Ο περίπλοκα γοητευτικός δρόμος του Niccolò Machiavelli

 

Toυ Κωνσταντίνου Ν. Φουντουλάκη

 

ΦΟΥΝΤΟΥΛΑΚΗΣΌταν έγραφε τον «Ηγεμόνα» (The Prince) ο Niccolò Machiavelli προφανώς δεν περίμενε ότι το βιβλίο του θα γινόταν από τα πιο πολυδιαβασμένα όλων των εποχών. Σήμερα όμως φαντάζει εντελώς αθώο και αφελές, παρότι έθεσε σε μεγάλο βαθμό τις βάσεις της σύγχρονης πολιτικής επιστήμης και έβγαλε κακό όνομα στο συγγραφέα του. Γιατί έβγαλε; Μα επειδή τόλμησε να πεI τα πράγματα με το όνομά τους και να δώσει πρακτικές και ρεαλιστικές οδηγίες. Ο κόσμος την αλήθεια δεν την αντέχει και ας πορεύεται πρακτικά μαζί της. Ο κόσμος προτιμά να διαβάζει την ηθικοπλαστική αλλά ελάχιστα πρακτική Πολιτεία του Πλάτωνα για να την απορρίψει κι αυτή στην πραγματική του ζωή.

Κάπως έτσι πορεύεται και η σημερινή κυβέρνηση μόνο που αμφιβάλλω αν έχει διαβάσει κανένα από τα παραπάνω. Την Πολιτεία είναι σαφές ότι δεν την έχει καν ακούσει μια και ο δημόσιος λόγος των υπουργών είναι στην καλύτερη περίπτωση επιπέδου Βουλής των εφήβων με μπανάλ επιχειρηματολογία 15μελούς και μπλόφες τύπου εφηβικού φλερταρίσματος. Το 15μελές έρχεται και επανέρχεται στην κριτική για τον Αλέξη, όχι επειδή είναι κακό το ότι υπήρξε πρόεδρος κάποτε. Αντίθετα. Έρχεται και επανέρχεται όμως διότι μοιάζει κολλημένος σε εκείνη τη «χρυσή εποχή» και αυτός ο σαραντάρης πρωθυπουργός μοιάζει ήδη να νοσταλγεί τα νιάτα του.

Και τον Machiavelli; Τον έχουν διαβάσει άραγε; Αντιλαμβάνονται στοιχειωδώς ποιοι είναι οι κανόνες του πολιτικού παιχνιδιού; Απολύτως όχι και αυτό είναι σαφές. Είναι προικισμένος ηγέτης και πολιτικός ο Αλέξης; Δεν προκύπτει κάτι τέτοιο. Και πως νίκησε όλους τους αντιπάλους του με τόση άνεση; Μα δεν τους νίκησε ο Αλέξης. Τους κατάπιε η κρίση όπως θα καταπιεί και τον ίδιο και πιθανόν με πολύ χειρότερο τρόπο. Ο ΣΥΡΙΖΑ καβάλησε το κύμα του θυμού και της δυσαρέσκειας και πίστεψε ότι είναι το δικό του κύμα. Λάθος. Είχε απειρες ευκαιρίες και τις πέταξε. Αν είχε κάνει το Σεπτέμβρη που μας πέρασε οικουμενική κυβέρνηση θάταν αλλιώς κυρίως για τον ίδιο τον Αλέξη. Τώρα είναι αργά για δάκρυα.

Μια από τις πιο σημαντικές συμβουλές του Machiavelli είναι ότι παίρνεις γρήγορα και έμμεσα τα πιο δυσάρεστα μέτρα και αφήνεις για αργότερα τα ευχάριστα τα οποία τα διαχειρίζεσαι αργά και με υπομονή. Ο κόσμος σοκάρεται αλλά ούτε προλαβαίνει να αντιδράσει ούτε η αντίδραση σε τετελεσμένα έχει νόημα, ενώ η προσεκτική εφαρμογή των όποιων θετικών μέτρων εξαγοράζει το αποτέλεσμα. Τι κάνει η κυβέρνηση; Ακριβώς το αντίθετο.

Και τώρα; Η χώρα βρίσκεται μπροστά σε μια σειρά από επικείμενες καταστροφές με πρώτη πιθανή το βαθύ κούρεμα των καταθέσεων. Η παραγωγική βαση καταστράφηκε αλλά δεν είμαι σίγουρος ότι έτσι κι αλλιώς θα άντεχε. Άλλωστε μην ξεχνάμε τη ρήση αγνώστου (σε μένα) ανδρός για τους λόγους που η Αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία δε μπόρεσε μεταπολεμικά να συναγωνιστεί τη Γερμανική και την Ιαπωνική. «Αυτές βομβαρδίστηκαν» φέρεται να είπε. Όμως στην Ελλάδα του σήμερα υπάρχουν μια σειρά αποθέματα που πρέπει πάσει θυσία να διαφυλαχθούν, ανεξάρτητα από τις πικρίες, τις ευθύνες και τις προσωπικές επιλογές. Διότι η διαφύλαξή τους θα κρίνει την επόμενη μέρα που δε φαίνεται να αργεί. Η διαφύλαξή τους περνάει μέσα από ένα δαιδαλώδη Μακκιαβελικό δρόμο χωρίς συναισθηματισμούς και απαιτεί απόλυτη ψυχραιμία.

