Του Νίκου Λακόπουλου
Πιθανόν όλα νάρχισαν όταν ο νεαρός ρομαντικός και μελαγχολικός, Μιχάλης Κυρίτζης, ο Ρήγας Φεραίος ή Βελεστινλής, με την οργάνωση «Μπουόνο Κουνζίνος» που σημαίνει «Καλά Ξαδέλφια» κάλεσε όλους τους βαλκάνιους «εις τα όπλα δια να αναλάβουν την αρχαίαν δόξαν και ελευθερίαν». Ώσπου έπεσε με τους λίγους συντρόφους του- όλοι νέοι και φοιτητές γύρω στα τριάντα- στα χέρια της αυστριακής αστυνομίας. Τους βασάνισαν στα μπουντρούμια με πυρωμένα σίδερα και τροχούς κι ότι απέμεινε από τα κορμιά τους, πετάχτηκε, με περιφρόνηση και μίσος, στον Δούναβη.
Ο Πατριάρχης που μισεί τα Μαθηματικά και την Φυσική και γενικά τας «αλλοκότους τινάς καινοτομίας και νέας νομοθεσίας» θα εκδόσει «πατρικήν διδασκαλίαν» εναντίον του Ρήγα. Ο σουλτάνος ήταν για το Πατριαρχείο “πρύτανης των αγαθών και φύλακας της ζωής και ασφάλειας των ελλήνων”. Ο Ρήγας δεν απειλούσε, μόνο την οθωμανική κυριαρχία, αλλά το καθεστώς.
Λίγα χρόνια αργότερα πεντακόσιοι « Ιερολοχίτες» φορώντας μια στολή με βραδειμβούργια σειρήτια κι ένα κράνος με γείσο κι έμβλημα το “Ελευθερία ή Θάνατος” θα σφαγιασθούν στο Δραγατσάνι. Ο σουλτάνος θα πάρει δώρο τα κεφάλια τους κομμένα και ματωμένα μέσα σε μια λινάτσα. Τριανταεφτά ακόμα ζωντανά εφηβικά κορμιά, φοβισμένα κι αλυσοδεμένα, θα φτάσουν με εξευτελισμούς από το Βουκουρέστι, πεζή, στην Κωνσταντινούπολη για να τα αποκεφαλίσει, ο ίδιος ο σουλτάνος.
Η ελληνική Επανάσταση σχεδιάστηκε στην Οδησσό από τρεις εμπόρους που συναντήθηκαν συνωμοτικά στην Οδησσό το 1814 για να φτιάξουν μια μυστική οργάνωση, που δεν ορκίζεται στον Θεό, αλλά στο Υπέρτατο Όν. Ο Capo D’ Istria, o έμπιστος υπουργός του Τσάρου πέταξε έξω τον Φιλικό Γαλάτη και του συνέστησε να πει σ΄αυτούς που τον έστειλαν να μάθουν να ζουν με τις κυβερνήσεις του “έως ότου η θεία πρόνοια ευνοήσει άλλως”. ” Δια να σκέπτεται, κανείς, κύριε, περί τοιούτου σχεδίου, πρέπει να είναι τρελλός”.
Όπως είχε κάνει και με τον Ρήγα, ο Πατριάρχης αφόρισε τον Υψηλάντη και την Επανάσταση αμέσως, χωρίς να καταφέρει να σώσει το τομάρι του και το ποίμνιο του. Θα τον κρεμάσει ο Σουλτάνος στην μεσαία πύλη του Πατριαρχείου . Πιθανόν η επανάσταση αυτή να είχε τελειώσει πριν ξεκινήσει. Παρόλα αυτά ο υποστράτηγος του ρωσικού στρατού, Αλέξανδρος Υψηλάντης, τιμημένος ως ήρωας, τον Ιούλιο του 1820 παίρνει άδεια από τον ρωσικό στρατό, διαμηνύει στην φίλη του την τσαρίνα, ότι πάει για “λουτροθεραπεία στην Ευρώπη” και στέλνει μια επιστολή στον ρώσο πρέσβυ στην Πόλη, “να είναι άγρυπνος”. Η Επανάσταση αρχίζει.
