα ήταν το Μνημόνιο Παπούλια-Γιλμάζ του 1988, που υπεγράφη επί κυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου και το οποίο άλλαξε τα σύνορα στο Αιγαίο, αφού επέτρεψε την ελεύθερη διακίνηση των Τούρκων σε αυτό, όπως και την έρευνα για φυσικό αέριο και πετρέλαιο με επιστημονική ένδυση (έρευνα στο βυθό για ερευνητικούς σκοπούς, δημιουργία κοινών ερευνητικών προγραμμάτων με “πρόθυμους” από τα Ελληνικά ΑΕΙ κλπ) και τη μη δυνατότητα γεωτρήσεων εκ μέρους μας πέραν των χωρικών μας υδάτων των 6 ναυτικών μιλίων.
Η ιστορία απεμπόλησης των ήδη υπαρχόντων θαλασσίων συνόρων Ελλάδας – Τουρκίας πέρασε και από άλλα στάδια, ένα από τα οποία αφορούσε την Ελληνοτουρκική συμφωνία επί της νέας δομής του ΝΑΤΟ, που έγινε το 1997 επί κυβέρνησης Σημίτη. Η συμφωνία αυτή αποτελεί μια ακόμη συμφωνία ντροπής που επιβεβαίωσε την αποδοχή εκ μέρους της Ελλάδας της συνδιαχείρισης του Αιγαίου. Ενδεικτικό είναι, ότι ο τότε Τούρκος υπουργός Αμυνας Σεζγκίν ισχυρίστηκε ότι με τη νέα δομή του ΝΑΤΟ το Αιγαίο τίθεται υπό κοινή ευθύνη!
Η υπογραφή του Δικαίου της θάλασσας απο την Ελλάδα, όπως και η εφαρμογή της στη χάραξη της Ελληνικής ΑΟΖ δυστυχώς θα επισκιάζεται απο αυτές τις συμφωνίες, με σημαντικότερη το μνημόνιο Παπούλια- Γιλμάζ που είναι διακρατική. Το μόνο θετικό είναι ότι η Τουρκία δεν το τηρεί, κάτι που επιτρέπει στην Ελλάδα να το καταγγείλει.
Η καταγγελία του μνημονίου Παπούλια-Γιλμάζ είναι το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει η Ελλάδα πριν την ανακήρυξη της ΑΟΖ της, εκμεταλλευόμενη τη συμπεριφορά της Τουρκίας.
Επίσης είναι γνωστή η ιστορία όταν η πΓΔΜ προσέφυγε στις 17 Νοεμβρίου 2008, επί υπουργίας Ντόρας Μπακογιάννη, εναντίον της Ελλάδας ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης με αίτημα, πρώτον, να καταγνωστεί η παραβίαση εκ μέρους της Ελλάδος του άρθρου 11 (1) της Συμφωνίας και, δεύτερον, να εκδώσει το Δικαστήριο απόφαση που να αναγκάζει ρητά την Ελλάδα να αποστεί από κάθε μελλοντική παραβίαση των υποχρεώσεων της βάσει της ανωτέρω διάταξης. Με άλλα λόγια η υπόθεση αυτή καθεαυτή αφορούσε στην ερμηνεία του άρθρου 11 της Ενδιάμεσης Συμφωνία της 13ns Σεπτεμβρίου 1995 μεταξύ των δύο Κρατών, η οποία προέβλεπε ότι η Ελλάδα δεν θα φέρει αντίρρηση σε ενδεχόμενη αίτηση ένταξης της FYROM σε διεθνή οργανισμό υπό την προσωρινή της ονομασία.
Τελικά το Δικαστήριο στις 5 Δεκέμβρη 2011, επί υπουργίας Σταύρου Δήμα, απεφάνθη με ψήφους 15 έναντι 1, ότι όντως η Ελλάδα παραβίασε την εν λόγω Συμφωνία, και ειδικά για παραβίαση του Αρθρου 11 της Ενδιάμεσης Συμφωνίας με αφορμή τη στάση της στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008 αλλά απέρριψε το αίτημα της FYROM για ρητή καταδίκη της Ελλάδας σε «μη επανάληψη της παραβίασης» σε ενδεχόμενες νέες αιτήσεις ένταξής της στο NATO και στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Επίσης θέτουμε υπ’ όψιν του για να βγάλει καλύτερα συμπεράσματα πέρα από τη Δήλωση για τον Τύπο μετά την 54η σύνοδο του Συμβουλίου Σύνδεσης μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Τουρκίας, Βρυξέλλες, 15 Μαρτίου 2019 που διαβάζουμε:
…Εξέφρασε την ικανοποίησή της για τον συνολικό και τακτικό πολιτικό διάλογο ΕΕ-Τουρκίας, ο οποίος επιτρέπει την περαιτέρω επανεξέταση ευρέος φάσματος θεμάτων εξωτερικής πολιτικής κοινού ενδιαφέροντος, ιδίως όσον αφορά τη Συρία, το Ιράκ, το Ιράν, την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, τη Λιβύη και την κατάσταση στον Κόλπο. Η ΕΕ υπογράμμισε ότι η Τουρκία έχει σημαντικό ρόλο και ευθύνη στην ευρύτερη περιοχή και ότι ο ενισχυμένος διάλογος, η συνεργασία και η ευθυγράμμιση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής έχουν ουσιαστική σημασία.
Επίσης την ίδια μέρα των δηλώσεων του στις 16 Δεκεμβρη 2019, λίστα απαιτήσεων κατέθεσε ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούσογλου στον Επίτροπο Διεύρυνσης Όλιβερ Βαρχελί, στο πλαίσιο συνάντησης των δύο στη Γενεύη, στο περιθώριο του Παγκόσμιου Προσφυγικού Φόρουμ (Global Refugee Forum). Παράλληλα, η Κομισιόν πλέον κινείται σύσσωμη στον δρόμο που χάραξε ο Μαργαρίτης Σχοινάς για αναθέρμανση των ευρωτουρκικών σχέσεων και για υψηλές πολιτικές συναντήσεις, εν μέσω της απόφασης των «28» για αναστολή όλων των υψηλών ευρωτουρκικών διαλόγων, λόγω των έκνομων ενεργειών στην ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Η πρόσφατη δήλωση Ερντογάν περί οικοδεσποτών της Ευρώπης εκ μέρους του, συνοψίζει όλα τα παραπάνω και θα πρέπει να προβληματίζει έντονα την κοινή γνώμη της χώρας μας.
*Ο λόγος αυτής της κίνησης του υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας ήταν επειδή η Κύπρια ευρωβουλευτής Ελένη Θεοχάρους, θέλησε να μάθει σε ερώτηση στο Ευρωκοινοβούλιο αν υπήρξε αντίδραση εκ μέρους του Ευαγγ. Βενιζέλου κατά την παραλαβή εκ μέρους του ως προεδρεύοντος στο Συμβούλιο Σύνδεσης Ε.Ε. – Τουρκίας εγγράφου 105 σελίδων του υπουργείου Εξωτερικών της Άγκυρας, που είχε κατατεθεί, επί Ελληνικής Προεδρίας δηλαδή της Ε.Ε, στις 23 Ιουνίου 2014, στο οποίο οι Τούρκοι χαρακτηρίζουν την Κυπριακή Δημοκρατία ως… «εκλιπούσα».
ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΚΡΗΤΗ