Της Μαριλένας Κοππά
Σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η Ευρώπη έχει ανάγκη μια βαθιά πολιτική αλλαγή που θα δώσει προοπτική στους πολίτες. Πρέπει να φύγουμε από τα πεπατημένα, από το να παπαγαλίζουμε συνθήματα άλλης εποχής. Εχουμε ανάγκη από μια νέα ριζοσπαστική πολιτική που θα απαντά στις πολλαπλές κρίσεις που βιώνουμε. Οι κρίσεις αυτές διχάζουν την Ευρώπη όλο και πιο πολύ:
Η οικονομική κρίση ανέδειξε το ρήγμα Βορρά-Νότου, το Brexit τη σύγκρουση Κέντρου–Περιφέρειας (κάτι που αφορά και το κίνημα των «κίτρινων γιλέκων»), τα μεταναστευτικά ρεύματα τη διαφορά αντίληψης ανάμεσα σε Ανατολική και Δυτική Ευρώπη. Αν σ’ αυτά προσθέσουμε την κλιματική αλλαγή και μια παγκοσμιοποίηση χωρίς κανόνες, με πολλούς ηττημένους, έχουμε την εικόνα της σημερινής Ευρώπης που απαιτεί μια συνολική προοδευτική απάντηση.
Τι είναι όμως προοδευτικό σήμερα;
Μπροστά στις μεγάλες αλλαγές, σε μια Ευρώπη που σταδιακά βουλιάζει στην απαξία στη συνείδηση των πολιτών, που βλέπει να αμφισβητείται η ίδια η ύπαρξή της, προοδευτικό είναι ό,τι έχει τον άνθρωπο και τα δικαιώματά του στο επίκεντρο.
Ο,τι μάχεται τις ανισότητες, τη συσσώρευση πλούτου στους λίγους και την εξαθλίωση των πολλών. Ο,τι αγωνίζεται για την εμβάθυνση της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των δικαιωμάτων, ό,τι πολεμά τις διακρίσεις κάθε είδους και υποστηρίζει την αλληλεγγύη. Το προοδευτικό κρίνεται στην πράξη: με την επιστροφή της εξουσίας στους πολίτες, με τη δημιουργία μιας κοινωνίας για όλους όπου οι πολίτες ξανακερδίζουν τη ζωή τους.
Κέντρο της πρότασής μας πρέπει να είναι η αλλαγή. Αλλά μια αλλαγή στην οποία μπορούμε να πιστέψουμε και για την οποία θα παλέψουμε.
Σήμερα χρειαζόμαστε ένα προοδευτικό ευρωπαϊκό αφήγημα. Για το τι μπορεί να είναι η Ε.Ε. για τους πολίτες της. Για πολίτες που μπορούν να πάρουν ξανά τη δύναμη στα χέρια τους και η φωνή τους να ακουστεί.
Η εποχή μας καλλιεργεί τον φόβο. Ο φόβος είναι το μεγαλύτερο όργανο στα χέρια των ακροδεξιών λαϊκιστών, ένας φόβος για «απειλούμενες πλειοψηφίες από μια παγκοσμιοποίηση όπου αυτοί θα είναι οι χαμένοι», από τις «διεφθαρμένες ελίτ», τους ξένους, τους «εισβολείς». Ολα αυτά, στη βάση θεωριών συνωμοσίας, συνηθισμένων σε περίοδο κρίσης, που έρχονται να εκφράσουν μια επιθυμία για τάξη σε έναν σύνθετο και περίπλοκο κόσμο.
Στη βάση του φόβου που καλλιεργούν, επαγγέλλονται την αντιφιλελεύθερη δημοκρατία, μαζί με την επιστροφή στην ασφάλεια του έθνους-κράτους. Σε αυτήν την Ευρώπη του φόβου, της φοβικής στροφής στο έθνος-κράτος, πρέπει να πούμε «όχι», αντιπαραβάλλοντας μια προοδευτική ατζέντα.