– Μπράβο, νεαρέ! Έτσι πρέπει! Φέρεται ότι είπε ο Τσάρος, χοροπηδώντας από τη χαρά του. Μια ώρα μετά είδε τον Μέτερνιχ και έγραψε δια χειρός Καποδίστρια μια επιστολή για να τον αποκηρύξει: “Ο Αυτοκράτωρ ουδεμίαν, ούτε εμμέσως παρέξι υμίν συνδρομήν. Διότι, επαναλαμβάνομεν λέγοντες, ήθελεν είσθαι ανάξιον αυτού του υποσκάπτειν τα θεμέλια της τουρκικής αυτοκρατορίας, δια επονειδίστου και εγκληματικής ενεργείας μυστικής εταιρείας”
Ο Πρίγκηπας δεν είναι πια παρά μόνο ένας τυχοδιώκτης. Οι «Ιερολοχίτες» σφαγιάσθηκαν μακρυά από την πατρίδα τους, κυνηγώντας το όραμα του γιου του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας, μάλλον για μια ιδιωτική πατρίδα ή για ξένα συμφέροντα. Το όραμα του Ρήγα για μια βαλκανική ομοσπονδία θα σκοτωθεί οριστικά στις 27 Μαϊου όταν ο ρουμάνος επαναστάστης Τουντόρ Βλαντιμιρέσκου, δολοφονείται μεσάνυχτα σε ενέδρα από ανθρώπους του Υψηλάντη. Η δεύτερη εστία της μέσα στην Κωνσταντινούπολη δεν άναψε ποτέ αλλά στην Καλαμάτα στις 17 Μαρτίου 1921, ο τελευταίος μπέης της περιοχής, ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης, με 5.000 μανιάτες κήρυξε την Επανάσταση και δημιούργησε την Μεσηνιακή Γερουσία. Δέκα χρόνια μετά θα βρεθεί φυλακισμένος στην Ακροναυπλία από την Καποδίστρια, που είναι πλέον κυβερνήτης του νέου κράτους.
Αν και η Επανάσταση στις παραδουνάβιες περιοχές τελείωσε, οι Έλληνες απελευθερώνουν τον Μοριά χάρη στο ταλέντο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη ή Μπιθικούρα ή Τσεγίνη ή Μπότσικα, παλιό κουρσάρο, «Κλέφτη» και ταγματάρχη του αγγλικού στρατού. Ο «Γέρος του Μοριά» είναι αγράμματος, αλλά έχει συνείδηση και μνήμη ελληνική. Πρώτα η Πίστη και μετά η Πατρίδα» λέει. « Ο “Βιτσερές”, ο Πατριάρχης “κάνει ότι του λέει ο Σουλτάνος”. Ο Κολοκοτρώνης θεωρεί την Τρίτη Τάξη, τους έμπορους και τους προκομένους, το “καλύτερο μέρος των πολιτών”.
Η Ελλάδα πριν ακόμα απελευθερωθεί έχει δυο κυβερνήσεις, δυο πρωτεύουσες, δυο στρατούς. Όταν απελευθερωθεί θα έχει στρατό, αλλά βαυαρικό. Στις 13 Νοεμβρίου 1824 κάποιοι περιμένουν σε ενέδρα θανάτου τον γιο του Κολοκοτρώνη, έξω από την Τριπολιτσά. Οι δολοφόνοι τον έγδυσαν, τον λαφυραγώγησαν κι του έκοψαν το κεφάλι. Οι Γκούρας, Μακρυγιάννης, Τζαβέλας και Καραϊσκάκης εισβάλλουν στην Αχαϊα και την λεηλατούν με ανελέητες σφαγές, βιασμούς, σφαγές, εμπρησμούς και βασανιστήρια. Τον Απρίλιο του 1825 ο Γκούρας σέρνει τον πρώην αρχηγό του Οδυσσέα Ανδρούτσο δεμένο, από το Μοναστήρι της Βελιδούς, ως την Ακρόπολη, όπου τον φυλακίζουν. Σε όλη τη διαδρομή τον φτύνουν, τον σκαμπιλίζουν και τον διαπομπεύουν. Ύστερα από βασανιστήρια δυο μηνών, τον έχουν ευνουχίσει και τον πετάνε στα βράχια του Ιερού Βράχου από τον Ναό της Απτέρου Νίκης.
