Του Λεωνίδα Κουλιαβέτα
Είναι πασιφανές ότι τις τελευταίες εβδομάδες ζούμε την εξάπλωση μιας πανδημίας σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο SARS-CoV-2 (γνωστός και ως κορωνοϊός) είναι ένας φυσικός ιός, που προκαλεί κρούσματα πνευμονίας, εντοπίστηκε για πρώτη φόρα στη Γουχάν της Κίνας και σχετίζεται με έναν ιό των νυχτερίδων, που δύναται να μεταλλαχθεί, δεν φαίνεται όμως να το κάνει πολύ συχνά.
Πιο συγκεκριμένα και σύμφωνα με τον Ignacio López-Goñi , καθηγητή της Μικροβιολογίας του Πανεπιστημίου της Ναβάρα, ο ιός ταυτοποιήθηκε μέσα σε επτά ημέρες από την επίσημη ανακοίνωση στις 31 του περασμένου Δεκεμβρίου και τρεις μέρες αργότερα έγινε διαθέσιμη η γενετική του ακολουθία στην επιστημονική κοινότητα, σε αντίθεση με τον ιό HIV (ιός του AIDS), ο οποίος χρειάστηκε δύο χρόνια για να ταυτοποιηθεί από τη στιγμή που εμφανίστηκε, στα μέσα του 1981.
Επιπλέον στις 13 Ιανουαρίου, τρεις μέρες αφότου δόθηκε στη δημοσιότητα η γενετική ακολουθία του ιού, έγινε διαθέσιμο ένα αξιόπιστο διαγνωστικό τεστ, το οποίο ανέπτυξαν επιστήμονες του τμήματος επιδημιολογίας του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Charité στο Βερολίνο, με τη συνεργασία ειδικών από το Ρότερνταμ, το Λονδίνο και το Χονγκ Κονγκ.
Η μετάδοση του ιού γίνεται από υπάρχοντα φορέα, ο οποίος είτε διαμένει μαζί μας στον ίδιο χώρο, είτε θα βήξει/φταρνιστεί επάνω μας, είτε θα υπάρχει πρόσωπο με πρόσωπο επαφή για περισσότερα των 15 λεπτών, ή με την επαφή μας με προσωπικά αντικείμενα του φορέα (οδοντόβουρτσα, χαρτομάντηλο, κουτάλι κ.λπ.) , στα οποία προηγουμένως έχει εκκριθεί σάλιο, βλέννα κ.λπ. από τον φορέα. Γενικότερα, δεν μιλάμε για κάποιον που πέρασε, από δίπλα μας στο δρόμο.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα συμπτώματα είναι ήπια και οι νέοι άνθρωποι διατρέχουν εξαιρετικά χαμηλό κίνδυνο. Έρευνα που έγινε σε 45.000 επιβεβαιωμένους ασθενείς του κορωνοϊού στην Κίνα, διαπίστωσε ότι το 81% πέρασε μόνο ήπια ασθένεια, το 14% είχε συμπτώματα που περιγράφονταν ως βαριά και μόνο του 5% η κατάσταση θεωρήθηκε κρίσιμη, με το μισό περίπου αυτών των τελευταίων περιπτώσεων να καταλήγει σε θάνατο.
Από όλες αυτές τις περιπτώσεις, μόνο ένα 3% αφορά ανθρώπους κάτω των είκοσι ετών. Τα παιδιά φαίνονται πρακτικά ανεπηρέαστα από τον ιό, ενώ το ποσοστό θνησιμότητας σε ανθρώπους κάτω των 40 ετών είναι 0,2%. Στο 15% φτάνει η θνησιμότητα σε ανθρώπους άνω των 80 ετών, ιδιαίτερα όσους έχουν προϋπάρχουσες καρδιακές ή πνευμονικές παθήσεις. Αυτό το τελευταίο εξηγεί και τον μεγάλο αριθμό θανάτων στην Ιταλία, η οποία έχει περίπου το ¼ του πληθυσμού της υπέργηρο –το μεγαλύτερο ποσοστό γερασμένου πληθυσμού σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, και ένα από τα υψηλότερα του πλανήτη.
Παρ’ όλο που δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί το ποσοστό θνησιμότητας κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας, κυρίως επειδή δεν ξέρουμε ακριβώς πόσες ήπιες ή ασυμπτωματικές περιπτώσεις έχουν διαγνωστεί, η καλύτερη εκτίμηση μέχρι στιγμής είναι γύρω στο 1,4%, δηλαδή κάπου ανάμεσα στην Ισπανική Γρίπη του 1918 και τη Γρίπη των Χοίρων του 2009.
