Η εξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ – Μια ματιά στα δεδομένα του Συνεδρίου του 2016

Toυ Γιάννη Σκλία

H διαδικασία μετασχηματισμού του ΣΥΡΙΖΑ είναι μια διαρκής διαδικασία, δεν ξεκίνησε τώρα ούτε θα τελειώσει με την πάροδο του συνεδρίου. Δεν θα τελειώσει ποτέ. Το ερώτημα λοιπόν, δεν είναι εάν θα μετασχηματιστεί αλλά το πώς. Για την απάντηση του δεύτερου ερωτήματος, χρήσιμο θα ήταν να χρησιμοποιήσουμε τα στοιχεία που διαθέτουμε από το προηγούμενο συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ το 2016. Σε αυτήν την έρευνα έλαβαν μέρος ψηφοφόροι, μέλη αλλά και σύνεδροι του κόμματος και πραγματοποιήθηκε λίγες μέρες πριν το Συνέδριο αλλά και κατά τη διάρκεια αυτού.

Επιχειρείται μια προβολή του μελλοντικού ΣΥΡΙΖΑ, πως αλλοιώνεται η ανθρωπογεωγραφία των μελών αλλά παρουσιάζονται και διάφορες σκέψεις ως προς του τι πρέπει να γίνει. Τα δεδομένα που έχουμε είναι χρήσιμα αφού εξετάζεται η ίδια δεξαμενή ψηφοφόρων καθώς δεν παρατηρούνται πολλές αλλαγές μεταξύ των εκλογικών αναμετρήσεων του Σεπτεμβρίου του 2015 και αυτών του Ιουλίου του 2019. Είναι εύλογο λοιπόν να ισχυριστεί κανείς ότι τα νέα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ προέρχονται από τους ψηφοφόρους του Σεπτεμβρίου του 2015.

Το δείγμα της έρευνας ήταν 4616 άτομα εκ των οποίων 1167 μέλη και 3449 ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ. Εκπροσωπήθηκαν επαρκώς όλες οι ηλικίες και όλοι οι νομοί της χώρας. Χρησιμοποιήθηκε ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο, το οποίο διακινήθηκε μέσω διαδικτύου και με αποστολή σε ηλεκτρονικές διευθύνσεις σε μέλη αλλά και σε συνέδρους.

Ποια είναι η διαφορά αυτοπροσδιορισμού στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά μεταξύ των μελών του ΣΥΡΙΖΑ και των ψηφοφόρων του;

Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να αυτοτοποθετηθούν στην κλίμακα Αριστερά-Δεξιά όπου το 1 συμβολίζει την Αριστερά και το 7 τη Δεξιά. Στο παραπάνω γράφημα παρατηρείται ότι η μέση τιμή των μελών του ΣΥΡΙΖΑ είναι 1,9 και η μέση τιμή των ψηφοφόρων του είναι 2,5. Οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ, δηλαδή αυτοπροσδιορίζονται ως αριστεροί και Κεντροαριστεροί.

Πώς αυτοπροσδιορίζονται οι δύο ομάδες;

Ενώ τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ αυτοπροσδιορίζονται ως σοσιαλιστές κατά 34,4% και έπειτα ως Κομμουνιστές με ποσοστό 27,3%, οι ψηφοφόροι του επιλέγουν να μην αυτοπροσδιορίζονται με αυτές τις έννοιες (33,2%) ή αυτοπροσδιορίζονται ως σοσιαλιστές (22%). Ενδιαφέρον παρουσιάζει οτι το 14,2% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ αυτοπροσδιορίζονται ως κομμουνιστές.

Συνεπώς σε ζητήματα αυτοπροσδιορισμού οι εξεταζόμενες ομάδες (οι μέσες τιμές τους) δεν απέχουν πολύ, δηλαδή είναι δύσκολο να ισχυριστεί κάποιος ότι η έλευση των νέων μελών θα αλλοιώσει τη φυσιογνωμία του κόμματος. Μας δίνεται η δυνατότητα να εξετάσουμε πως μετασχηματίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ βάση του αυτοπροσδιορισμού των μελών του μέσα στο χρόνο, αφού τα μέλη του που έλαβαν μέρος ρωτήθηκαν πότε οργανώθηκαν στον ΣΥΡΙΖΑ.

Ο παραπάνω πίνακας αναφέρεται στις μέσες τιμές αυτοπροσδιορισμού των μελών βάση του έτους οργάνωσης. Αξίζει να τονιστεί, ότι στην πιο «αριστερή» ομάδα είναι αυτοί που οργανώθηκαν το 2008, έτος που συμπίπτει με την ανάληψη της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ από τον Αλέξη Τσίπρα.

Το ζήτημα που προκύπτει με τον παραπάνω πίνακα είναι ότι όλοι ρωτήθηκαν το 2016. Αυτό σημαίνει ότι ένα μέλος που οργανώθηκε το 2006, δεν ρωτήθηκε τότε, συνεπώς δεν είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε εάν αυτό το μέλος αισθάνεται πιο αριστερό ή πιο δεξιό κατά το χρονικό διάστημα που μεσολάβησε. Μας απαντά στο σήμερα (10/2016), πως αυτοτοποθετείται το 2016.

