Του Παν. Κατσαρούπα
Ξεκινάω αυτό το άρθρο μου με δύο διαπιστώσεις..
Διαπίστωση πρώτη: Πρόκειται ίσως για το πρώτο άρθρο μου που καθώς το γράφω κάτι με ενοχλεί. Το χέρι μου ιδρώνει και η πένα γλιστράει.
Διαπίστωση δεύτερη: Φαίνεται δυστυχώς ότι ένα μέρος της κοινωνίας μας βαδίζει σταθερά προς το λάθος δρόμο.
Πιο συγκεκριμένα διαπιστώνω γύρω μου τις τελευταίες ημέρες, στα social media και όχι μόνο, από μια μερίδα ανθρώπων ότι η ψυχολογική πίεση ορισμένων άλλων δυστυχισμένων συνανθρώπων μας, μέσω της πρόκλησης ή της προσβολής του θρησκευτικού τους αισθήματος, αντιμετωπίζεται ως κάτι συμβολικό ή αστείο.
Το πιο παράξενο σε αυτό το γεγονός είναι ότι κάτι τέτοιο γίνεται από εμάς που ως Έλληνες σε μεγάλο βαθμό έχουμε βιώσει το πόνο του ξεριζωμού και της προσφυγιάς. Σε μια πρώτη προσπάθεια να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους αυτή οι συγκεκριμένοι άνθρωποι εστιάζουν στην εξής παραδοχή: «Δεν είναι όλοι πρόσφυγες πολέμου..».
Ανακαλώ λοιπόν όσα έμαθα στα πανεπιστημιακά έδρανα και στέκομαι στους λόγους που μπορεί να οδηγήσουν κάποιον σε μετανάστευση, με ορισμένους εξ αυτών να είναι: η οικονομική δυσχέρεια, η αναζήτηση ευκαιριών για εκπαίδευση, ο πόλεμος, οι διώξεις , η επανασύνδεση με μέλη της οικογένειας κ.ά. Αναρωτιέμαι λοιπόν ποιος από τους λόγους αυτούς δεν μας αγγίζει ή δεν μας φαίνεται αρκετός σε ανθρώπινο επίπεδο.
Στις περιπτώσεις που το σκοτάδι γίνεται ολοένα και πιο πυκνό οι προκαταλήψεις, οι διακρίσεις και η ξενοφοβία συνήθως ντύνονται τον μανδύα του δήθεν πατριωτισμού και τα μέλη της εξωομάδας αντιμετωπίζονται από την ενδοομάδα ως οι Άλλοι, οι ξένοι που δεν μπορούν να ενσωματωθούν στη χώρα υποδοχής.
Συχνά μάλιστα όπως προκύπτει από επιστημονικές έρευνες ανάλογες με αυτή του Leyens και των συνεργατών του (2000, 2001) τίθενται σε μια διαδικασία υποανθρωποποίησης και αντιμετωπίζονται ως υποδεέστερα και υποτιμημένα ανθρώπινα όντα.
Εάν το εξετάσει κανείς σφαιρικά η όλη αυτή συμπεριφορά της κυρίαρχης κοινωνικής ομάδας αποτελεί αντίδραση σε μια αντιλαμβανόμενη εκ μέρους της συμβολική απειλή κατά την οποία η μειονότητα αρνούμενη την αφομοίωσή της και την εγκατάλειψη κάθε είδους επαφής με τη κοινωνία προέλευσής της , ενδέχεται να μολύνει την κυρίαρχη και πρέπει να οδηγηθεί στον αποκλεισμό. Σε όσους βέβαια χρησιμοποιούν ως επιχείρημα τη πιθανή αλλοίωση του πολιτισμού μας αρκεί να αντιπαραβάλλει κανείς ότι βασικά σημεία του ήδη από την αρχαιότητα ήταν η δημοκρατία, η αλληλεγγύη και η φιλοξενία.
Στρέφοντας αλλού το βλέμμα μου παρατηρώ ίσως το πιο στενάχωρο. Παιδιά να στέκονται απέναντι σε παιδιά. Μπορεί άραγε κανείς σε ανθρώπινο επίπεδο να αρνηθεί σε ένα παιδί το δικαίωμα στη στέγαση, στην εκπαίδευση και σε ένα καλύτερο μέλλον;
Παραφράζοντας την ατάκα που ακούγεται στη ταινία του Σταύρου Τσιώλη «Ας περιμένουν οι γυναίκες» διερωτώμαι, άραγε οι άνθρωποι δεν συγχωρούν αυτούς που από δυστυχία «εκπέσανε»; Κι επανέρχομαι σκεπτόμενος τα επιχειρήματα που εδράζονται στο θρησκευτικό στοιχείο ως μέρος του πολιτισμού μας που κινδυνεύει να αλλοιωθεί οπότε και οδηγούμαι στο Κατά Ματθαίον όπου ο Χριστός λέει στους μαθητές του:
«Αφήστε τα παιδιά να έλθουν σε εμένα, γιατί δική τους είναι η βασιλεία των ουρανών».
Μα μιλάμε για παιδιά, Εκείνος λοιπόν τους άπλωσε το χέρι κι εμείς τους γυρίζουμε την πλάτη. Δεν μπορεί να μισείς κάποιον συνάνθρωπό σου ή να του αρνείσαι τα βασικά και να μιλάς για θρησκεία από τη στιγμή που δεν αντιλαμβάνεσαι την ουσία της.
Συνοψίζοντας ,το «τέρας» της ξενοφοβίας του ρατσισμού και της μισαλλοδοξίας βρίσκεται εδώ κι έχει θεριέψει. Θρέφεται από λαϊκίστικες προσεγγίσεις της μεταναστευτικής και προσφυγικής κρίσης και οφείλουμε να μη το αφήσουμε να καταστρατηγήσει την ανθρώπινη υπόστασή μας.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση θα μπορούσε κανείς να δανειστεί την φράση του Μ. Χατζιδάκι «όποιος δεν φοβάται το πρόσωπο του τέρατος πάει να πει ότι του μοιάζει».
Η εικόνα όμως της πλειοψηφίας δεν είναι αυτή που προβάλλεται κι αυτό είναι το παρήγορο. Αντίθετα έχει αποδείξει ότι δεν έχει αρχίσει να μοιάζει στο «τέρας» , αναγνωρίζει ότι η απώλεια, ο πόνος και η δυστυχία δεν έχουν χρώμα εθνικότητα και γλώσσα και μέσα από συλλογικές δράσεις υπερασπίζεται κάθε παιδί και κάθε άνθρωπο γενικότερα που αναζητά ένα καλύτερο αύριο.
* Ψυχολόγος (Msc) Εφαρμοσμένη Ψυχολογία Παιδιού και Εφήβου