Του Διογένη Λόππα
Το σύστημα της αμερικανικής διπλωματίας έχει πολύ εύστοχα παρομοιαστεί με ένα τεράστιο τάνκερ, το οποίο όταν πρέπει να κάνει έναν οποιονδήποτε ελιγμό, στροφή, φρένο κλπ, χρειάζεται μια αιωνιότητα. Για αυτό και είναι νόμος της θάλασσας, όταν έρχεσαι αντιμέτωπος με τάνκερ, παύουν να ισχύουν οι κανόνες προτεραιότητας, γιατί το τάνκερ δεν πρόκειται να τους τηρήσει, απλούστατα γιατί δεν μπορεί.
Αυτή η απλή παραδοχή που τείνει να γίνει δόγμα της διεθνούς διπλωματίας, έχει στοιχίσει τρομακτικά στους Αμερικανούς, καθώς πολλές φορές έχει χρησιμοποιηθεί εναντίον τους από πιο ευέλικτους δρώντες. H πιο καταστροφική στιγμή του State Department υπήρξε αναμφίβολα η ανικανότητά τους να προβλέψουν την ανατροπή του Σάχη στο Ιράν και να εκτιμήσουν την κατάσταση σχετικά με ότι επακολούθησε (φιάσκο της πρεσβείας, πόλεμος Ιράν – Ιράκ, πυρηνικό πρόγραμμα και δεν έχει τέλος). Έτσι, ελάχιστα πριν την αλλαγή καθεστώτος, είχαν προμηθεύσει τους Ιρανούς με το κορυφαίο μαχητικό της εποχής εκείνης (F-14 tomcat, οι παλαιότεροι ίσως το θυμούνται να πρωταγωνιστεί στο διαβόητο top gun).
Πέραν του γεγονότος ότι οι ικανότατοι Ιρανοί καταφέρνουν να διατηρούν το φονικό μαχητικό αξιόμαχο ακόμα και σήμερα, παρά το αυστηρό εμπάργκο, αυτοί που πραγματικά μάτωσαν ήταν οι Ιρακινοί πιλότοι που κλήθηκαν να το αντιμετωπίσουν κατά τη διάρκεια εκείνης της ατέρμονης και μάταιης αναμέτρησης που ξεκίνησε για να διορθώσει ένα λάθος και τελικά εξέθρεψε ένα μεγαλύτερο (Σαντάμ, Κουβέιτ, desert storm και τελικά παράδοση της δύσμοιρης χώρας στα συμφέροντα των μουλάδων).
Η πληγή αυτή ακόμα αιμορραγεί και ευτυχώς, γιατί με τον τρόπο αυτό πυροδοτεί κάποια ελάχιστα αντανακλαστικά που μπορεί να έχει ο αμερικανικός γραφειοκρατικός ελέφαντας. Έτσι και παρά την αντίθεση του Λευκού Οίκου, που αντιμετωπίζει τη γεωστρατηγική σαν χρηματιστήριο, η άμεση απάντηση στους λεονταρισμούς του καθεστώτος Erdogan ήταν σε πρώτη φάση η δέσμευση των F-35 μέχρι νεωτέρας. Το ενδεχόμενο το τελειότερο αμερικανικό σύστημα να γίνει αφενός πεδίο δοκιμών των Ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων και αφετέρου θηρευτής Νατοϊκών μαχητικών πάνω από τη Μεσόγειο, δεν θα μπορούσε να σταθεί ούτε ως σκέψη.
Η υπομονή των Αμερικανών υπήρξε αλήθεια θεαματική σε διάρκεια και σε ένταση, σε βαθμό παρεξηγήσεως. Όλο αυτό το διάστημα συμπεριφέρθηκαν ως ο ανίσχυρος εταίρος μιας σχέσης και ανέχθηκαν ουκ ολίγες προσβολές (συνομιλίες Putin, Rouhani, Erdogan) ή ευθείες απειλές (Incirlik) με κορυφαία στιγμή έντασης την εισβολή στη Συρία με τη μορφή τελεσιγράφου (ή αποσύρεστε ή λαμβάνετε την ευθύνη για νεκρούς Αμερικανούς).
