Του Διογένη Λόππα
Η μάχη της κυβέρνησης με το μωρό αρκουδάκι της υγειονομικής κρίσης φαίνεται να τελειώνει με επιτυχή έκβαση. Το μωρό αρκουδάκι, αν και όχι νεκρό, δείχνει μερικώς εξουδετερωμένο για την ώρα. Ο καυγάς όμως ξύπνησε την μαμά αρκούδα της οικονομικής κρίσης.
Το μούγκρισμα ακούγεται ήδη στο βάθος και δε μένει παρά ελάχιστος χρόνος μέχρι να φανούν τα νύχια της. Κοιτάζοντας γύρω για βοήθεια, δε φαίνεται κανένας. Αυτή τη φορά φίλοι, εταίροι και σύμμαχοι δεν θα προσφέρουν ασπίδα προστασίας, έστω και υπό σαδιστικά προαπαιτούμενα. Είναι απασχολημένοι ο καθένας με τη δικιά του μαμά αρκούδα.
Η στάση των κυρίαρχων παικτών στην Ευρώπη (και όχι μόνον) προβληματίζει. Είναι σαφές ότι κυβερνήσεις όπως της Γαλλίας και της Γερμανίας έχουν προνομιακή πληροφόρηση και πρόσβαση (μέσω των καλά οργανωμένων μυστικών υπηρεσιών τους, αλλά και σοβαρών διπλωματικών αποστολών) σε πηγές που οι μικρότερες χώρες δεν διαθέτουν. Η εμμονή, ιδιαίτερα της Γαλλίας, η οποία είναι περισσότερο ευάλωτη, στον έλεγχο των συνόρων είναι κακός οιωνός. Τόσο η εσωστρέφεια της κυβέρνησης Macron, όσο και η δυναμική επανεμφάνιση του ομοσπονδιακού συνταγματικού δικαστηρίου της Γερμανίας προκαλούν προβληματισμό, αν όχι εμφανή εκνευρισμό, στις μικρότερες χώρες.
Ζητήματα που απασχόλησαν έντονα την Ευρωπαϊκή κοινή γνώμη τους τελευταίους μήνες, όπως οι ΜΕΘ, οι μάσκες και το γενικό lockdown, μοιάζουν τουλάχιστον μπαγιάτικα μπροστά σε νέα πολυπλοκότερα ζητήματα που φαίνονται στον ορίζοντα. Ζητήματα όπως η διαφαινόμενη Αμερικανική παράνοια (απόρροια ενός αναπόφευκτου προστατευτισμού) απέναντι στην Κίνα, αλλά και τη Γερμανία.
Ζητήματα όπως το μέλλον της συνθήκης Schengen ή ακόμα και της ίδιας της επιβίωσης του κοινού νομίσματος. Όλοι βέβαια γνωρίζουν σήμερα ότι θα υπάρξει σαφής απάντηση των ΗΠΑ απέναντι στην Κίνα, σε κάτι που η (προεκλογική) κοινή γνώμη στην πλειοψηφία της εκλαμβάνει ως κήρυξη βιολογικού πολέμου. Έτσι το ερώτημα δεν είναι ΑΝ οι ΗΠΑ θα απαντήσουν, αλλά ΠΩΣ και ΠΟΤΕ. Θα είναι η αναμενόμενη απάντηση μια δασμολογική επίθεση και μια στοχοποίηση προσώπων και εταιριών γύρω από το 5G ή θα διαβούν το Ρουβίκωνα ενός αυστηρού εμπάργκο βασισμένο στο μοντέλο των κυρώσεων κατά του Ιράν;
Στην Ε.Ε. οι ωριμάνσεις του Ιταλικού χρέους θα οδηγήσουν το ήδη τεταμένο κλίμα σε πόλωση που θα θυμίζει λιγότερο τις επικές διαβουλεύσεις Mitterrand – Kohl και περισσότερο την πολιτική κατάσταση στην Ήπειρο τις παραμονές της εισβολής των Γερμανών στην Τσεχοσλοβακία. Οι Γερμανοί και μάλιστα στο ανώτατο δυνατό επίπεδο, όχι μόνο έβαλαν την ταφόπλακα στα όποια σχέδια του νότου για ομοσπονδοποίηση χρεών, αλλά αμφισβήτησαν ευθέως την ίδια την ιερή αγελάδα της ευρωπαϊκής ιδέας, δηλαδή την ισχύ του Ευρωπαϊκού δικαστηρίου έναντι των εθνικών συνταγματικών δικαστηρίων! Αν ο νότος (κακώς) ήλπιζε σε coronabonds, τώρα θα πρέπει μάλλον να αναζητεί σχέδια ανάσχεσης συσσωρευμένων χρεών ή ακόμα και plan b ενός Dexit, με ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται.
