Του Διογένη Λόππα
Μια (ακόμα) ατυχής ανακοίνωση του υπουργείου εξωτερικών για το περιστατικό στον Έβρο, κατάφερε να ανακινήσει μέγα ζήτημα από το πουθενά, καθώς οι ενδοκυβερνητικές ισορροπίες βρίσκονται σε κατάσταση βρασμού και οι βαρόνοι δε χρειάζεται πια να λοιδορούνται από την απούσα αντιπολίτευση: Τα καταφέρνουν καλύτερα μόνοι τους, συνεπικουρούμενοι από την αδίστακτη ”συνιστώσα της περικεφαλαίας”.
Η κυβερνητική τακτική ”βλέποντας και κάνοντας”, πάντα με το μυαλό στις δημοσκοπήσεις και το εκάστοτε impact που πρόκειται να αφήσουν οι όποιες πρωτοβουλίες στο προφίλ του αρχηγού, πάσχει σε δύο βασικά σημεία:
- Το εμφανώς επιτυχές και πρωτοφανές στην ελληνική πολιτική ιστορία επικοινωνιακό Blitzkrieg , δηλαδή η εξαγορασμένη μονοφωνία των ΜΜΕ που θα έκανε τον Τσαουσέσκου να κοκκινίσει από ντροπή, αποδεικνύεται κάθε μέρα που περνάει όλο και λιγότερο αποτελεσματικό, καθώς πλήθος (σκεπτόμενου) κόσμου αναζητάει απεγνωσμένα οάσεις αληθινής πληροφόρησης στο διαδίκτυο ή σε ξένα πρακτορεία
- ”Η συνιστώσα της περικεφαλαίας” εμφανίζεται δυναμικά ως αντιπολίτευση από τα δεξιά έχοντας μάλιστα εξασφαλισμένο δικό της μερίδιο στα εξαγορασμένα ΜΜΕ. Έτσι κάθε φορά που το ατυχές γεγονός αφορά στο πεδίο των εθνικών θεμάτων η κυβέρνηση αποδομείται ταυτόχρονα από δεξιά και αριστερά.
Όποιος διάβασε την ανάρτηση στο Facebook του κ. Κοτζιά, θα πρέπει να ένιωσε διπλή λύπη, πρώτον για τη σοβαρότητα του θέματος που προέκυψε στον Έβρο και δεύτερον για τον ίδιο τον κ. Δένδια, έναν συμπαθέστατο συντηρητικό πολιτικό, είδος που σπανίζει τελευταία στη χώρα μας, ο οποίος δείχνει να οδεύει με ταχύτητα ελεύθερης πτώσης προς τον πολιτικό του χειμώνα. Στην περίπτωση του χαρτοφυλακίου της εξωτερικής πολιτικής η αποτυχία του μοντέλου ”επιτελικό κράτος” χτύπησε ταβάνι, καθώς τόσο ο επικεφαλής του υπουργείου όσο και οι στενοί διπλωματικοί σύμβουλοι του κ. Μητσοτάκη (αυτοί που έφυγαν και αυτοί που έμειναν), συγκρίνονται μοιραία με τον καθηγητή Κοτζιά, έναν ογκόλιθο της εξωτερικής πολιτικής με διεθνή αναγνώριση και κυρίως με συγκροτημένο λόγο και καθαρό πολιτικό όραμα. Τα πιεστικά προβλήματα της εξωτερικής μας πολιτικής αρνούνται πεισματικά να περιμένουν τα αποτελέσματα της δημοσκοπικής δημοφιλίας του υπέρτατου ηγέτη και απαιτούν περίπλοκους ελιγμούς και διαβασμένες αποφάσεις σε ένα πεδίο που μεταβάλλεται καθημερινά.