Το 1826 η Εθνοσυνέλευση συζητά ένα καθεστώς ημιαυτονομίας και δέχεται να καταβάλει στους οθωμανούς 1,5 εκ. γρόσια το χρόνο. Τον ελληνικό στρατό αναλαμβάνει ως αρχιστράτηγος ο Ρίτσαρντ Τσόρτς, παραμερίζοντας τον Καραϊσκάκη και τον στόλο ο ναύαρχος Κόχραν, παραμερίζοντας τον Μιαούλη. Είναι και οι δυο καλά πληρωμένοι «επαγγελματίες φιλέλληνες». ‘Ηταν στην αποστολή το 1809 που κατέλαβε τα Ιόνια Νησιά, ταγματάρχης του Greek Light Infantry. Ανάμεσα στους έλληνες που στρατολόγησε και διοικούσε για να καταλάβει τους Παξούς ήταν και ένας νεαρός τότε, ταγματάρχης μετά. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Αυτός θα τον προτείνει για αρχιστράτηγο.
Η Τρίτη Εθνοσυνέλευση στην Επίδαυρο θα σταματήσει στις 6 Απριλίου-πριν πέσει το Μεσολόγγι- και θα επανέλθει τον Μάρτιο του 1827 με την πρόταση του Καποδίστρια, ως κυβερνήτη, την παράδοση του στρατού στους άγγλους και ένα νέο σύμφωνο με ένα μυστικό άρθρο που προβλέπει την αποστολή ξένων δυνάμεων στην Πελοπόννησο. Είναι η στιγμή που δολοφονείται με ένα βόλι που φεύγει από το ελληνικό στρατόπεδο ένας ακόμα μεγάλος ηγέτης της Επανάστασης, ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Καραϊσκάκης. Αυτό είναι το οριστικό τέλος της ελληνικής επανάστασης. Η τελευταία μάχη θα δοθεί στην Πέτρα στις 12 Σεπτεμβρίου 1829 – με κυβερνήτη τον Καποδίστρια – από τον Δημήτριο Υψηλάντη.
Ύστερα από τόσες αλεπάλληλες νίκες ο Σουλτάνος δεν συμφωνεί με το καθεστώς αυτονομίας. Στις 8 Οκτωβρίου 1827 ο ενωμένος συμμαχικός στόλος Αγγλίας Γαλλίας και Ρωσσίας καταστρέφει τον τουρκοαιγυπτιακό στο Ναυαρίνο, δίνοντας σε τρεις δρόμους των Αθηνών τα ονόματα των ηγετών της ναυμαχίας: Δεριγνύ, Χέϋδεν, Κόδριγκτον. Φαίνεται όμως πως αυτό το γεγονός που έφερε την ελληνική ανεξαρτησία ήταν ένα λάθος. Ο Κόδριγκτον παραβίασε τις εντολές που είχε και γι’ αυτό απομακρύνθηκε από τη θέση του.”Ήταν ένα ατυχές συμβάν σε βάρος παλαιού συμμάχου”, θα δικαιολογηθεί ο Άγγλος μονάρχης.