Και μπορεί ο κ. Trump να προτίμησε να φανεί συνετός, όντας και απρόθυμος και απροετοίμαστος να αντιμετωπίσει την εισβολή τακτικού στρατού (και μάλιστα ”φιλικής” χώρας), όμως το κατεστημένο της Ουάσιγκτον και ιδιαίτερα κάποια δημοκρατικά ”γεράκια” της εποχής Obama – Hillary αλλά και πολλοί ρεπουμπλικάνοι επιπέδου tea party δεν υπήρχε περίπτωση να συγχωρήσουν τέτοια ασέβεια. Και είναι αλήθεια ότι το διάστημα αμέσως μετά την Τουρκική εισβολή στο Συριακό Κουρδιστάν η αξιοπιστία των ΗΠΑ έπιασε πάτο, με τους ανά την υφήλιο πρέσβεις σε θέση απολογίας να προσπαθούν να συμμαζέψουν τα ασυμμάζευτα.
Όλα αυτά μέχρι την περασμένη Παρασκευή. Όπου το τάνκερ επιτέλους έστριψε. Και όχι μόνο. Το Department of State θέλησε να επιδείξει το δηλητηριώδες κεντρί του με τον πλέον εμφατικό τρόπο και με πολλούς αποδέκτες, φίλους, εχθρούς και ουδέτερους. Έτσι, μέσα σε ένα απόγευμα ο πρόεδρος Trump (πιεζόμενος ας μην ξεχνάμε και από τις καθαιρετικές διαδικασίες) υπέγραψε με βαριά καρδιά:
- Τις δράσεις γύρω από τον αγωγό γνωστό ως East Med (δηλαδή Ισραήλ, Αίγυπτος, Κύπρος, Ελλάδα, Ιταλία, Κεντρική Ευρώπη)
- Τις κυρώσεις στις εταιρίες που εμπλέκονται στον αγωγό Nord Stream (δηλαδή από τη Ρωσία στη Γερμανία απευθείας μέσω θαλάσσης)
- Την άρση του εμπάργκο όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία
- Τις κυρώσεις εναντίον της Τουρκίας για την αγορά των S-400
Πόσο πιο σαφές μπορούσε να γίνει;
Για να αντιληφθούμε τη δύναμη της Αμερικανικής διπλωματίας αρκεί να σταθούμε σε δύο άμεσες συνέπειες:
- Ο κύριος ανάδοχος της κατασκευής του Nord Stream (Ελβετικών συμφερόντων) ανακοίνωσε επίσημα την απόσυρσή του από το έργο (θα ήταν παραλογισμός να μην το έπραττε και να αντιμετώπιζε καθολικό εμπάργκο από όλες τις τράπεζες του πλανήτη συν μπλοκάρισμα λογαριασμών και περιουσιακών στοιχείων) ενώ Γερμανοί και Ρώσοι πρόλαβαν να ψελλίσουν κάποιες αβρότητες σε πολιτισμένο τόνο, αποδεχόμενοι ουσιαστικά το μοιραίο.
- Ξαφνικά και έπειτα από ατέρμονες και άκαρπες διαπραγματεύσεις ετών οι χώρες που εμπλέκονται στον East Med ανακοίνωσαν την υπογραφή του έργου και μάλιστα στις 2 Ιανουαρίου. Δηλαδή ότι δεν ήταν δυνατόν να γίνει (για πολλούς λόγους, οικονομικούς και πολιτικούς) σε ολόκληρα χρόνια, το κατάφερε το Department of State μέσα σε ένα εικοσιτετράωρο!!!
Όσον αφορά στην Τουρκία του πολυχρονεμένου μας κ. Erdogan και των ακροδεξιών εταίρων του, οι καμπάνες πρέπει να ακούστηκαν μέχρι τα βάθη της Ανατολίας:
- Το πρακτικό ισοδύναμο απέναντι στους αναθεωρητικούς χάρτες και της βλακώδους συμφωνίας που καταπόντισε τα μισά νησιά της Μεσογείου είναι αντίστοιχο με την αποστολή του 6ου στόλου στα ανοιχτά της Αλεξανδρέττας. Γιατί βέβαια η ενσωμάτωση της διαδρομής του East Med στην Αμερικανική νομοθεσία δίνει στο memorandum των Τούρκων και των Λίβυων την αξία ρολού τουαλέτας (και μάλιστα κακής ποιότητας)
- Η άρση του εμπάργκο της Κύπρου με την ταυτόχρονη αναγγελία του εμπάργκο στην Τουρκία (αυτό ουσιαστικά σημαίνει η ενεργοποίηση των κυρώσεων και μάλιστα είναι κοινό μυστικό ότι ισχύει ήδη εδώ και μήνες καθώς οι Τούρκοι δεν μπορούν να προμηθευθούν ούτε βίδες από τις ΗΠΑ, απλώς τώρα πρόκειται να επισημοποιηθεί με την ψήφιση νόμου και με διαβάθμιση των κυρώσεων) αποτελεί ευθεία απειλή προς το ισλαμικό καθεστώς της Άγκυρας, ότι οι συνέπειες της επιθετικότητας μπορεί να αγγίξουν ακόμα και την ιερή αγελάδα της τουρκικής διπλωματίας και ότι η μέρα που τα κατοχικά στρατεύματα θα μπουν στο πλοίο για την Αλεξανδρέττα, με καλό ή με άσχημο τρόπο, ίσως δεν είναι πολύ μακριά. Και αν σήμερα πρόκειται απλά για υπενθύμιση, αργότερα θα είναι μαχαίρι στα πλευρά, όταν η Κύπρος αρχίσει να παραλαμβάνει τις πρώτες συστοιχίες Patriot ή τα πρώτα Apache την ίδια ώρα που οι Τούρκοι μηχανικοί θα κανιβαλίζουν τα δικά τους συστήματα ελλείψει ανταλλακτικών.
