Του Μιχάλη Ψύλου
Ο Κέρβερος στην ελληνική μυθολογία ήταν ο άγριος φύλακας με τα τρία κεφάλια της πύλης στον Αδη. Σύμφωνα με τον Αισχύλο γεννήθηκε από την ένωση δύο τεράτων- του Τυφώνα και της Εχιδνας και ήταν αδελφός της Λερναίας Υδρας ,της Χίμαιρας και του επίσης μυθικού άγριου σκύλου Ορθρου.
Η δουλειά του Κέρβερου ήταν να ελέγχει τους εισβολείς και να εμποδίζει τους νεκρούς να επιστρέψουν στη γη. Σήμερα ο Κέρβερος που ελέγχει την προσωπική μας ζωή δεν έχει τρία αλλά πέντε κεφάλια και δεν είναι άλλος από τους ψηφιακούς κολοσσούς των μέσων κοινωνικής δικτύωσης: Η Google, Apple, Facebook, Amazon και η Microsoft . Οι διαβόητοι Big Tech ή GAFAΜ από τα αρχικά των πέντε μεγάλων αμερικανικών εταιριών, στις οποίες αποφάσισε επιτέλους να βάλει και θεσμικά χαλινάρι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εστω και αν πέρασαν 20 ολόκληρα χρόνια από την θέσπιση της κοινοτικής οδηγίας για τις ψηφιακές υπηρεσίες και το ηλεκτρονικό εμπόριο.
Η αντιπρόεδρος της ΕΕ και υπεύθυνη για την ψηφιακή πολιτική Μάργκρετ Βέσταγκερ και ο Επίτροπος για την εσωτερική αγορά Τιερί Μπρετόν παρουσίασαν τους νέους κανόνες για την ψηφιακή αγορά : Την Digital Service Act και την Digital Markets Act με στόχο να δημιουργήσουν ασφαλείς και αξιόπιστες ψηφιακές υπηρεσίες και προστατεύσουν παράλληλα την ελευθερία της έκφρασης. «Να ορίσουμε τα ναι και τα όχι στους δεσμοφύλακες του ψηφιακού μας κόσμου ,να διασφαλίσουμε την δίκαιη χρήση των δεδομένων» όπως έγραψε η Βέσταγκερ στο twitter.
Η ευρωπαϊκή παρέμβαση ήταν άλλωστε περισσότερο από ποτέ αναγκαία, καθώς η δύναμη των GAFAM πολλαπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας, καθιστώντας τους πέντε της Big Tech πραγματικά παγκόσμια μεγαθήρια, αν όχι και «ιδιωτικούς νομοθέτες» στον ψηφιακό κόσμο. Το φθινόπωρο ,άλλωστε η Apple κατόρθωσε να νικήσει την ΕΕ στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ,ακυρώνοντας πρόστιμο ύψους 14 δις ευρώ που είχε επιβάλει η Βέσταγκερ στον αμερικανικό κολοσσό για παράνομη φορολογική δραστηριότητα στην Ιρλανδία. Η αποτυχία αυτή για την αντιμονοπωλιακή στρατηγική της ΕΕ φαίνεται ότι επιτάχυνε τις εξελίξεις και κατέστησε την Μάργκρετ Βέσταγκερ ακόμη πιο αποφασιστική.
Οι δύο νέοι κανόνες DSA και DMA που παρουσίασε η Κομισιόν, προβλέπουν ότι «αν μια μεγάλη ψηφιακή εταιρεία δεν διορθώσει αθέμιτες πρακτικές που ενισχύουν τη δεσπόζουσα θέση της στην αγορά, η ΕΕ μπορεί να επιβάλει “οποιαδήποτε διαρθρωτική αντιμετώπιση ανάλογη με την παράβαση που διαπράχθηκε και απαραίτητη για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση” με τους κανόνες της ΕΕ. Με το νέο θεσμικό πλαίσιο ,οι GAFAM ενδέχεται να αντιμετωπίσουν πρόστιμα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στην Ευρώπη ,ακόμη και την απειλή διάλυσής τους ,αν δεν συμμορφωθούν με νέους κανονισμούς .Τα πρόστιμα λόγω μη συμμόρφωσης με τους νέους κανόνες μπορεί να ανέρχονται έως και στο 6% του ετήσιου τζίρου μιας εταιρείας.