Η συντριπτική πλειοψηφία των ασθενών συνέρχεται. Σύμφωνα με την ημερήσια καταγραφή του Πανεπιστημίου Τζον Χόπκινς, χιλιάδες άνθρωποι ανά τον κόσμο επιβεβαιώνονται ως θεραπευμένοι από τον κορωνοϊό καθημερινά. Για την ακρίβεια, στις 11 Μαρτίου οι απόλυτοι αριθμοί είχαν ως εξής: 126.968 επιβεβαιωμένα κρούσματα, 4.647 θάνατοι, 67.014 ασθενείς που ανάρρωσαν.
Επομένως, τα μέχρι τώρα δεδομένα από την επιστημονική κοινότητα δείχνουν να είναι αρκετά ενθαρρυντικά, συνυπολογίζοντας ότι δεν είναι η πρώτη φορά που η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει την εξάπλωση μιας πανδημίας, ενώ χιλιάδες συνανθώπων μας κάθε χρόνο χάνουν τη ζωή τους, σε παγκόσμιο επίπεδο, από την κοινή γρίπη και τις επιπλοκές που τους προκαλούνται σε ζωτικά όργανα του οργανισμού τους, τα οποία όμως είναι ήδη επιβαρυμένα από άλλες χρόνιες νόσους.
Η ελληνική πραγματικότητα
Στη χώρα μας η διαχείριση της πανδημίας από την κυβέρνηση φαίνεται μέχρι στιγμής, πως ρίχνει κυρίως το βάρος της, στην επικοινωνιακή διαχείριση της κρίσης της δημόσιας υγείας, εστιάζοντας στην σχέση κράτους – πολίτη, κάτι που και δημόσια “ξέφυγε” από τον υπουργό υγείας στο διάγγελμά του, όπου ανέφερε μεταξύ άλλων επιστημονικών ειδικοτήτων που συμβουλεύεται για την πανδημία και την ειδικότητα του δημοσιολόγου.
Το πρώτο μέτρο ήταν η ματαίωση των καρναβαλικών εκδηλώσεων, ενώ αεροδρόμια, λιμάνια, λοιπά μέσα μαζικής μεταφοράς και αρχαιολογικοί χώροι συνέχισαν ανεπηρέαστα την λειτουργία τους, παρά του γεγονότος, ότι ο ιός εισήχθη στη χώρα μας, από Έλληνες ταξιδιώτες του εξωτερικού, που ήρθαν σε επαφή με φορείς, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τους.
Επιπλέον, το υπουργείο υγείας παρότρυνε τους πολίτες να ενημερωθούν μόνοι τους από το τηλεφωνικό κέντρο του ΕΟΔΥ και από το διαδίκτυο, ενώ ο υπουργός υγείας δεν δίστασε να μιλήσει για την προσωπική ευθύνη του καθενός, εκφράζοντας σε αποστροφή του λόγου του μομφή για τους πολίτες που δεν συμμορφώνονται στις οδηγίες, που εξέδωσε το υπουργείο τηλεοπτικά και μέσω διαδικτύου. Καταγεγραμμένο επίσης είναι και τηλεφώνημα από πολίτη στον ΕΟΔΥ, όπου ο τηλεφωνικός εκπρόσωπος απαντάει καταφατικά στο ότι ο ιός δεν μεταδίδεται με την θεία κοινωνία.
Μέσα μαζικής ενημέρωσης
Η ενημέρωση του μέσου πολίτη από τους τηλεοπτικούς σταθμούς, στερείται αξιοπιστίας καθώς καλούνται συνήθως σύμβουλοι της κυβέρνησης, ή κομματικά προσκείμενες επιστημονικές ειδικότητες στα πάνελ των ειδήσεων και των ενημερωτικών εκπομπών, εκφράζοντας λίγο πολύ την επικοινωνιακή πολιτική της κυβέρνησης για το ζήτημα της πανδημίας. Δεν έλειψαν εκπομπές και δημοσιεύματα, που μετέδωσαν ψευδείς ειδήσεις, επιχειρώντας να αναμείξουν την πανδημία με το προσφυγικό, οι οποίες δεν προέβησαν μέχρι σήμερα σε αναγνώριση του σφάλματός τους.
Η παρουσία ιατρικών ειδικοτήτων σε δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές εκπομπές είναι περιορισμένη, ενώ συχνά οι δημοσιογράφοι διακόπτουν στον αέρα, τους γιατρούς, υπό το πρόσχημα της πίεσης του χρόνου. Ο τηλεοπτικός χρόνος δεν φαίνεται να είναι το ίδιο πιεστικός ωστόσο, όταν καλεσμένοι είναι δημόσια πρόσωπα από τον καλλιτεχνικό χώρο, που μάλιστα μερικοί εξ’ αυτών δηλώνουν και φορείς του κορωνοϊού και θέλουν να μοιραστούν μαζί με τον τηλεθεατή την εμπειρία τους από τη νόσο και να μας ενημερώσουν για το τι πρέπει να κάνουμε και τι όχι.