Αν μια τουρκική προβοκάτσια κατάφερε να αποδομήσει το σύστημα της εξωτερικής μας πολιτικής, να ενεργοποιήσει τα αντανακλαστικά της εθνικιστικής δεξιάς και τελικά να στραπατσάρει την εικόνα του υπέρτατου ηγέτη, τότε αυτό που συμβαίνει τη στιγμή αυτή στο Λιβυκό μάλλον θα αποτελέσει την αρχή της πτώσης, ιδίως αν λάβει την προσοχή που του αρμόζει από την κοινή γνώμη, πράγμα που μοιάζει εξαιρετικά πιθανό, αν οι πληροφορίες επιβεβαιωθούν και ενεργοποιηθεί το τουρκολιβυκό μνημόνιο στην πράξη, με την αναμενόμενη έναρξη θαλάσσιων ερευνών εκ μέρους της Άγκυρας.
Έβρος, ανατολικό Αιγαίο, Κρήτη: Το χρονικό μιας προαναγγελθείσας καταστροφής
Η παροιμιώδης ανικανότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη να χειριστεί καίρια ζητήματα των ελληνοτουρκικών έχει οδηγήσει την κατάσταση σε ένα ιδιαίτερα δυσάρεστο σημείο για τα ελληνικά συμφέροντα. Η προφανής τακτική των Τούρκων να εργαλειοποιήσουν τις έννοιες de facto – de jure έχει ήδη οδηγήσει σε τετελεσμένα που πια είναι σχεδόν αδύνατον να ανασχεθούν , τουλάχιστον όχι με διπλωματικά μέσα. Γιατί ακριβώς όπως και με το επεισόδιο στον Έβρο, η ενδοτικότητα της κυβέρνησης Μητσοτάκη έχει επιτρέψει στην τουρκική διπλωματία να δημιουργήσει μελλοντικά νομικά τετελεσμένα, μέσω συγκεκριμένων στρατιωτικών ελιγμών, (χωρίς μάλιστα να χρειαστεί να ρίξει ούτε μια σφαίρα) σε τρία τουλάχιστον μέτωπα:
- Στον Έβρο, με την ανοικτή αμφισβήτηση των υφιστάμενων συνόρων, που παραπέμπουν σε μερική αναθεώρηση της συνθήκης της Λωζάνης, έστω και ελέω φυσικών φαινομένων (αφορμή). Η άρνηση της Ελλάδας να υπερασπιστεί τη συνοριακή γραμμή, στέλνει το σαφές μήνυμα στην άλλη πλευρά ότι η γραμμή (άρα και η ίδια η συνθήκη) είναι διαπραγματεύσιμη. Άρα το διακύβευμα δεν είναι βέβαια τα 6, 16 ή 216 καταπατημένα στρέμματα, αλλά η αναθεώρηση της συνθήκης που ορίζει τα όρια του σύγχρονου τουρκικού κράτους.
- Στο Αιγαίο με τις καθημερινές υπερπτήσεις οπλισμένων αεροσκαφών πάνω από κατοικημένα ελληνικά νησιά, που (όσο δεν καταρρίπτονται) στέλνουν το μήνυμα της (τουλάχιστον) συγκυριαρχίας στο ερώτημα του ποιος ασκεί de facto έλεγχο στο συγκεκριμένο FIR. Η θεωρία πίσω από τις υπερπτήσεις λέει ότι εφόσον τα νησιά επιβάλλεται από τις συνθήκες να είναι αποστρατικωποιημένα και αφού η ελληνική πλευρά δεν τηρεί τις συνθήκες, τότε οι Τούρκοι θα επιβάλλουν de facto συγκυριαρχία, αρχικά στον αέρα και στο μέλλον βλέπουμε. Συνεπώς η αδράνεια της ελληνικής πλευράς και το μονοπώλιο της λεκτικής αντίδρασης δημιουργούν μέρα με την ημέρα νομικά τετελεσμένα, οπότε σε μια μελλοντική διαπραγμάτευση απόρροια ενός θερμού επεισοδίου, θα μπορούσε κάλλιστα να τεθεί θέμα ελέγχου του FIR του ανατολικού Αιγαίου από την (νατοϊκή, μην ξεχνάμε) Τουρκία.