Μπορεί οι υπογραφές του κ. Trump την περασμένη Παρασκευή να πέρασαν λίγο στα ψιλά στην ειδησεογραφία, λόγω των σοβαρότατων θεμάτων που δικαίως απασχόλησαν τους Έλληνες εν όψει και των γιορτινών ημερών. Είναι όμως στιγμές ιστορικές και έρχονται ως έμπρακτη υποστήριξη σε μια πολύ δύσκολη συγκυρία να δώσουν όπλα πυρηνικής ισχύος στην προ ημερών κοιμωμένη ελληνική διπλωματία (που εσχάτως ευτυχώς δείχνει αντανακλαστικά, προφανώς και εν μέσω πιέσεων από τον κ. Pompeo).
Αυτό βέβαια θα είναι και το νέο δόγμα των στρατηγικών συμμάχων της χώρας μας και πρέπει να αρχίζουμε να το συνηθίζουμε. Κοινώς, οι εμφανίσεις του 6ου στόλου στο εξής θα είναι σπάνιες. Θα πρέπει μόνοι μας και σε συνεννόηση με τους περιφερειακούς μας συμμάχους να προστατέψουμε όχι μόνο τα δικά μας στενά κυριαρχικά δικαιώματα αλλά ταυτόχρονα και τα δυτικά συμφέροντα, ενεργειακά και πολιτικά. Η συνδρομή του κυρίως συμμάχου θα είναι μόνο διπλωματική, πλην όμως σαφέστατη.
Η αποσαφήνιση των προθέσεων των ΗΠΑ για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου δεν ήταν το μοναδικό ευχάριστο νέο. Αυτό που ήταν πολύ σημαντικότερο ήταν η για πρώτη φορά στη σύγχρονη Ελληνική ιστορία πολιτική συναίνεση απέναντι στα Τουρκολιβυκά τελεσίγραφα. Και αυτό πιστώνεται αποκλειστικά στον κ. Τσίπρα, ο οποίος θα μπορούσε ήδη να έχει αποδομήσει την ανύπαρκτη κυβέρνηση και να κάνει τη σπέκουλα της δεκαετίας. Αντίθετα για μια ακόμα φορά στην πολυτάραχη καριέρα του προτίμησε να δει μακροπρόθεσμα τα συμφέροντα της χώρας και όχι να αποκομίσει εύκολα πολιτικά οφέλη. Και έτσι με τον τρόπο αυτό αποδεικνύει ότι διαθέτει τη στόφα του μεγάλου ηγέτη της προοδευτικής παράταξης.
Τώρα είναι στο χέρι του πρωθυπουργού να αξιοποιήσει τη μοναδική συγκυρία, να αδράξει την ευκαιρία για να περιθωριοποιήσει τους ακραίους καραγκιόζηδες της παράταξής του και βέβαια να κάνει την κίνηση ”ματ”, ανανεώνοντας τη θητεία του κ. Παυλόπουλου, ο οποίος διαφαίνεται ως η μοναδική ενωτική, καταρτισμένη και εμβληματική υποψηφιότητα για την Προεδρία της Δημοκρατίας. Είναι η μοναδική του ευκαιρία do or die να πράξει ως εκλεγμένος ηγέτης της Ελληνικής Δημοκρατίας και όχι να αυτοκτονήσει πολιτικά ως ένας ακόμα Μητσοτάκης.