Η καμπάνια «Μένουμε Σπίτι»
Ένα clipart σπίτι ζεστού ροζ χρώματος, με φεγγίτη και καπνοδόχο, πλαισιωμένο από μπλε μικρά δεντράκια με λευκά κλαριά. Σημειολογικά παραπέμπει στην ζεστασιά και την θαλπωρή του σπιτιού, ενώ τα δέντρα με τα εθνικά χρώματα, επιχειρούν να δώσουν την αίσθηση της ελληνικής ταυτότητας στο δημιουργικό του υπουργείου υγείας, ως μια εθνική εκστρατεία.
Το μέτρο της καθολικής καραντίνας που ουσιαστικά πρεσβεύει η καμπάνια «Μένουμε Σπίτι», έχει αρκετά σημεία που χωρούν ενστάσεων.
1. Καταρχάς δεν έχει προηγηθεί πλήρης απαγόρευση μαζικών συναθροίσεων. Το ζήτημα των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων αφέθηκε τελευταία στιγμή στην κρίση της αρμόδιας υπουργού πολιτισμού, η οποία και ορθώς έκρινε την αναστολή λειτουργίας των σχετικών χώρων. Τα καταστήματα εστίασης μόλις σήμερα 14/3/2020 ανέστειλαν την λειτουργία τους μέχρι νεωτέρας. Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς λειτουργούν κανονικά, ενώ τούτη την ώρα γίνονται συσκέψεις για την ενδεχόμενη μερική ή καθολική αναστολή τους. Αντιθέτως η εκκλησία έχει αφεθεί ανεπηρέαστη να λειτουργεί τους ιερούς ναούς της, απολαμβάνοντας μια διαχρονικά ιδιότυπη ασυλία από την πολιτεία.
2. Δεν έχουμε τα ίδια ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά με την Ιταλία, τόσο σε πληθυσμιακό επίπεδο, όσο και σε καταγεγραμμένα περιστατικά, που να δικαιολογούν την υιοθέτηση του μέτρου της καθολικής καραντίνας, πολλώ δε μάλλον όταν η επί της ουσίας ενημέρωση για τον ιό αλλά και για τα μέτρα προστασίας, πάσχει και επικαλύπτεται από μια επικοινωνιακή πολιτική, που ρίχνει το βάρος της στη διατήρηση μιας καλής κυβερνητικής εικόνας, εντός συγκεκριμένου ακροατηρίου, ενώ επιχειρείται δειλά δειλά να μετατοπιστεί το βάρος της ευθύνης από τον κρατικό μηχανισμό για την λειτουργία των μονάδων υγείας και τη λήψη κλιμακούμενων μέτρων προστασίας, σε μια ευρύτερη συλλογική ευθύνη.
3. Η στρατευμένη εμφάνιση δημοσίων προσώπων (ηθοποιοί, παρουσιαστές, τραγουδιστές, επιστήμονες και γενικά αναγνωρίσιμα πρόσωπα από χώρους εκτός ιατρικής) που θυμίζει το #menoume_eurwpi , με celebrities, που αισθάνονται την υποχρέωση να ενημερώσουν σχετικά το κοινό τους, να παραμείνει σπίτι, ενώ δίνουν και μερικές γενικές συμβουλές, τη στιγμή που τίθεται εν αμφιβόλω το κατά πόσο είναι πραγματικά ενημερωμένοι για την πανδημία.
4. Η επιλογή του ίδιου του ρήματος «μένουμε», που υποδηλώνει αδράνεια. Πως γίνεται παραμένοντας κανείς αδρανής, χωρίς σοβαρή ενημέρωση, κυριευμένος από τον φόβο της αμάθειας, ακολουθώντας το κακό παράδειγμα δημόσιων προσώπων που δηλώνουν φορείς και δεν τηρούνε κανένα μέτρο προφύλαξης, να προστατευτεί και να διαχειριστεί την διαφύλαξη της υγείας του και των αγαπημένων του προσώπων;
Ας ενημερωθούμε υπεύθυνα, νηφάλια, τηρώντας μια επιφυλακτική στάση για την μέχρι τώρα επικοινωνιακή πολιτική της κυβέρνησης, η οποία όπως φαίνεται επιχειρεί να συγκαλύψει τη «γύμνια» της σε ουσιαστικό επίπεδο εκτελεστικής λειτουργίας και οργάνωσης της χώρας για την πανδημία.
*New media Director/Executive Producer Studied Cultural Technology and Communication at University of the Aegean
Αναδημοσίευση από το facebook
Η επικοινωνιακή «φούσκα» διαχείρισης μιας πανδημίας