Του Βασίλη Καραγιάννη
Από όλες τις γλώσσες, το ελληνικό “χειροποίητο” είναι πιο δυνατό γιατί εμπεριέχει την ποίηση, τη δημιουργία, την αληθινή ζωή, την επικοινωνία του ολικού ανθρώπου με τους ομοίους του.
«Το πάθος για παιχνίδι, η τάση για απεριόριστη ευχαρίστηση, η βίωση στιγμών με χαρά, όλα αυτά ακτινοβολούν ποιότητα». Ο Παράκελσος, ο μέγας αλχημιστής, που αναζητεί την prima materia στην ψυχή των ανθρώπων, λέει ότι «αυτό το είδος της ποιότητας διακατέχει κυρίως τα παιδιά που παίζουνε στους δρόμους, τους εραστές και τους τεxνίτες που φτιάχνουν πράγματα με τα χέρια τους, αλλά οι ανίδεοι που την καταπατούν καθημερινά δεν μπορούν να την αναγνωρίσουν».
Το χειροποίητο, συνεπώς, υπάρχει από μόνο του. Δεν είναι παρά η οργάνωση του δημιουργικού αυθορμητισμού, η
ωρίμανση και η εξέλιξη ιδεών που προκύπτουν από τη βίωση, η συνοχή του χρόνου που είναι ελεύθερος. Σίγουρα αποτελεί ένα είδος ποίησης του χρηστικού και ταυτόχρονα μια ολοκληρωμένη πρόταση που αφορά τις επιθυμίες. Ο επιπλοποιός δεν φτιάχνει καρέκλες, τραπέζια ή κρεβάτια, αλλά την υποδομή να κάθεται κάποιος άνετα, να διασκεδάζει με τους φίλους του, να τρώει καθημερινά με την οικογένεια, να χαλαρώνει διαβάζοντας δίπλα στο τζάκι, να κοιμάται με γλυκά όνειρα σε ένα κρεβάτι που έχει δουλευτεί με μέθοδο που δοκιμάστηκε στο χρόνο.
Αν το σκεφτεί κανείς βαθύτερα, πρόκειται για έναν εξατομικευμένο τρόπο επικοινωνίας που συγγενεύει με τις καλές τέχνες και απεχθάνεται τους περιορισμούς. Ο δημιουργός και ο καταναλωτής βρίσκονται πρόσωπο με πρόσωπο, αναλύουν τις ανάγκες, προσδιορίζουν το χώρο, διαιωνίζουν το χρόνο, λειτουργούν τελετουργικά.
«Η χειροποίητη δημιουργία είναι γνώση που μεταδίδεται μέσα από τη χρήση των αντικειμένων.
Εμπεριέχει τη διαδικασία της έρευνας, την ιδέα, την προσεκτική επιλογή των υλικών, την παράδοση, κυρίως όμως αποτελεί ένα είδος συναισθηματικής αρχιτεκτονικής. Δεν αφορά αλλοτριωτικές τεχνικές, αλλά πρόκειται για ενέργεια που καταργεί τους διαχωρισμούς».
Γι’ αυτό και οι παλαιοί τεχνίτες δεν χρεώνουν παρά ελάχιστα πάνω στην πρώτη ύλη, επιδιώκοντας ο αγοραστής να τους επιβραβεύσει μακροπρόθεσμα, μερικές φορές περνώντας από γενιά σε γενιά, με την εκτίμηση και κυρίως με την ευχαρίστηση που θα νιώσει.
Στο χειροποίητο κυριαρχεί διαχρονικά στην κοινότητα το κύρος, ο σεβασμός για τη δουλειά και τον άνθρωπο, η καλή φήμη. Υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση μέσα από τη δυνατότητα κριτικής για επιδιόρθωση των τρωτών σημείων, που βελτιώνει το τελικό προϊόν.
Τα σύγχρονα αντικείμενα με το χαρακτηρισμό «handmade» ή «hecho a mano» διατηρούν κάποια στοιχεία από αυτήν τη στάση ζωής, την ποιότητα των υλικών, το μεράκι στη λεπτομέρεια.Τα ελβετικά ρολόγια, τα σκοτσέζικα single malt ουίσκι, τα γαλλικά κρασιά και σαμπάνιες, τα πούρα Αβάνας είναι οι δημοκρατικοί επίγονοι των θρύλων των αναρχικών προγόνων τους. Οι σύγχρονοι δημιουργοί παράγουν best sellers εκεί όπου οι παλαιότεροι έγραφαν ποιήματα.