Του Μιχάλη Ψύλου
Ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ δεν έχει συναντήσει προσωπικά, κανένα ξένο αρχηγό κράτους εδώ και δύο χρόνια. Tώρα υποδέχθηκε τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντιμίρ Πούτιν, με αφορμή τη σημερινή έναρξη των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων στο Πεκίνο. Ο Πούτιν είναι αναμφίβολα ο «guest star», μεταξύ των μόλις 18 αρχηγών κρατών και τεσσάρων πρωθυπουργών που είχαν ανακοινώσει τη συμμετοχή τους, αγνοώντας την έκκληση της Ουάσιγκτον για διπλωματικό μποϋκοτάζ .
Ο Πούτιν ήταν ο πρώτος που είπε άλλωστε το «ναι» στον Σι, τη στιγμή που η διεθνής συζήτηση για διπλωματικό μποϊκοτάζ των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων κέρδιζε δυναμική. «Ο Ρώσος θα κλέψει ξανά τα φώτα της δημοσιότητας από την Κίνα, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων»; διερωτάται η Γερμανική Frankfurter Allgemeine Zeitung . Και αυτό γιατί η Κίνα θυμάται ότι όταν ξεκινούσαν οι θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες του Πεκίνου, το 2008, τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Γεωργία, αποσπώντας τη διεθνή προσοχή από την τελετή έναρξης. Σήμερα, η κινεζική ηγεσία φοβάται μήπως η ιστορία επαναληφθεί ενόψει της ανάπτυξης ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία. Το Υπουργείο Εξωτερικών στο Πεκίνο υπενθύμισε μάλιστα πρόσφατα και με έντονο τρόπο το ψήφισμα του ΟΗΕ, αλλά και την αρχαία Ελληνική παράδοση για την κατάπαυση του πυρός και των συγκρούσεων στη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.
Ποια είναι η προτεραιότητα του Πούτιν φθάνοντας στο Πεκίνο; Μια κοινή δήλωση με τον Κινέζο ομόλογό του Σι Τζιπίνγκ για τις «κοινές ανησυχίες για την ασφάλεια», όπως είπε ο Γιούρι Ουσάκοφ,ο κορυφαίος σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου. «Για τις συνομιλίες έχει ετοιμαστεί κοινή δήλωση για τις διεθνείς σχέσεις που εισέρχονται σε μια νέα εποχή», είπε ο Ουσάκοφ, προσθέτοντας ότι το έγγραφο θα αντικατοπτρίζει τις «κοινές» απόψεις της Μόσχας και του Πεκίνου για την ασφάλεια μεταξύ άλλων θεμάτων. Μόνο που για την Κίνα, η κλιμάκωση της έντασης στην Ουκρανία, δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο για το ΝΑΤΟ ή τη Μόσχα.
Πιο κοντά στη Μόσχα
Ένας αξιωματούχος της ΕΕ, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας, σημείωσε μάλιστα ότι μπορεί να μην είναι όλα άσχημα νέα για την Κίνα εάν κλιμακωθεί η αντιπαράθεση Ρωσίας-Ουκρανίας. «Με αυτόν τον τρόπο, στο υπόλοιπο της πρώτης θητείας του Μπάιντεν στο Λευκό Οίκο, ο Αμερικανός πρόεδρος δύσκολα θα είναι σε θέση να εστιάσει την προσοχή του στην Κίνα και την Ασία, ή τουλάχιστον όχι όσο θα ήθελαν πολλοί αξιωματούχοι γύρω του», τόνισε η ίδια πηγή.
Επισήμως πάντως, η Κίνα εμφανίστηκε να υποστηρίζει τις απαιτήσεις της Ρωσίας για «εγγυήσεις ασφαλείας», με αφορμή το Ουκρανικό. Ο Κινέζος υπουργός Εξωτερικών Ουάνγκ Γι ,σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Αμερικανό ομόλογό του, Αντονι Μπλίνκεν, τόνισε ότι «η ασφάλεια μιας χώρας δεν πρέπει να είναι εις βάρος της ασφάλειας άλλων». Πρόσθεσε μάλιστα με έμφαση ότι «στον 21ο αιώνα, όλα τα μέρη πρέπει να εγκαταλείψουν εντελώς τη νοοτροπία του Ψυχρού Πολέμου και να σχηματίσουν έναν ισορροπημένο, αποτελεσματικό και βιώσιμο ευρωπαϊκό μηχανισμό ασφάλειας μέσω διαπραγματεύσεων, με τις νόμιμες ανησυχίες της Ρωσίας για την ασφάλεια, να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη».