Η Facebook, ανακοίνωσε πέρυσι τζίρο 70,7 δισεκατομμύρια δολάρια και αν, για παράδειγμα, δεν συμμορφωθεί ,το πρόστιμο θα ξεπεράσει τα 4,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Facebook υπολείπεται κατά πολύ από την Google που ανακοίνωσε πέρυσι ότι ο τζίρος της έφτασε τα 161,9 δισεκατομμύρια δολάρια. Η δε Amazon ,ανακοίνωσε τον περασμένο Ιούλιο ότι αύξησε τον κύκλο εργασιών της κατά 40% το 2020 σε σύγκριση με τον Ιούλιο του 2019. Η εταιρεία του δισεκατομμυριούχου Τζεφ Μπέζος ανέφερε καθαρά κέρδη 5,2 δισεκατομμυρίων δολαρίων μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουλίου 2020. Παγκοσμίως, η Amazon απασχολεί 798.000 υπαλλήλους το 2019.
«Οι ψηφιακές πλατφόρμες είναι σαν τα παιδιά» λέει ο Αλεξάντρ ντε Στριλ, καθηγητής Ευρωπαϊκού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Ναμίρ, στο Βέλγιο. «Τώρα, στα 20 τους, οι πλατφόρμες πρέπει να μάθουν να ζουν στην κοινωνία και να σέβονται τους κανόνες όπως όλοι οι άλλοι». Η ισπανική El Pais γράφει ότι «οι Βρυξέλλες έβαλαν τα θεμέλια για μια νέα ψηφιακή εποχή ,θεσπίζοντας νέους κανόνες στο τραπέζι για να οριοθετήσουν τον ανταγωνισμό για τους τεχνολογικούς γίγαντες» … «Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να φέρει τους ψηφιακούς γίγαντες προ των ευθυνών τους για το τι διαδίδουν, αναγκάζοντάς τους να δώσουν στις δημόσιες αρχές πρόσβαση στα δεδομένα τους , ώστε να επαληθεύουν ότι πράγματι συμμορφώνονται με το νόμο» σημειώνει η ισπανική εφημερίδα.
Θα περάσουν χρόνια…
Φυσικά, και οι δύο κανονισμοί πρέπει ακόμη να περάσουν από μια μακρά περίοδο διαβούλευσης και στη συνέχεια να εγκριθούν από το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο. Κάθε κράτος μέλος θα πρέπει επίσης να ορίσει μια εθνική αρχή υπεύθυνη για τη ρύθμιση των κοινωνικών δικτύων. Οι εθνικοί αντιπρόσωποι θα μετέχουν σε ένα μόνιμο συμβούλιο σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να διασφαλίσουν την ορθή συμμόρφωση με τους ισχύοντες νόμους. Η διαδικασία αυτή μπορεί βέβαια να διαρκέσει χρόνια καθώς οι GAFAM δεν θα μείνουν φυσικά με σταυρωμένα χέρια και θα κάνουν ότι είναι δυνατόν για να ελαχιστοποιήσουν τις προβλεπόμενες ποινές και τα πρόστιμα. «Ηδη , τις τελευταίες εβδομάδες τα λόμπι των ψηφιακών κολοσσών έχουν πολλαπλασιάσει τις πιέσεις τους σε όλες τις χώρες της ΕΕ ,καθώς οι κανονισμοί αυτοί πρέπει τώρα να περάσουν από τα εθνικά κοινοβούλια και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο , όπου αναμένεται μια σκληρή μάχη μεταξύ αυτών που είναι υπέρ της ενίσχυσης του ελέγχου και εκείνων που δεν θέλουν να τα βάλουν με τους Big Tech» τονίζει η El Pais. Τον περασμένο μήνα μάλιστα διέρρευσε στον Τύπο ένα εσωτερικό έγγραφο της Google -το ” DSA 60-Day Plan Update”-όπου τονιζόταν η ανάγκη αποδυνάμωσης των κανονισμών της ΕΕ.