- Στη Λιβύη η Τουρκία έχει προετοιμάσει το colpo grosso με την εφαρμογή στην πράξη του μνημονίου συνεργασίας. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει μήνες που παρακολουθεί αδρανής και αμήχανη την ανάπτυξη του τουρκικού στόλου ανοιχτά της Τρίπολης, την ανάπτυξη των φονικών drones (made in Turkey) και την παραβίαση με κάθε επισημότητα του εμπάργκο. Αφού λοιπόν σε πρώτο χρόνο η Άγκυρα κατάφερε να διατηρήσει τη μαριονέτα της στην εξουσία, τώρα προαναγγέλλει την έναρξη ερευνών σε ύδατα που θεωρητικώς ανήκουν στην Ελλάδα. Γιατί θεωρητικώς; Μα γιατί η Ελλάδα δεν προχώρησε ούτε καν στην κατάθεση χαρτών στον ΟΗΕ! Δηλαδή αν αύριο η Τουρκία στείλει το Oruc Reis για έρευνες, δεν υπάρχει καμία νομική οδός για την εκδίωξή του, καθώς αυτό θα σήμαινε στην καλύτερη περίπτωση war action και μάλιστα σε διεθνή ύδατα και στη χειρότερη aggressive war action σε ύδατα κυρίαρχου κράτους (Λιβύη).
Ισχυροποίηση του Fayez al-Sarraj και ισοπέδωση της ελληνικής ”διπλωματίας”
Τα τελευταία γεγονότα επί του στρατιωτικού πεδίου έφεραν τους Τούρκους σε ιδιαίτερα πλεονεκτική θέση, καθώς το μέλλον της αναγνωρισμένης κυβέρνησης φαίνεται περισσότερο ρόδινο από ότι δύο μήνες πριν. Η αλήθεια είναι ότι η Τουρκία ξόδεψε αρκετό στρατιωτικό κεφάλαιο για να καταφέρει να κρατήσει ζωντανή την κυβέρνηση Sarraj. Ξόδεψε όμως και διπλωματικό κεφάλαιο, καθώς αναγκάστηκε να στραφεί ευθέως εναντίον Ρωσικών δυνάμεων , πράγμα που μαθηματικά θα προσελκύσει τη Ρωσική πολεμική αεροπορία πλησιέστερα της Βεγγάζης.
Η διαβόητη ανακοίνωση του ΝΑΤΟ, που τόσο ενόχλησε στην Ελλάδα, δηλαδή η επίσημη διατύπωση ότι το ΝΑΤΟ ενδέχεται να σταθεί στο πλευρό του Sarraj, δεν ήταν ακριβώς ταύτιση με τα τουρκικά συμφέροντα, αλλά σαφής προειδοποίηση προς τη Ρωσία, αφού όλοι προεξοφλούν την εμπλοκή της αποτελεσματικότατης Ρωσικής αεροπορίας (μαζί προφανώς με τους απαραίτητους S400) στα πρότυπα της Συρίας. Μαθαίνω μάλιστα από έγκυρες πηγές εντός του ΝΑΤΟ, ότι η ελληνική πλευρά ήταν απολύτως ενήμερη και σύμφωνη με την εν λόγω ενέργεια. Αυτό που μπορώ να υποθέσω, αλλά όχι να επιβεβαιώσω, είναι ότι το υπουργείο εθνικής άμυνας δεν έκρινε σκόπιμο να ενημερώσει το υπουργείο εξωτερικών, με συνέπεια να εκδοθεί ακόμα μία ατυχής ανακοίνωση από έναν υπουργό που δείχνει να μην ξέρει που πατά και που βρίσκεται.