  1. Πρέπει να διαφυλαχθεί και να ενισχυθεί ο Ευρωπαικός προσανατολισμός του ΣΥΡΙΖΑ. Ναι, ναι, συμφωνώ ότι είναι σαθρός, υστερόβουλος, προβληματικός όμως πλέον υπάρχει και πρέπει να προστατευτεί απέναντι στις παλαβοαριστερίστικες πιέσεις της Ζωής και του ΛΑΕ. Και φυσικά έχει δίδακτρα επί διδάκτρων αλλά θα με συγχωρήσετε που δε θεωρώ υπεύθυνο ούτε τον Αλέξη ούτε τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά τον μέσο ψηφοφόρο.
  2. Τις σημαντικές αποφάσεις και τα σημαντικά νομοσχέδια δυστυχώς μόνον ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να πάρει και ψηφίσει. Αν είχαμε οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση ο Αλέξης και τα άλλα τα παιδιά θάταν πάνω στα τρακτέρ. Φυσικά είναι ανήθικο, είναι θλιβερό να το σκέφτεται κανείς έτσι αλλά είναι η Ελληνική κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Όλοι οι άλλοι μπορεί να κάνουν ήπια και αξιοπρεπή αντιπολιτευση, μόνο ο Αλέξης μπορεί να περάσει επώδυνες αποφάσεις. Ή μήπως ούτε αυτός;
  3. Πρέπει να διαφυλαχτεί η εκλογική δύναμη της ΝΔ. Η ισορροπία ανάμεσα στην αξιοπρεπή αντιπολίτευση με άποψη και στη διατήρηση της εκλογικής δύναμης είναι εξαιρετικά δύσκολη στο περιβάλλον που ζούμε. Αν η ΝΔ καταρρεύσει συμμετέχοντας σε μια οικουμενική ή άλλου τύπου κυβέρνηση συνεργασίας τότε δεν είναι σαφές τι θα συμβεί στον «δεξιό» χώρο.
  4. Το πεπρωμένο του ΣΥΡΙΖΑ είναι να περάσει τα απαραίτητα «αντιλαϊκά μέτρα» υπό τη μορφή διατεταγμένης υπηρεσίας και μόνος του. Δεν έχει δυνατότητα να ασκήσει κυβερνητική πολιτική. Ρόλος της ΝΔ (και άλλων πολιτικών δυναμεων) είναι να ασκήσουν κυβερνητική πολιτική πάνω στην κληρονομιά που θα αφήσει ο Αλέξης. Μελαγχολικό; Μπορεί….
  5. Ρόλος των υπολοίπων είναι να μην ψηφίσουν ένα εκλογικό νόμο που θα φέρει ακυβερνησία στις επόμενες εκλογές. Το ΚΚΕ δεν το φοβάμαι, δε θα ψηφίσει τίποτα πέρα από «απλή και άδολη αναλογική» και ούτε καν αυτή. Όσους θα προσπαθήσουν να γλύψουν κανένα κοκκαλάκι φοβάμαι στο χώρο του επιτήδειου κέντρου. Το μόνο που μπορεί να τους πει κανείς είναι να θυμάστε σύντροφοι τον Γιάννη τον Πανούση και τον Φώτη τον Κουβέλη που «δειλοί μοιραίοι κι αβουλοι αντάμα, προσμένουν καποιο θάμα» (για πάρτη τους)
  6. Είναι απολύτως ανησυχητική και δεν πρέπει να περάσει έτσι απλά, ως μη γενόμενη, η δήλωση της ΠΟΑΣΥ δια στόματος Σταύρου Μπαλάσκα όσον αφορά τη στάση που θα κρατήσουν τα ΜΑΤ απέναντι στους αγρότες. Στην καλύτερη περίπτωση είναι έμμεση παρακίνηση σε ανυπακοή και στάση κατά της δημοκρατίας.

Τα τρακτέρ έχουν κατέβει πολλές φορές στις εθνικές οδούς. Το αστέρι του «στρατηγού Μπούτα» είχε λάμψει επί Σημίτη όταν με ένα παράτολμο επιθετικό ελιγμό πλαγιοκόπησε τα ΜΑΤ περνώντας μέσα από δύσβατα χωράφια για να στήσει μπλόκο στα νώτα του εχθρού. Μόνο που όπως θυμόμαστε όλοι ακόμα και τα τρακτέρ έχουν φουσκωτά λάστιχα. Στο μυαλό τους όλο αυτό είναι μια πολεμική επιχείρηση όχι μια διαμαρτυρία. Και τα τρακτέρ που αποτελούν την αιχμή της αντίδρασης έχουν κατά βάση στα περισσότερα αιτήματα άδικο και ευθύνονται σε πολλές περιπτώσεις στο παρελθόν για το ότι τελικά φτάσαμε εδώ. Άλλωστε δεν αντέδρασαν ποτέ όταν το κράτος έκανε προνοιακή πολιτική με εργαλείο το ταμείο τους παρότι συχνά πυκνά έκαναν κινητοποιήσεις. Αντίθετα οι «γραβάτες» έχουν στα περισσότερα θέματα δίκιο.

Τελικά όμως η απορία μου είναι γιατί όλη αυτή η φασαρία για θέματα που δεν υπάρχουν στο τραπέζι. Οι θεσμοί έχουν απορρίψει όλες τις προτάσεις της κυβέρνησης. Τζάμπα συζητάμε τζάμπα μαλώνουμε αυτή τη στιγμή. Ή μήπως όχι; Μάλλον ο Machiavelli θα δικαιωθεί ξαφνικά….

 

*Αναπληρωτής Καθηγητής Ψυχιατρικής Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

[email protected]