Φυσικά, ο Κινέζος Πρόεδρος Σι πρόκειται να ακούσει επίσης και την αντίθετη άποψη στην Ουκρανική κρίση, από τον Πολωνό Πρόεδρο Αντρέι Ντούντα, που επίσης βρίσκεται στο Πεκίνο με αφορμή τους Αγώνες. Σύμφωνα με το προεδρικό γραφείο στη Βαρσοβία, ο Ντούντα θα εξηγήσει στον Κινέζο ηγέτη ότι η Μόσχα αποτελεί απειλή , λόγω της «προκλητικής και αδικαιολόγητης στρατιωτικής συγκέντρωσης στα ουκρανικά σύνορα και της επιθετικής συμπεριφοράς της».
Φυσικό αέριο και οικονομία
Με τη Μόσχα να φοβάται πάντως πιθανές δυτικές κυρώσεις, η επίσκεψη Πούτιν στο Πεκίνο έχει περισσότερο στόχο την εξασφάλιση βοήθειας από την Κίνα για την αντιμετώπισή τους. Ο Ουσάκοφ το είπε ξεκάθαρα: Η Ρωσία σχεδιάζει να ενισχύσει τη συνεργασία με την Κίνα ειδικά για το φυσικό αέριο και τη χρηματοδότηση. «Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε μια κοινή χρηματοοικονομική υποδομή για να ενισχύσουμε τη συνεργασία Ρωσίας-Κίνας από τις επιπτώσεις των κυρώσεων, σε περίπτωση που ενδέχεται να επιβλήθηκαν από άλλες χώρες», είπε ο Ρώσος αξιωματούχος. Μόσχα και Πεκίνο έχουν λάβει άλλωστε δύο στρατηγικές αποφάσεις για την επέκταση και εμβάθυνση των διμερών οικονομικών σχέσεων: Η πρώτη είναι η συνεργασία στην ενέργεια και η δεύτερη στην ανάπτυξη των ρωσικών και κινεζικών μεθοριακών περιοχών. Αν και προέκυψαν πολλά προβλήματα στην σινο-ρωσική οικονομική συνεργασία, σήμερα, το Πεκίνο είναι ο πρώτο εμπορικός εταίρος της Μόσχας και η Ρωσία ο μεγαλύτερος προμηθευτής πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Κίνα. Η ενεργειακή συμμαχία τους ενίσχυσε το καθεστώς και των δύο χωρών στην οικονομική τους αλληλεπίδραση: τη θέση του προμηθευτή πρώτων υλών για τη Ρωσία και του εξαγωγέα βιομηχανικών αγαθών στη Ρωσία από την Κίνα. Οι δυτικές κυρώσεις ενίσχυσαν μάλιστα τις εξαγωγές κινεζικών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας στη Ρωσία. Το μερίδιο της Κίνας στο εξωτερικό εμπόριο της Ρωσίας στον Ειρηνικό αυξήθηκε από 29,2% το 2014 σε σχεδόν 40% το 2020. «Σήμερα, η Ρωσία και η Κίνα δεν συνδέονται λόγω ιδεολογίας , αλλά μάλλον με την κοινή τους αντίσταση στον δυτικό φιλελευθερισμό», λέει η Κάντρι Λίικ , ανώτερο στέλεχος στο European Council on Foreign Relations.
Κομμάτια …Lego;
Η Κάντρι Λίικ σημειώνει πάντως ότι δεν είναι σωστή η εκτίμηση πολλών δυτικών πολιτικών, που μιλούν για την Κίνα και τη Ρωσία «σαν να ήταν κομμάτια σε ένα παιγνίδι… Lego: σταθερά σε σχήμα και εύκολα στη χρήση…Βλέπουν τις δύο χώρες είτε ως μια de facto συμμαχία που πρέπει να αναχαιτίσει τη Δύση είτε ως στόχο μιας προσπάθειας να απομακρυνθεί η Ρωσία από την Κίνα».
Μόνο που η άποψη της Ρωσίας για την Κίνα, ειδικότερα, έχει υποστεί αξιοσημείωτες αλλαγές το τελευταίο χρονικό διάστημα. Και όσο η Δύση ασκεί πίεση στη Μόσχα, τόσο το Κρεμλίνο θα στρέφεται περισσότερο προς το Πεκίνο, στην μεγάλη γεωπολιτική διαμάχη του 21ου αιώνα, στην Ασία και την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού.
Οι δυτικοί ηγέτες είναι απίθανο να πετύχουν με μια πολιτική που έχει στόχο να διχάσει τη Ρωσία και την Κίνα: μεγάλες, μακροπρόθεσμες τάσεις διαμορφώνουν αυτή τη σχέση. Η δυναμική και η αλληλεπίδραση αυτών των τάσεων θα καθορίσουν τη μελλοντική θέση της Μόσχας σε έναν κόσμο που διαμορφώνεται από τον ανταγωνισμό Ηνωμένων Πολιτειών-Κίνας.