Οι σοβαρές κυβερνήσεις των κυρίαρχων Ευρωπαϊκών χωρών γνωρίζουν πολύ καλά τι έρχεται πίσω από το μωρό αρκουδάκι και ετοιμάζονται πυρετωδώς να το αντιμετωπίσουν. Γνωρίζουν επίσης πολύ καλά ότι οι αποφάσεις των κυρίαρχων κρατών, όπως διδάσκει ο μέγας Θουκυδίδης, δεν λαμβάνονται μόνο από το συμφέρον, αλλά επίσης από το φόβο (ένστικτο αυτοσυντήρησης) αλλά και από την εθνική υπερηφάνεια.
Αυτή η απλή παραδοχή, αυτό το αειθαλές δόγμα που διέπει τις διεθνείς σχέσεις, προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις οι οποίες ουδόλως αναμενόμενες ήταν πριν την έλευση της πανδημίας. Αναλογιστείτε μόνο, έχοντας τώρα τη στερνή γνώση, πόσο διαφορετική θα ήταν η κατάσταση αν από την αρχή η Ε.Ε. αντιμετώπιζε την κρίση ως ενιαίο μπλοκ. Η ζώνη Schengen θα ήταν εξαρχής ανοιχτή (σήμερα δε γνωρίζουμε ούτε αν θα ξανανοίξει), οι κανόνες θα ήταν κοινοί για όλους, ο (τώρα πεθαμένος) τουρισμός θα ήταν εσωτερικός τουρισμός εντός Ευρώπης και οι ευρωπαϊκές πτήσεις θα ήταν πτήσεις εσωτερικού. Φευ. Αντί για αυτό, ο καθένας περιχαρακώθηκε μέσα στα στενά του σύνορα, προσπαθώντας να περισώσει ότι μπορεί, με συνέπεια η Ευρωπαϊκή οικονομία να καταστραφεί και σήμερα να εξετάζουμε απίστευτα (πριν μερικούς μήνες) σενάρια διασπάσεων.
Η αλήθεια είναι ότι το κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο βρισκόταν ήδη σε οριακό σημείο πριν την πανδημία. Η συνθήκη Schengen είχε ήδη γίνει κουρελόχαρτο με αφορμή το προσφυγικό, όταν η κάθε ξενοφοβική κυβέρνηση έκλεινε τα σύνορα κατά το δοκούν, μετατρέποντας τα νησιά του Αιγαίου σε μεταμοντέρνα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Σήμερα οι κυρίαρχες χώρες απλούστατα απέκτησαν την τέλεια αφορμή για να επιβάλλουν σχεδιασμούς που ήδη βρίσκονταν υπό σοβαρό σχεδιασμό.
Αν υποθέσουμε ότι η Ελληνική κρίση έπιασε στον ύπνο Γαλλία και (λιγότερο) Γερμανία το 2010,δε συμβαίνει το ίδιο σήμερα. They have done their homework και αυτό είναι εμφανές. Το γεγονός ότι η ΕΚΤ κατάφερε να τιθασεύσει τις αγορές και να αναβάλλει μια αλληλουχία κρατικών χρεοκοπιών εντός ή εκτός ευρώ, δε σημαίνει ότι έλυσε το πρόβλημα. Πολύ περισσότερο δεν ήταν σε θέση να λύσει το πολιτικό πρόβλημα. Η πανδημία απλώς εξανάγκασε τις μεγάλες δυνάμεις να επιταχύνουν το σχεδιασμό τους.
Ο κόσμος κρατάει την ανάσα του. Οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι αδύνατη. Αν θα επικρατήσουν τα ηπιότερα ή τα δυστοπικά σενάρια είναι καθαρά θέμα στιγμιαίας συγκυρίας και στιγμιαίων συσχετισμών. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να ελπίζουμε ότι τουλάχιστον η δυσώδης αυτή κατάσταση δεν θα οδηγήσει σε παρανοϊκές επιλογές. Γιατί κανένας δεν είναι σε θέση να γνωρίζει π.χ. ποια θα είναι η ανταπάντηση της Κίνας στα Αμερικανικά αντίποινα. Και δυστυχώς το δημοκρατικό έλλειμμα σε μια σειρά από ισχυρούς δρώντες, δεν προσφέρει ικανές ποσότητες εφησυχασμού.