Οι νέοι κανονισμοί δεν αφορούν βέβαια μόνο τους GAFAM, άλλα όσους τεχνολογικούς γίγαντες έχουν κεφαλαιοποίηση τουλάχιστον 65 δισεκατομμυρίων ευρώ. Και σε αυτή την κατηγορία εμπίπτουν άλλοι πέντε ψηφιακοί γίγαντες: Booking, Alibaba, Bytedance, Snapchat και Samsung.
Οι κανόνες “δεν στρέφονται ενάντια σε κανέναν , αλλά έχουν στόχο να προστατεύσουν τους πολίτες της ΕΕ, τις επιχειρήσεις μας, τη δημοκρατία, την καινοτομία και τον σωστό ανταγωνισμό” λέει ο Επίτροπος Τιερί Μπρετόν. «Θα μπορέσει η Ευρώπη να εξημερώσει τον νέο Κέρβερο;» διερωτάται η γαλλική Le Monde. Ο νόμος για τις Ψηφιακές Υπηρεσίες (DSA) προβλέπει νέες υποχρεώσεις σε πλατφόρμες για την αποκάλυψη πληροφοριών και δεδομένων σε ρυθμιστικές αρχές σχετικά με τον τρόπο λειτουργίας των αλγορίθμων τους, λήψης των αποφάσεων για την κατάργηση περιεχομένου και ιδιαίτερα για τη διαδικασία προώθησης διαφημίσεων στους χρήστες. Πολλές από τις διατάξεις ισχύουν μόνο για πλατφόρμες με περισσότερους από 45 εκατομμύρια χρήστες, ένα όριο που έχουν ξεπεράσει βέβαια αρκετές ψηφιακές πλατφόρμες , όπως το Facebook,το YouTube, το Twitter και το Tik Tok.
«Οι ψηφιακοί κολοσσοί μπορούν να ισχυριστούν βέβαια ότι έχουν λάβει μέτρα, αλλά μέχρι τώρα δεν υπάρχει κανένα απολύτως ανεξάρτητο τρίτο μέρος που να μπορεί να επαληθεύσει τα στοιχεία τους», λέει ο Ματίας Φερμόλεν, επικεφαλής του ινστιτούτου AWO για τη δημόσια προστασία των δεδομένων. «Η ιδέα με τον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες είναι να ασκήσουμε περισσότερο δημοκρατικό έλεγχο στο πώς επηρεάζονται τα δικαιώματά μας από τα προϊόντα αυτών των εταιρειών», προσθέτει. Όσον αφορά το παράνομο περιεχόμενο που δημοσιεύουν κάποιοι χρήστες ,οι ψηφιακές πλατφόρμες δεν θα θεωρούνται αυτομάτως υπεύθυνες. Αλλά αν δεν ενεργήσουν γρήγορα για να διαγράψουν τις δημοσιεύσεις αυτές αμέσως μόλις ενημερωθούν ,θα μπορούσαν να θεωρηθούν υπεύθυνες.
Ο νέος κανονισμός για τις ψηφιακές αγορές (DMA) στοχεύει στην οργάνωση της ευρωπαϊκής ψηφιακής αγοράς από οικονομική άποψη. Το DMA θα παρακολουθεί με μεγαλύτερη ακρίβεια τη συμπεριφορά των ψηφιακών κολοσσών έναντι των ανταγωνιστών ή των πελατών τους , στο πλαίσιο της «αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας». Εχει επίσης στόχο να δώσει στις μικρότερες εταιρείες μεγαλύτερη ικανότητα να ανταγωνίζονται τις γιγαντιαίες τεχνολογικές πλατφόρμες, τις οποίες πολλοί ευρωβουλευτές θεωρούν μονοπωλιακές οντότητες. Οι ειδικοί λένε ότι ο κανονισμός αυτός θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις για τους ψηφιακούς κολοσσούς και πέρα από τα σύνορα της ΕΕ.
