Του Γιαννάκη Λ. Ομήρου
Η πανδημία του COVID -19, έχει επιφέρει σεισμικές επιπτώσεις, τεκτονικών διαστάσεων, σε αυτό που ονομάζεται παγκοσμιοποίηση, στηριγμένη στον άκρατο νεοφιλελευθερισμό. Η περιχαράκωση στο Κράτος – Έθνος, το κλείσιμο συνόρων, η καθήλωση των μέσων μεταφοράς που εκμηδένιζαν τις αποστάσεις μεταξύ των χωρών και η έκδηλη έλλειψη αλληλεγγύης, παρά τις μεμονωμένες εξαιρέσεις, επέφεραν καίριο πλήγμα στην «θρησκευτική» προσήλωση στη λογική της παγκοσμιοποίησης, ως ιδεολογικής αντίληψης, θεωρίας και πρακτικής.
Όμως η πανδημία του κορωνοϊού , επέφερε και στην Ε.Ε. μια απρόσμενη δοκιμασία. Και, αν η παγκοσμιοποίηση και οι όποιοι μηχανισμοί της, αιφνιδιάστηκαν και παρέμειναν ανήμποροι έως παράλυτοι στην ενεργοποίηση αντανακλαστικών, κοινών δράσεων και πρακτικών αλληλεγγύης, στο πεδίο της Ε.Ε., όπου υποτίθεται, υπάρχουν και λειτουργούν ενωσιακοί θεσμοί, για κορυφαίους τομείς δημοσίου ενδιαφέροντος –υγεία -, οικονομία, αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών, οι πολιτικές που υπήρξαν, ή καλύτερα δεν υπήρξαν, απέδειξαν ανεπίτρεπτα κενά, ελλείψεις και το πιο ανησυχητικό, απουσία πολιτικής βούλησης για να υπηρετηθούν θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αρχές, όπως η αλληλεγγύη.
Η λογική της εθνικής αυτάρκειας σε ποσότητες φαρμακευτικού και άλλου συναφούς υλικού, με άρνηση παραχώρησης τέτοιου υλικού μεταξύ των χωρών –μελών και το κυριότερο, η άρνηση της Γερμανίας και των βορείων συμμάχων της να συναινέσουν σε επιμερισμό των οικονομικών βαρών με τους λαούς της Νότιας Ευρώπης, ανέδειξε ζήτημα όχι απλώς δυσλειτουργίας αλλά κυριολεκτικά ζήτημα υπαρξιακό.
Ο μεγάλος οραματικής της συνταγματικής επιστήμης Peter Haberle είπε και έγραψε ότι η «Ευρώπη είναι ένα ενιαίο «σπίτι» με πολλά ξεχωριστά δωμάτια, είναι ένας ιστορικός χώρος που συνέθεσε στην εξέλιξη του, το κατ’ ιδίαν, με την υπέρβαση του κατ’ ιδίαν, στο επίπεδο μιας πρωτόγνωρης σύνθεσης. Αυτή η ερμηνευτική απόπειρα του Haberle, αποτελεί, ίσως, την εναργέστερη αποτύπωση εννοιολογικής απόδοσης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος. Η σύνθεση, δηλαδή, της ιδιαιτερότητας διαφορετικότητας, ακόμα και της μοναδικότητας, με τη λογική και τελικά την ανάγκη της σύνθεσης. Μια άλλη εμβληματική φυσιογνωμία ευρωπαίου οραματιστή, ο Ζακ Ντελόρ, επιχείρησε με την ιστορικότητα μιας φράσης του, να εξιδανικεύσει την πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης: «Η Ε.Ε. αποτέλεσε το μεγαλύτερο επίτευγμα της ιστορίας σε καιρό ειρήνης». Πιο ρεαλιστής και προσγειωμένος ο πρώην Πρωθυπουργός της Γαλλίας Λιονέν Ζοσπέν συμπλήρωσε: «Αισθάνομαι ευρωπαίος, υπό τον όρο ότι δεν θα καταργηθεί ως κράτος, ούτε η Γαλλία, ούτε καμιά άλλη χώρα».
Ακόμα πιο ακριβής ο «δικός μας», μέγας ευρωπαίος διανοητής Δημήτρης Τσάτσος «προειδοποίησε» για τα όρια του ευρωπαϊκού εγχειρήματος: «η επικάλυψη της διαφορετικότητας από την ενότητα, η συγχώνευση των λαών ή η αναίρεση των κρατών, όχι μόνο δεν είναι νοητή αλλά είναι και αναιρετική της έννοιας της Ευρώπης. Χωρίς τη συναρπαστική αυτή διαλεκτική ενότητας και διαφορετικότητας, η ενωσιακή διαδικασία θα ήταν διαδικασία χωρίς περιεχόμενο»
Τα όσα συνέβησαν ή επί το ακριβέστερον, δεν συνέβησαν, ως συλλογική αντίδραση της Ευρώπης, απέναντι στη λαίλαπα της πανδημίας, έχω την βαθιά πεποίθηση, ότι μας οδηγούν να δούμε ξανά την Ε.Ε. , με τον φακό των πιο πάνω επισημάνσεων του Τσάτσου. Με λίγα λόγια, μήπως θα ήταν φενάκη να προσβλέπουμε στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση με την ενοποίηση που διαγράφει τα κράτη – έθνη;
Τέως Προέδρου Βουλής των Αντιπροσώπων