Ο κόμης Capo D’ Istria θα τύχει φλογερής υποδοχής: «Χαίρε κι Συ Κυβερνήτα!», τον προσφωνεί ο λόγιος Θεόφιλος Καϊρης. Ζήθι!”. « Η Ελλάς θέλει σχηματίσει εν κράτος ανεξάρτητον και θέλει χαίρει όλα τα δίκαια πολιτικά, διοικητικά και εμπορικά τα προσπεφυκότα εις εντελή ανεξαρτησίαν”. Αλλά ο Κερκυραίος Capo D’ Istria, κόμης, με το όνομα της οικογένειας στο “Λίμπρο Ντόρο” της “Δημοκρατίας της Βενετίας” -μισή καταγωγή από την Κύπρο και μισή από το Κόπερ της Σλοβενίας- ήρθε στην Ελλάδα σαν ξένος. Ανέστειλε το Σύνταγμα, διέλυσε την Βουλή και διοικούσε με ένα διακοσμητικό γνωμοδοτικό όργανο και μια γραμματεία διορισμένη από τον ίδιο. Αν και υποσχέθηκε εκλογές, τις ανέβαλε κι όταν τις έκανε υπήρξαν κατηγορίες για νοθεία. Αντί να κάνει αναδασμό έδωσε τα χτήματα στους κοτζαμπάσηδες και την Εκκλησία. Αν και ίδρυσε τυπογραφείο στην Αίγινα φίμωσε τις εφημερίδες “Ανεξάρτητος”, “Ηώς” και “Απόλλων”. Τα αδέλφια του Βιάρος και Αυγουστίνος κατέχουν τις δύο κορυφαίες θέσεις, του αρχιναυάρχου και αρχιστράτηγου, αν και θεωρούνται “επιεικώς ακατάλληλοι”.
– “ Δι αυτούς κάψαμε τα σπίτια μας” λέει ο Μακρυγιάννης. “Ήρθαν να μας κυβερνήσουν να γένουν οι Ρουμελιώτες είλωτες αυτεινών. Όταν ο Κυβερνήτης μας έδειχνε πατριωτικά αιστήματα τον πίστεψαν αληθινόν. Δεν τον είχε νιώσει ακόμα ο μικρός λαός. Ο Κυβερνήτης καταφρόνεσε πολύ του Πετρόμπεγη το σπίτι. Ψωμί δεν είχαν να φάνε. Τους χάψωσαν στο Παλαμήδι όλους. Σιχάθηκα τέτοια λευτεριά. Αποφάσισαν να σκοτώσουν τον Κυβερνήτη και να πεθάνουν.”
Παραδόξως ενώ το κείμενο αναφέρεται στην Ελλάδα, το όνομα του νέου κράτους δεν ονομάζεται Hellas, αλλά Greece. Το Πρωτόκολλο δεν είναι πράξη ανεξαρτησίας, αλλά η δέσμευση ότι νέα επανάσταση, δεν θα υπάρξει.
Στις 14η Ιουλίου 1831, ο αγγλικός, ο γαλλικός και ο ρωσικός στόλος έχουν αποκλείσει τα λιμάνια του Πόρου και της Ύδρας. Mια νέα εξέγερση εκδηλώνεται, αυτή τη φορά εναντίον του Καποδίστρια και των Μεγάλων Δυνάμεων. Ο ρώσος ναύαρχος Ρίκορντ καταλύει την υποτιθέμενη «εντελή ανεξαρτησία», που προβλέπει το Πρωτόκολλο, ανατινάζοντας τη «Νήσο των Σπετσών στην Ύδρα, όπου β
ρίσκεται πολιορκημένος, ο παλιός κουρσάρος Μιαούλης, που απαντά τινάζοντας δυο ελληνικές φρεγάτες. Είναι 1η Αυγούστου 1831.
Στις 27 Σεπτέμβρη δυο Μαυρομιχαλαίοι περίμεναν τον κόμη με τα όπλα τους έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδονα στο Ναύπλιο. Ο Γιώργης τράβηξε το πιστόλι του και πυροβόλησε. Ο νέος “ύπατος άρχων”, ο δεκαεξάχρονος Otto Friedrich Ludwig von Wittelsbach, φόρεσε βιαστικά μια φουστανέλα κι έφτασε με πλοίο στο Ναύπλιο, όπου ένα πλήθος κόσμου τον υποδέχεται με πανηγυρισμούς. Το “Βασίλειον της Ελλάδος” έχει βαυαρικό στρατό, βαυαρούς καθηγητές και τρεις αντιβασιλείς, -βαυαρούς. Οι αγωνιστές της Επανάστασης έπρεπε να εξαφανισθούν. Ή θα πήγαιναν σπίτι τους ή θα έμπαιναν στα “ελαφρά τάγματα” του τακτικού στρατού, ως “ακροβολισταί”. Πολλά τάγματα περιφέρονταν πεινασμένα στην πρωτεύουσα. Μερικοί, όπως κι ο Κολοκοτρώνης, θα κλειστούν στη φυλακή και θα καταδικαστούν σε θάνατο, σε μια παλίρροια απελευθέρωσης, όπου οι ελευθερωτές συλλαμβάνουν τον αρχηγό της Επανάστασης. Πολλοί αγωνιστές ξαναπήραν τα βουνά για να γίνουν ληστές.