«Η Ευρώπη βλέπει όλο και περισσότερο τον εαυτό της ως πρωτοπόρο στην επιβολή κανονισμών στην ψηφιακή αγορά ,που θα προστατεύουν τα ανθρώπινα δικαιώματα», λέει ο Ματίας Φερμόλεν. “Μια παγκόσμια εταιρεία πρέπει να αντιμετωπίσει τις νέες υποχρεώσεις σε μια πολύ μεγάλη και κρίσιμη αγορά, τότε παρόμοια μέτρα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν και σε άλλες περιοχές του κόσμου, αν και θα είναι δύσκολη η επιβολή τους», προσθέτει.
ΗΠΑ και Κινα ακολουθούν
Ένα χρόνο πριν, η Ευρώπη χαιρετίστηκε ως ρυθμιστική υπερδύναμη στην τεχνολογία ,επιβάλλοντας τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων (GDPR) για την προστασία της ιδιωτικής ζωής. Πολλές άλλες χώρες στον υπόλοιπο κόσμο έσπευσαν να τον αντιγράψουν . Οι Ηνωμένες Πολιτείες ,ακόμη και η Κίνα αρχίζουν να ενεργούν, η κάθε μία με τα όπλα της, ενάντια στους ψηφιακούς κολοσσούς , η οικονομική και στρατηγική δύναμη των οποίων αρχίζει να απειλεί το Διαδίκτυο.
Η Αμερική προσπαθεί να ασκήσει έλεγχο στην ψηφιακή βιομηχανία. Τον Οκτώβριο το Κογκρέσο δημοσίευσε ενημερωτική έκθεση για τον νόμο περί ανταγωνισμού. Τον ίδιο μήνα το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης κατέθεσε αγωγή εναντίον της Google για καταχρήσεις του μονοπωλίου της στη διαφήμιση . Την περασμένη εβδομάδα, Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου και 46 αμερικανικές πολιτείες μήνυσαν την Facebook για αντι-ανταγωνιστικές πρακτικές στην κοινωνική δικτύωση και αξίωσαν από τον ψηφιακό κολοσσό να μεταπωλήσει τις εταιρείες του WhatsApp και Instagram.
Την περασμένη Δευτέρα, επίσης ,η Αμερικανική Επιτροπή Εμπορίου ζήτησε εξηγήσεις από την Google, την Amazon και την Facebook σχετικά με το πώς συλλέγουν και χρησιμοποιούν πληροφορίες για τους χρήστες τους.
Ακόμη και στην Κίνα, οι αρχές άρχισαν να χτυπούν τη γροθιά τους στο τραπέζι. Εβαλαν φραγμό σε μια γιγαντιαία χρηματοοικονομική θυγατρική της Alibaba και θέσπισαν νέους νόμους εναντίον των ιδιωτικών ψηφιακών μονοπωλίων. Για πρώτη φορά μάλιστα, την περασμένη Δευτέρα, η κινεζική Υπηρεσία Ανταγωνισμού επέβαλε κυρώσεις στην Alibaba και την Tencent για εξαγορές που παραβιάζουν αυτούς τους κανόνες. «Στην Κίνα, ψηφιακοί γίγαντες όπως η Alibaba κατηγορούνται για κατάχρηση του μονοπωλίου τους σε βάρος χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων» γράφει το αμερικανικό περιοδικό TIME.
«Σήμερα, μια πρωτοφανής διεθνής συναίνεση αναδύεται για να κόψει τα φτερά των γίγαντων του Διαδικτύου» σημειώνει η γαλλική ιστοσελίδα FranceInfo. Γιατί αυτοί οι ψηφιακοί Κέρβεροι έχουν καταστεί πλέον απειλή όχι μόνο για τους πολίτες αλλά και για τα ίδια τα κράτη…
ΑΠΟ ΤΗΝ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