Του Στέλιου Καλογεράκη
Είναι στάση ζωής, φιλοσοφία, μόδα, κερδίζει συνεχώς περισσότερους οπαδούς. Δημιουργεί ατμόσφαιρα πόλωσης στις συζητήσεις, ακόμα και αισθήματα ακραίας μισαλλοδοξίας εκατέρωθεν. Το Βίγκαν κίνημα, απ’ ότι φαίνεται, ήρθε για να μείνει. Ως φαινόμενο μας απασχολεί όλο και πιο συχνά, και πρόκειται να μας απασχολήσει περισσότερο στο μέλλον.
Ξεκαθαρίζω ότι δεν είμαι vegan, ούτε vegeterian, παρόλο που το κρέας δεν ήταν ποτέ η πρώτη διατροφική μου επιλογή, δε θα μπορούσα να το διαγράψω από τη διατροφή μου, αφού είμαι από εκείνους που πιστεύουν ότι ο άνθρωπος είναι παμφάγο θηλαστικό. Απ’ ότι φαίνεται, το ίδιο πράγμα πιστεύει και η πλειονότητα της επιστημονικής κοινότητας. Από την άλλη, πιστεύω ότι ο βιγκανισμός ήρθε για να φέρει μία ισορροπία σε μία πραγματικότητα υπερκατανάλωσης κρέατος, που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη εποχή.
Οι ακτιβιστικές πράξεις, όπως οι επιθέσεις σε κρεοπωλεία, οι επεισοδιακές διαδηλώσεις σε κρεαταγορές, που συνοδεύονται με συμβολικά θεατρικά λουτρά συνθετικού αίματος, είναι μορφές αντίδρασης που δε μπορώ να δικαιολογήσω (περισσότερο απομακρύνουν το ευρύ κοινό από τη vegan φιλοσοφία ζωής), αλλά μπορώ να την καταλάβω απόλυτα.
Κατάγομαι από δύο ορεινά χωριά στους πρόποδες του Ψηλορείτη. Ο παππούς μου, αν και ευκαιριακός κυνηγός, δεν λάτρευε ιδιαίτερα το κρέας. Μάλλον προτιμούσε περισσότερο τα όσπρια. Γεννημένος τι 1908, ειχε ζήσει αρκετά χρόνια σε πόλεις εκτός Κρήτης και ήταν άνθρωπος που στη νεότητά του ακολουθούσε το πνεύμα της εποχής του. Πιστεύω ότι κουβαλούσε τη φιλοσοφία των παλιών Κρητικών, που οι καθημερινές διατροφικές τους συνήθειες δεν είχαν σχέση με αυτές των σημερινών. Στις μέρες μας (πριν από την κρίση του Covid), σε ένα συνηθισμένο κρητικό γάμο πετάγεται στα σκουπίδια σχεδόν το μισό κρέας από αυτό που σερβίρεται, και αυτό το όργιο υπερκατανάλωσης έχει άμεση σχέση με τον καθημερινό τρόπο ζωής των σύγχρονων Κρητικών. Εκατό χρόνια πριν, στην ύπαιθρο, κάθε οικογένεια είχε είχε τα λίγα ζωντανά της, που τα πρόσεχε και τα αγαπούσε, αφού πρόσφεραν στην οικογένεια το καθημερινό γάλα, τα τυροκομικά, τα αυγά. Κατανάλωναν κρέας, κυρίως στις γιορτές ή σε ειδικές περιστάσεις. ΟΙ νηστείες τηρούνταν ευλαβικά από όλους για 180 ημέρες το χρόνο, οπότε είναι φυσικό η κατανάλωση κρέατος να είναι ελάχιστη. Μια-δυο φορές το μήνα, περνούσε από τα ορεινά χωριά κάποιος ψαράς, για να προμηθεύσει τα νοικοκυριά με ψάρι. Όπως έχει πει ο Καθηγητής Προληπτικής Ιατρικής και Διατροφής στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Αντώνης Καφάτος η κατά κεφαλή κατανάλωση κρέατος στην Κρήτη, το 1960, ήταν μόλις 35 γραμμάρια την ημέρα και το κρέας δεν ήταν σε καμία περίπτωση πρώτη διατροφική επιλογή.
Σήμερα, σε διεθνές επίπεδο, η κατανάλωση κρέατος έχει ξεφύγει από κάθε λογικό όριο. Εϊναι σίγουρα η πιο συχνή, διατροφική επιλογή, ενώ η καθημερινή κρεατοφαγία υποστηρίζεται από μία τεράστια βιομηχανία παραγωγής, που κουβαλάει μαζί της μία μακρά λίστα περιβαλλοντικών επιπτώσεων, τεράστιες εκπομπές μεθανίου και υπερκατανάλωση ενέργειας είναι κάποιες από αυτές. Η κτηνοτροφική βιομηχανία, φυσικά συνοδεύεται και από άλλες παράλληλες βιομηχανίες, ένδυσης-υπόδυσης, παραγωγής ζωοτροφων, μονάδων συσκευασίας, εργαστηρίων παραγωγής και διάθεσης φαρμάκων και αντιβιοτικών (που περνάνε στην τροφική αλυσίδα και δημιουργούν πιο ισχυρούς παθογόνους μικροοργανισμούς). Για τις ανάγκες της εκτεταμένης κτηνοτροφίας βοοειδών, γίνονται μαζικές αποψιλώσεις δασικών εκτάσεων. Συνοψίζοντας, για να μπορείς να τρως καθημερινά κρέας σε φυσική ή επεξεργασμένη μορφή, συντηρείς μία τεράστια βιομηχανία με τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις, που χρειάζεται ολόκληρο βιβλίο για να αναλυθούν.
Το κίνημα των βίγκαν, αν και έχει βάση, κυρίως στον ηθικό προβληματισμό αν δικαιούμαστε να θυσιάζουμε ένα έμβιο oν για να τραφούμε, φέρνει στο προσκήνιο, ηθελημένα ή όχι, και τους περιβαλλοντικούς προβληματισμούς. Καλώς βάζει στην ατζέντα το, καθόλου αμελητέο, πρόβλημα που προκύπτει από μια απροκάλυπτη καταναλωτική υπερβολή. γι’ αυτό είναι ένα κίνημα που βάλλει κατά μιας κοινωνικοοικονομικής παθογένειας και αυτή είναι αναμφισβήτητα μια πολιτική πράξη. Είναι, ένα κίνημα που θέτει σε αμφισβήτηση την σημερινή παγκόσμια πραγματικότητα, προσπαθεί να την αναθεωρήσει ριζικά, ανατρέποντας εδραιωμένους κοινωνικούς και οικονομικούς συσχετισμούς. Είναι σαφέστατα ένα πολιτικό κίνημα, με μεγάλη δυναμική.
Ως απλός παρατηρητής, δεν πιστεύω ότι η παύση της κατανάλωσης είναι καλύτερη λύση του προβλήματος. Όλοι θα πρέπει να έχουν το δικαίωμα της επιλογής. Θα πρέπει να στρέψουμε το βλέμμα στο παρελθόν και να αποδεχτούμε ότι η πραγματική λύση του προβλήματος είναι η μείωση της κατανάλωσης. Η διατροφικά ισορροπημένη καθημερινότητα του προπάππου σου, μπορεί να φέρει ισορροπία στη δική σου καθημερινότητα.