Η 25 Μαρτίου έγινε το 1838 εθνική εορτή, – παρότι η Επανάσταση είχε αρχίσει νωρίτερα. Στους πρώτους γιορτασμούς η Ακρόπολη φωτίζονταν με φανούς, μπάντες του παλατιού έπαιζαν ….βαυαρικά μινουέτα και ένας μεγάλος σταυρός με τη φράση του Μεγάλου Κωνσταντίνου ΕΝ ΤΟΥΤΩ ΝΙΚΑ φώτιζε τον Λυκαβητό.Την τρίτη χρονιά, το 1841, μια ομάδα από τους εκατόν εξήντα φοιτητές του κρατιδίου, εμφανίζονται με σημαίες και πικέτες που παρίσταναν την Ελλάδα σαν ένα καράβι χωρίς πηδάλιο, έτοιμη να ναυαγήσει . Ένας βαυαρός …τράγος έτρωγε τα αμπέλια της. Πριν τους πιάσουν και τους βασανίσουν οι βαυαροί χωροφύλακες είχαν προλάβει και έκαναν μια πρόποση. «Προπίνω εις αιώνιον αίσχος των τυραννοφρόνων, των χαμερπών δούλων, των βαυροφρόνων και της κοινωνίας μας η οποία τους ανέχεται.».
Το Πάσχα του 1847 ο Κωλέτης απαγόρευσε το έθιμο να καίνε την Μεγάλη Παρασκευή το αχυρένιο ομοίωμα του Ιούδα για να μη δυσαρεστήσει τον “φιλοξενούμενο” εβραίο τραπεζίτη βαρώνο Ρότσιλντ. Οι φοιτητές έκαψαν το σπίτι ενός άλλου εβραίου του Δομήνικου Δαβίδ Βονιφάκιου Πατσίφικου. Ο υπουργός των εξωτερικών της Αγγλίας ζήτησε αποζημίωση 886.736 δραχμές και 67 λεπτά. Στις 16 Μαϊου 1850- δεκατέσσερα πλοία με διοικητή τον ναύαρχο Πάρκερ έφτασε στον Πειραιά. Είναι μαζί του και ο άγγλος πρέσβης που απειλεί ότι θα βομβαρδίσει την Αθήνα. Οι φοιτητές οργανώνουν μια διαδήλωση με μαύρα λάβαρα στις πρεσβείες άλλων χωρών. Οι Άγγλοι έχουν καταλάβει τα ελληνικά πλοία. Οι Τimes ασχολήθηκαν μέρες με το θέμα πρωτοσέλιδο. Η Ελλάδα πλήρωσε 180. 000 χρυσές δραχμές και τα ελληνικά πλοία αφέθηκαν ελεύθερα. Χαίρε Ελλάς! Ζήθι!
Η απόλυτη Μοναρχία φαίνεται να τελείωσε στις 3 Σεπτέμβρη 1843, αλλά ο βασιλιάς διατήρησε την εξουσία. Δεκαπέντε χρόνια μετά, ο Όθωνας και η Αμαλία γιορτάζουν τα εικοσιπέντε χρόνια του γάμου τους μαζί με τα “Αποβατήρια”. Η κυβέρνηση Μιαούλη θα κάνει τα πάντα για να είναι μια λαμπερή εθνική εορτή. Οι φοιτητές ξεσηκώθηκαν φορώντας ψάθινα καπέλα, τα “σκιάδια”, και ζήτησαν να δουν τον Όθωνα. Η ανακτορική φρουρά τους υποδέχθηκε με σφαίρες. Ο βασιλιάς ζήτησε από τον Λεωνίδα Σμολένσκη, υπουργό Στρατιωτικών, να τους ρίξουν βιτριόλι «δια να τυφλωθώσι όλοι”. Οι φοιτητές επικαλούνται το άρθρο 107 του Συντάγματος του 1844. Η ΤΗΡΗΣΙΣ ΤΟΥ ΠΑΡΟΝΤΟΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΑΦΙΕΡΟΥΤΑΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΝ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.
