Της Hazel Sheffield (*)
Εδώ και πολλά χρόνια, σχεδόν όλη η πολιτική ενέργεια της Βρετανίας έχει αναλωθεί στην αποχώρηση της χώρας από την ΕΕ. Το ζήτημα αυτό κυριαρχεί στα δελτία ειδήσεων, στα πρωτοσέλιδα και στις συζητήσεις στο Λονδίνο.
Πέρα από το Brexit, όμως, και έξω από τη βρετανική πρωτεύουσα, σημειώνεται μια μεγάλη αλλαγή που επανακαθορίζει τη σχέση των Βρετανών με την κυβέρνηση. Η χώρα μειώνει εδώ και μια δεκαετία τις δαπάνες για τις δημόσιες υπηρεσίες στο πλαίσιο μιας πολιτικής λιτότητας που ξεκίνησε μετά την εκδήλωση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, το 2008.
Ένα μεγάλο μέρος της ευθύνης γι’αυτές τις περικοπές έχει μεταφερθεί στα τοπικά συμβούλια, το χαμηλότερο επίπεδο διακυβέρνησης στη Βρετανία. Τα συμβούλια εξαρτώνται από την εθνική κυβέρνηση για τους πόρους τους οποίους έχουν ανάγκη προκειμένου να είναι οι δρόμοι καθαροί, να λειτουργούν τα σχολεία, να λαμβάνεται πρόνοια για τους αδύναμους. Οι πόροι αυτοί όμως είναι σήμερα κατά 60% μειωμένοι σε σχέση με το 2010. Και για τα μισά περίπου συμβούλια, μέχρι το τέλος του χρόνου θα εκλείψουν εντελώς.
Για να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση, τα συμβούλια καταφεύγουν σε διάφορες λύσεις. Οι υπηρεσίες μεταβιβάζονται σε ιδιωτικές εταιρείες. Δημόσιοι χώροι όπως πάρκα και βιβλιοθήκες πωλούνται. Εμπειροι δημόσιοι υπάλληλοι απολύονται. Και η κατάσταση αναμένεται να επιδεινωθεί ακόμη περισσότερο.
Στο Πρέστον της βόρειας Αγγλίας, οι τοπικοί αξιωματούχοι δοκιμάζουν κάτι διαφορετικό: οι αρχές δίνουν προτεραιότητα στις δημόσιες δαπάνες για τις επιχειρήσεις που έχουν την έδρα τους εδώ και ενθαρρύνουν τους εργαζόμενους να δημιουργήσουν συνεταιρισμούς. Η προσπάθεια αυτή, που γίνεται και σε άλλες περιοχές του κόσμου όπως το Οχάιο και η Ισπανία, έχει στόχο να περιορίσει τις συνέπειες από τη μείωση των πόρων και να αναδιαρθρώσει τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν οι επιχειρήσεις.
Το πείραμα του Πρέστον, που ήταν αποτέλεσμα ανάγκης, θεωρείται από ορισμένους επέκταση μιας προστατευτικής ατζέντας που ξεκινά με το Brexit και τελειώνει με τη μετατροπή της Βρετανίας σε ένα νησί πόλεων-κρατών. Τα συμβούλια όμως, που κινδυνεύουν να χρεοκοπήσουν, αναζητούν απεγνωσμένα λύσεις. Το Εργατικό Κόμμα έχει συγκροτήσει μια ομάδα που μελετά το λεγόμενο «μοντέλο του Πρέστον» και εξετάζει πιθανή επέκτασή του σε όλη την Αγγλία. Και πολλοί αναρωτιούνται αν το Πρέστον θα δώσει απαντήσεις στο ερώτημα πώς η κυβέρνηση θα οργανωθεί αν οι δημόσιες δαπάνες παραμείνουν σε χαμηλό επίπεδο.