Η συσχέτιση μεταξύ του έτους οργάνωσης και του αυτοπροσδιορισμού είναι στατιστικά σημαντική, αλλά όχι ισχυρή. Όσο πιο αργά οργανώθηκε κάποιος/α στον ΣΥΡΙΖΑ τόσο λιγότερο “αριστερά” αυτοπροσδιορίζεται σε σχέση με τα παλαιότερα μέλη.

Κοινωνικός και Κομματικός ΣΥΡΙΖΑ: 1. Δημογραφία

Σε σχέση με τον ταξικό αυτοπροσδιορισμό, οι δύο ομάδες είναι σχεδόν πανομοιότυπες, δηλαδή η ταξική σύνθεση των μελών ανταποκρίνεται πλήρως με την ταξική σύνθεση των ψηφοφόρων του κόμματος.

Ως προς την ηλικία όμως τα πράγματα αλλάζουν, καθώς ο “μέσος” ψηφοφόρος του ΣΥΡΙΖΑ γεννήθηκε το 1974 ενώ το “μέσο” μέλος του ΣΥΡΙΖΑ το 1966. Ο μέσος ψηφοφόρος του ΣΥΡΙΖΑ είναι 8 χρόνια νεότερος από το μέσο όρο της ηλικίας των μελών του. Τα δεδομένα αφορούν το 2016, άρα μπορούμε να υποθέσουμε ότι σήμερα αυτή η απόκλιση έχει μεγαλώσει.

Έχοντας αναφερθεί στην υποκειμενική ταξική σύνθεση, είναι χρήσιμο να συζητηθούν και αντικειμενικοί παράγοντες. Σε αυτούς αναφέρεται και το εισόδημα. Ποια είναι η εισοδηματική διαφορά μεταξύ μελών και ψηφοφόρων;

Στο παραπάνω γράφημα έγινε ομαδοποίηση των απαντήσεων για να καταγραφεί καλύτερα η όποια διαφορά υπάρχει ανάμεσα στις δύο ομάδες. Ευδιάκριτα διαπιστώνει κανείς τις διαφορές αφού το 63,6% των μελών δηλώνει συνολικό οικογενειακό εισόδημα έως 1600/μήνα, εν αντιθέσει με τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ που δηλώνουν 72,8% έως 1600/μήνα.  Στον αντίποδα το 36,4% των μελών δηλώνουν πάνω απο 1600/μήνα ενώ μόλις το 27,2% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ δηλώνει το ίδιο.

Τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ έχουν μεγαλύτερο εισόδημα από τον μέσο ψηφοφόρο του ΣΥΡΙΖΑ.

Πολλοί κοινωνικοί και πολιτικοί επιστήμονες έχουν εξετάσει αυτό το φαινόμενο, της εισοδηματικής αναντιστοιχίας μεταξύ μελών και πολιτικού κοινού. Μια ενδιαφέρουσα θεωρία είναι η θεωρία των πόρων (resource mobilization theory) όπου μια εκδοχή της αναπτύχθηκε απο τους Charles Tilly και Doug McAdam. Οι παράγοντες κινητοποίησης ενός ατόμου εξαρτώνται και από τους πόρους που διαθέτει (οικονομικούς, χρόνος). Αυτή η θεωρία μπορεί να εξηγήσει και την ηλικιακή διαφορά των ομάδων αλλά και την εισοδηματική, χωρίς απαραίτητα να υιοθετείται πλήρως, καθώς όπως θα εξηγηθεί και στη συνέχεια, ψυχολογικοί παράγοντες είναι αυτοί που παρουσιάζουν και το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την κομματική ένταξη.

Κοινωνικός και Κομματικός ΣΥΡΙΖΑ: 2. Πολιτική κουλτούρα

Εφόσον αναλύθηκαν επιγραμματικά οι δημογραφικές διαφορές των δύο ομάδων, χρήσιμο θα ήταν να διερευνηθούν και οι διαφορές στην πολιτική τους κουλτούρα. Ενώ δεν διαπιστώνονται διαφορές σε κρίσιμα ζητήματα (προσφυγικό, αντιμετώπιση ανέργων, αξιακά χαρακτηριστικά της Αριστεράς), ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο ελάχιστες διαφοροποιήσεις.

Το 30% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι η οικονομία λειτουργεί καλύτερα όσο λιγότερο παρεμβαίνει το Κράτος και το 48% των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ θεωρεί ότι η ταξική ανάλυση είναι πλέον ξεπερασμένη. Όταν όμως παρουσιάζονται ζητήματα πολιτικής με ταξικό πρόσημο, τότε επέρχεται η ταύτιση του κοινωνικού με τον κομματικό ΣΥΡΙΖΑ. Εν τέλει, οι ψηφοφόροι επικροτούν εφαρμόσιμες πολιτικές και όχι την πολιτική ιδεολογία του κόμματος.