Το 1862 ένα επαναστατικό κίνημα από το Ναύπλιο ως τη Σύρο καταργεί την βασιλεία στην Ελλάδα και αναγκάζει το ζεύγος να φύγει για το Μόναχο με το αγγλικό πολεμικό “Σκύλλα”. Ένα άλλο πλοίο φέρνει στην Ελλάδα ένα Δανό, που αναγορεύτηκε Βασιλιάς των Ελλήνων ως Γεώργιος ο Α΄. Ο σερ Τσόρτς, ο Αρχιστράτηγος, είναι πάντα εδώ και είναι μάλιστα γερουσιαστής που εκπροσωπεί τους «ετερόχθονες» του Ζυγού της Αιτωλίας! Μια μέρα θα φωνάξει μέσα στη βουλή –ιρλανδός βουλευτής του ελληνικού κοινοβουλίου- εναντίον των «αυτόχθονων»: “Γκαϊντούρια!”
Το 1898, η χώρα οδηγείται σε Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο για πενήντα χρόνια και υποχρεώνεται να πληρώσει αποζημίωση στην Τουρκία, που έχει καταλάβει την Λάρισα στον “Ατυχή Πόλεμο”. Μια κατάληψη το 1897 γίνεται με όπλα και σπαθιά. Η Επανάσταση ήταν μια επικερδής επιχείρηση για κάποιους. Οι νέοι ιδιοκτήτες γης κυρίως, από τα Ιόνια νησιά, είναι πλούσιοι, γιατροί, δικηγόροι που ούτε καν ήξεραν πού βρίσκονταν τα τσιφλίκια τους. Ο Καραπάνος, ο Μπαλτατζής, ο Ζωγράφος, ο Σκυλίτσης-Στεφάνοβικ, ο Ζάππας ήταν μερικοί από αυτούς.
Στα τσιφλίκια δουλεύουν οι κολλήγοι όλη μέρα εφ΄όρου ζωής για να πληρώνουν τη «μορτή». Οι παρακεντέδες είναι εξαθλιωμένοι ακτήμονες , ούτε καν “προλετάριοι”- για όλες τις δουλειές, σκαφτιάδες, βοσκοί, αγωγιάτες, θεληματατζήδες. Δεν επιτρέπεται να κυκλοφορούν μετά τη Δύση του Ηλίου. Ούτε και να παντρεύονται. Τα ανύπαντρα κορίτσια ανήκουν στον τσιφλικά με το “δικαίωμα της πρώτης νύχτας”. Τα παντρεμένα κορίτσια ανήκουν επίσης στον τσιφλικά, που αντικατάστησε τον πασά. Το 1899 οι κάτοικοι ενός χωριού στα Τρίκαλα, στα Μεγάλα Καλύβια στέλνουν μια επιστολή στον Βασιλέα Γεώργιο:
«Είναι 17 χρόνια που ακούσαμε πως ο τόπος εδώ έγινε ελληνικός και πως εγίναμεν υπήκοοι της Μεγαλειότητός σου. Ημείς, όμως, τίποτε από αυτό δεν είδαμε ακόμα. Είδαμεν μονάχα πως έφυγαν οι πασάδες και οι Τούρκοι, αλλά τώρα είμαστε σκλάβοι εις τους μπέηδες και σε άλλα αφεντικά που μας τυραννούν πολύ περισσότερο τώρα παρά όταν είχαμε τους πασάδες».
*Από το βιβλίο Ο Αλέξης στη Χώρα των Θαυμάτων- Εκδόσεις Λιβάνη 2014