Το Πρέστον, με πληθυσμό 114.300 κατοίκων, ζει στη σκιά πολύ μεγαλύτερων πόλεων όπως το Μάντσεστερ και το Λίβερπουλ. Αλλοτε κόμβος της υφαντουργίας, σήμερα είναι γεμάτο με άδεια καταστήματα και αστέγους. Η ιδέα να δοθεί προτεραιότητα σε τοπικές επιχειρήσεις έπεσε μια ημέρα του 2013 σε μια παμπ. Εξι τοπικοί θεσμοί, από το δημοτικό συμβούλιο μέχρι το Πανεπιστήμιο, είχαν από κοινού μια δυνατότητα δαπάνης που έφτανε τα 750 εκατομμύρια λίρες, αλλά μόνο το 5% αυτού του ποσού έμενε στην πόλη. Ο Νιλ ΜακΙνρόι λοιπόν, διευθυντής του Κέντρου Τοπικών Οικονομικών Στρατηγικών, πρότεινε σε έναν δημοτικό σύμβουλο, τον Μάθιου Μπράουν, να δοθεί προτεραιότητα σε επιχειρήσεις με έδρα την πόλη και ισχυρή κοινωνική και περιβαλλοντική συνείδηση.
Ο Μπράουν είχε ήδη επιδιώξει να αναβιώσει τους συνεταιρισμούς σε τοπικό επίπεδο και συνειδητοποίησε ότι η πρόταση του ΜακΙνρόι ταίριαζε απολύτως. Η τοπική κυβέρνηση θα μπορούσε να δαπανήσει σε τοπικό επίπεδο περισσότερα χρήματα, αλλά και να στηρίξει συνεταιρισμούς που θα παρείχαν τα πάντα, από βούτυρο σε καφετέριες ως μολύβια σε σχολεία. «Ας παρέχουν οι ίδιοι οι πολίτες τις υπηρεσίες», είπε.
Χρησιμοποιώντας έναν νόμο του 2012, αξιωματούχοι στο Πρέστον άρχισαν να επιλέγουν εργολάβους που πρόσφεραν περισσότερα πράγματα από χαμηλές τιμές. Οι τοπικές εταιρείες, για παράδειγμα, μπορούν να παρέχουν εκπαίδευση σε ντόπιους εργαζόμενους ή να ρυπαίνουν λιγότερο απασχολώντας ανθρώπους που δεν χρειάζεται να ταξιδεύουν από μακριά.
Σιγά-σιγά, η ισορροπία στις δαπάνες άρχισε να αλλάζει. Οι θεσμοί που έλαβαν μέρος στο πείραμα αύξησαν τις δαπάνες τους στο Πρέστον από 38 εκατομμύρια λίρες το 2012-13 σε 112 εκατομμύρια το 2016-17. Τον Φεβρουάριο άνοιξε στο κέντρο της πόλης ο πρώτος συνεταιρισμός που ανήκει στους εργαζόμενους. Το Larder πωλεί τρόφιμα που παρασκευάζονται από τοπικά συστατικά και μαθαίνει σε κατοίκους υποβαθμισμένων περιοχών να προετοιμάζουν τα δικά τους υγιεινά γεύματα. «Προσπαθούμε να αναπτύξουμε ένα σύστημα όπου οι μικροί αγρότες και παραγωγοί μπορούν να πωλούν απευθείας στους οργανισμούς», λέει η ιδρύτρια του συνεταιρισμού Κέι Τζόνσον. «Μοιάζει εύκολο, αλλά δεν είναι».
Το πρόγραμμα βασίζεται στο προηγούμενο του Democracy Collaborative, ενός ιδρύματος στο Κλίβελαντ του Οχάιο. Οι τρεις συνεταιρισμοί που δημιούργησε απασχολούν σήμερα 200 ανθρώπους στις φτωχότερες γειτονιές μιας πόλης που τις τέσσερις τελευταίες δεκαετίες έχει χάσει το 40% του πληθυσμού της.
Η κριτική που ασκείται στο πείραμα του Πρέστον είναι ότι η πόλη αυτοπεριορίζεται, ενώ θα έπρεπε να βοηθά μικρές επιχειρήσεις σε πόλη τη χώρα. Η Mondragon Corporation για παράδειγμα, μια ομοσπονδία 110 συνεταιρισμών στη Χώρα των Βάσκων που ιδρύθηκε το 1956 για να βοηθήσει τους Βάσκους μετά τον Εμφύλιο, απασχολεί σήμερα 80.000 ανθρώπους σε όλη την Ισπανία, ενώ έχει μονάδες και έξω από τη χώρα.
(*) Η Χέιζελ Σέφιλντ είναι ανεξάρτητη δημοσιογράφος με έδρα το Λονδίνο
(Πηγή: The Atlantic- ΑΠΕ ΜΠΕ)