Γιατί κάποιοιες/οι είναι μέλη του ΣΥΡΙΖΑ και άλλες/οι δεν είναι;

Αυτό είναι ένα πολύ δύσκολο ερώτημα για να απαντηθεί, αλλά μέσω των στοιχείων που διατίθενται, υπάρχει η δυνατότητα με σχετική ασφάλεια να διατυπωθούν κάποιες προτάσεις. Πιο πάνω προτάθηκε η θεωρία των πόρων αλλά σε στατιστικά τεστ που πραγματοποιήθηκαν (παλινδρόμηση, factor analysis, συσχετισμοί) η μεταβλητή του εισοδήματος δεν είχε ιδιαίτερη επεξηγηματική δύναμη αν και ήταν στατιστικά σημαντική. Οι σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των δύο εξεταζόμενων ομάδων παρατηρήθηκαν στις απαντήσεις (διαφωνώ,συμφωνώ) των παρακάτω προτάσεων:

  1. Οι πολιτικές λιτότητας μπορούν να ανατραπούν αν αντιδράσουν περισσότεροι ευρωπαϊκοί λαοί εναντίον τους.
  2. Αισθάνομαι ότι είναι πολύ δύσκολο να έχω πραγματική επιρροή πάνω σε αυτά που κάνουν ή σκέφτονται οι άλλοι άνθρωποι.
  3. Η πολιτική είναι τόσο μπερδεμένη που άνθρωποι σαν και εμένα συνήθως δεν μπορούν να καταλάβουν.
  4. Πιστεύετε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν τους άλλους, ή ότι οι περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται μόνον τον εαυτό τους;

Τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ έχουν πολύ μεγαλύτερη αυτοαποτελεσματικότητα από το μέσο ψηφοφόρο του κόμματος. Έχουν την πεποίθηση οτι οι πολιτικές λιτότητας μπορούν να ανατραπούν εάν αντιδράσουν περισσότεροι ευρωπαϊκοί λαοί εναντίον τους και πιστεύουν οτι μπορούν να έχουν πραγματική επιρροή σε αυτά που κάνουν ή σκέφτονται οι άλλοι.

Ο ΣΥΡΙΖΑ για να αυξήσει τα μέλη του πρέπει να τους πείσει πως η συμμετοχή τους μπορεί να κάνει τη διαφορά στην κατεύθυνση της χώρας. Πρέπει να τους πείσει ότι θα έχουν επιρροή.

ΣΥΡΙΖΑ και Κίνημα

Τα μέλη του ΣΥΡΙΖΑ είναι πιο κινηματικά από το μέσο ψηφοφόρο, αλλά δεν είναι ευδιάκριτο εάν αυτό είναι το αίτιο ή το αιτιατό. Δηλαδή δεν γνωρίζουμε εάν το μέλος του ΣΥΡΙΖΑ συμμετέχει σε κινηματικές δράσεις επειδή είναι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ ή είναι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ επειδή συμμετέχει σε κινηματικές δράσεις. Επίσης όσο νεότερος είναι κάποιος τόσο λιγότερο πιθανό είναι να συμμετάσχει σε μια πορεία ή συγκέντρωση, κάτι που δεν ισχύει για άλλες κινηματικές δράσεις, όπως συμμετοχή σε δομές αλληλεγγύης για το προσφυγικό, κοινωνικά παντοπωλεία, καταλήψεις, ή άλλα δρώμενα.

Συνεπώς για να είναι πιο αποτελεσματικό το εγχείρημα της διεύρυνσης του ΣΥΡΙΖΑ, σύμφωνα με τα παραπάνω στοιχεία, θα μπορούσε να προταθεί:

  1. Η περαιτέρω πολιτική και οργανωτική αυτονομία της Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ σε συνδυασμό με την ουσιαστική συμβολή της στα Κέντρα λήψης αποφάσεων του Κόμματος.
  2. Ένα σχέδιο δράσης που πρέπει να εκπονήσει κάθε Οργάνωση Μελών με χρεώσεις διεκπεραίωσης σε ομάδες που έχουν συγκροτηθεί από τα μέλη, στο κοινωνικό πεδίο, στο συνδικαλιστικό και στο αυτοδιοικητικό και
  3. Δημιουργία ενός think tank, που θα συλλέγει την τρέχουσα πολιτική ατζέντα, θα την αναλύει σύμφωνα με το θεωρητικό βάθος που έχει ο χώρος, δημιουργώντας ένα εύληπτο κείμενο ανάλυσης.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, όσο παραμένει στην αντιπολίτευση, πρέπει να πείσει ότι μπορεί να εφαρμόσει ένα δημοκρατικό ριζοσπαστικό πρόγραμμα, το οποίο είναι αποτέλεσμα διεργασίας των μελών του. Πρέπει να πείσει την κοινωνία ότι το να είσαι μέλος του ΣΥΡΙΖΑ, σου δίνει τη δυνατότητα να αλλάξεις τον κόσμο.

ΠηγήΕφημερίδα των Συντακτών