Αυτή η προοδευτική ατζέντα αποτελεί κοινό κτήμα όλων των δυνάμεων που μάχονται έναν κόσμο όπου διαρκώς νέα στρώματα μένουν στο περιθώριο. Οι προκλήσεις είναι μεγάλες και κανείς δεν μπορεί μόνος του. Δεν συμφωνούμε σε όλα, δεν έχουμε την ίδια αφετηρία, δεν έχουμε πάντα την ίδια ανάλυση στα γεγονότα. Πιστεύουμε όμως ότι η Ευρώπη πρέπει να βγει από την κρίση πιο δυνατή, πιο κοινωνική, πιο ισότιμη, πιο κοντά στον πολίτη, πιο πράσινη. Αυτό που χρειαζόμαστε είναι μια αλλαγή παραδείγματος που μόνο μαζί, συντονισμένα, μπορούμε να πραγματοποιήσουμε. Απέναντί μας δεν είναι μόνο οι αντιευρωπαϊκές δυνάμεις. Αλλά και οι δυνάμεις της συντήρησης που δεν θέλουν τίποτα να αλλάξει.
Το προοδευτικό σήμερα αποδεικνύεται κάθε μέρα, με έργα και όχι με λόγια. Με μάχη σε κάθε εθνικισμό, ρατσισμό ή ξενοφοβία, με στήριξη των αδυνάτων, με μάχη κατά των ανισοτήτων, με οικολογική συνείδηση, με μάχη για τα ανθρώπινα δικαιώματα, για κοινωνικά δικαιώματα για όλους. Το προοδευτικό δεν είναι μια ταμπέλα, δεν είναι ένα κουστούμι που το φοράμε χειμώνα-καλοκαίρι. Αποδεικνύεται καθημερινά στην πράξη με τις επιλογές μας και τις συμμαχίες μας.
Αυτό που χρειάζεται είναι να ξαναδώσουμε νόημα στο τι είναι προοδευτικό σήμερα και να γυρίσουμε στον πυρήνα της δημοκρατίας. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές για τα μεγάλα προβλήματα. Χρειάζεται συστράτευση και κοινή προσπάθεια. Και κυρίως να σπάσουμε τον φόβο, για τον Αλλο, για το αύριο, με πολιτικές που αντιμετωπίζουν τις πολύπλευρες συνέπειες, κοινωνικές, οικονομικές, περιβαλλοντικές της ευρωπαϊκής κρίσης.
Η Σοσιαλδημοκρατία δεν ήταν ποτέ ουτοπική: στηρίχτηκε πάντα στην τέχνη του εφικτού. Σήμερα οφείλουμε να αφήσουμε τον υποκειμενισμό μας και να συζητήσουμε: σοσιαλδημοκράτες, αριστεροί και πράσινοι. Χωρίς να ξεχνάμε τις διαφορές μας, με αυτοκριτική αλλά και αίσθημα ευθύνης πρέπει να φράξουμε τον δρόμο στη συντήρηση και την Ακρα Δεξιά.
Και πλέον δεν μπορούμε να προχωρήσουμε με μισόλογα. Την εποχή μας, που η πολιτική Μπλερ έχει αποκηρυχθεί στη Μ. Βρετανία, που η πολιτική Σρέντερ αποκαθηλώνεται στη Γερμανία, που στην Αμερική το ριζοσπαστικό ρεύμα στους κόλπους του Δημοκρατικού Κόμματος μεγαλώνει και παρουσιάζεται το καινοτόμο πρόγραμμα του Πράσινου New Deal, η ίδια η έννοια του Κέντρου μπαίνει υπό αμφισβήτηση. Σε μια εποχή ριζοσπαστικοποίησης οφείλουμε να έχουμε τις καθαρές, προοδευτικές απαντήσεις στα μεγάλα προβλήματα.
Τελικά στη ζωή διαλέγεις να συγκρουστείς για το διαφορετικό παρελθόν ή για το διαφορετικό μέλλον. Θα πρότεινα να μιλήσουμε για το μέλλον. Και πρέπει να επιλέξουμε: αριστερά ή δεξιά; Πρόοδος ή συντήρηση;
Η ευθύνη ανήκει στον καθένα και την καθεμιά μας.
Η Μαριλένα Κοππά είναι αναπλ. καθηγήτρια Συγκριτικής Πολιτικής Πάντειο Πανεπιστήμιο