Έτσι η Ελλάδα έχει εμπλακεί σε μια ιδιαίτερα δυσάρεστη κατάσταση και οι επιλογές που διαθέτει είναι ουσιαστικά μηδενικές. Η (λεκτική για ακόμα μια φορά)) στήριξη που αφειδώς προσφέρθηκε στον στρατηγό Haftar απεδείχθη εξαιρετικά ελλιποβαρής συγκρινόμενη με την αληθινή στήριξη που προσέφεραν οι Τούρκοι στο καθεστώς Sarraj. Έτσι οι μαθητευόμενοι μάγοι της ελληνικής ”διπλωματίας” μπορεί να έλαβαν ένα πολύ καλό μάθημα, ότι δηλαδή στον post cold war κόσμο οι φθηνές ανακοινώσεις δεν κοστίζουν τίποτα αλλά και δεν ωφελούν σε κάτι, αν δεν συνοδεύονται από χειροπιαστή βοήθεια, οικονομική ή στρατιωτική. Δυστυχώς το μάθημα αυτό το έλαβαν πάνω στις πλάτες όλων των Ελλήνων πολιτών, σε μια περίπλοκη υπόθεση που αντανακλά στο ενεργειακό μέλλον της χώρας μέσα σε μια οικονομική συγκυρία που χειροτερεύει διαρκώς.
Η ταφόπλακα της εξαρχής αποτυχημένης πολιτικής Μητσοτάκη στο Λιβυκό ζήτημα ήρθε από έναν συμβολισμό. Δυστυχώς οι συμβολισμοί στην εξωτερική πολιτική έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα και ο συγκεκριμένος δεν πέρασε απαρατήρητος: Από ακόμα μια ατυχή ανακοίνωση (χάθηκε ο λογαριασμός πια) μάθαμε έκθαμβοι ότι ο κ. Υπουργός των εξωτερικών κατόρθωσε έπειτα από επίπονες προσπάθειες και με τη συνδρομή του φιλέλληνος κ. Pyatt, να συνομιλήσει με τον Αμερικανό πρεσβευτή στη Λιβύη! Δυστυχώς για το επιτελικό μας κράτος, το κατόρθωμα αυτό κόντυνε απελπιστικά πολύ, όταν αμέσως μετά ανακοινώθηκε ότι ο κ. Erdogan συνομίλησε απευθείας με τον κ. Trump για το ζήτημα της Λιβύης. Ναυάγιο.
Δηλαδή, για να κατανοήσουμε το μέγεθος της απελπισίας, ο Αμερικανός πρεσβευτής στη Λιβύη θα μεταφέρει τις ελληνικές αιτιάσεις στον προϊστάμενό του, αυτός με τη σειρά του θα τις μεταφέρει στον υφυπουργό βορείου Αφρικής, ο οποίος ίσως στείλει ένα memo στον κ. Pompeo. Αν ο κ. Pompeo δεν το ξεχάσει σε κάποιο συρτάρι, πιθανότατα να ενημερώσει τον κ. Trump και να του μεταφέρει ότι θα έχει απομείνει από τις ελληνικές θέσεις. Πλην όμως, ο κ. Trump έχει ήδη ενημερωθεί πρώτο χέρι από τον κ. Erdogan και προφανώς έχει ήδη πάρει τις αποφάσεις του.
Κάποιος να σταματήσει τον κατήφορο
Δυσκολεύομαι να βρω λέξη για τον κατήφορο της εξωτερικής μας πολιτικής. Η λέξη ”Ανικανότητα” μοιάζει πολύ επιεικής και δεν θα ήθελα να χρησιμοποιήσω άλλη λέξη για λόγους δεοντολογίας. Κάποιος όμως οφείλει γρήγορα να βάλει μια τάξη, γιατί η κατάσταση έχει ξεφύγει εντελώς, τα λάθη διαδέχονται το ένα το άλλο, τα υπουργεία σε τουλάχιστον δύο περιπτώσεις είναι αδύνατον να συνεννοηθούν στα πιο στοιχειώδη και το ηθικό πιλότων και αξιωματικών έχει καταβαραθρωθεί από τις συνεχείς σφαλιάρες. Οι Τούρκοι αλωνίζουν ανενόχλητοι σε αέρα, στεριά και θάλασσα και η ελληνική ηγεσία μετράει την εθνική κυριαρχία με τα στρέμματα. Σε 16 στρέμματα έχουμε παρεξήγηση, σε έρευνες εντός ΑΟΖ φυσάει δυνατός άνεμος και στην αεροπορική εισβολή πάνω από τα νησιά μας υποθέτουμε ότι απλώς ασκούμαστε με τους συμμάχους μας υπό πραγματικές συνθήκες.