Του Στέλιου Καλογεράκη
1. Το πανδημώνιο
Τον τελευταίο καιρό, εν μέσω πανδημίας, διανύουμε μια πολυεπίπεδη κρίση. Το πρωί ανοίγεις τον υπολογιστή, το tablet, το κινητό σου για να ενημερωθείς, ρίχνεις μια ματιά στις ειδήσεις, μετά μπαίνεις στα κοινωνικά δίκτυα, μήπως ανακτήσεις λίγη από την κοινωνικότητα, που σου στέρησε η καραντίνα. Εκεί, κάπου ανάμεσα στους δαιδαλώδεις διαδρόμους του facebook, διαβάζεις για κάποιο Ιταλό γιατρό (χωρίς όνομα και λοιπά στοιχεία) που συνιστά νερό, σταγόνες λεμονιού και τσαγάκι ως θαυματουργό φάρμακο κατά του ιού.
Μετά μπλέκεις σε θεωρίες πανδημίας που αναλύονται από διάφορους ειδήμονες, από οπαδούς της επίπεδης γης, από αυτούς που έχουν κληρονομικό χάρισμα και γνωρίζουν ότι το 5G ή οι “αεροψεκασμοί” ευθύνονται για τον ιό, αυτούς που ξέρουν ότι ο Covid δεν υπάρχει αλλά είναι παγκόσμια συνωμοσία, και ότι το εμβόλιο θα διατίθεται σε προσφορά μαζί με υποχρεωτική εμφύτευση μικροτσίπ, δύο σε ένα για να συμφέρει περισσότερο, ή αυτούς που ξέρουν ότι όλα αυτά γίνονται για να εγκατασταθούν μετανάστες στα νησιά και να αλλοιώσουν την ιερή ράτσα μας. Επίσης γνωρίζουν ότι για όλα αυτά ευθύνεται η μασονία, οι φαρμακευτικές εταιρίες, τα όργανα του σατανά, οι “νεοταξίτες” ο Ζάκενμπεργκ, ο Μπίλ Γκέιτς, ο Σόρος και όποιοι άλλοι μας βρίσκονται πρόχειροι.
2. Η ακατάσχετη πληροφορία
Κάποιες από τις πιο απίστευτες και ευφάνταστες θεωρίες, τις διαδίδουν ανακυκλώνοντας και εμπλουτίζοντάς τις, άνθρωποι υπεράνω πάσης υποψίας: Ο γείτονας, ο υπάλληλος, ο μουσικοσυνθέτης, ο αρτίστας, ο λογιστής της γειτονιάς, ο συνοικιακός γιατρός που άδραξε την ευκαιρία να προκαλέσει θόρυβο γύρω από το όνομά του, ο φίλος από τα παλιά, ο τηλεπλασιέ, o μητροπολίτης, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών και άλλοι πολλοί. Άνθρωποι που φαινόταν μετριοπαθείς και συγκρατημένοι, και τώρα γίνονται φορείς μιας άλλης επιδημίας, του ιού της παραπληροφόρησης, της συνωμοσιολογίας και της καταστροφολογίας. Η μεθοδολογία είναι απλή, συνήθως μπλέκουν δυο-τρεις θεωρίες μαζί κρατώντας ως σταθερό σημείο αναφοράς την πανδημία και δημιουργώντας έτσι ένα αλλόκοτο fusion συγκεχυμένων αλλόκοτων πληροφοριών χωρίς καμία απολύτως επιστημονική τεκμηρίωση.
3. Ακροβατώντας στη συνωμοσιολογία
Τελικά η ανάγκη που κρύβεται πίσω από το ζοφερό προσωπείο της συνωμοσιολογίας είναι μία φυσική, ανθρώπινη αντίδραση. Ένα πρωτόγνωρο γεγονός, όπως η πανδημία, εισέβαλε βίαια στο μικρόκοσμό μας, σαν να κατέλαβε ασφυκτικά το ζωτικό μας χώρο. Μας έκανε να χάσουμε τον έλεγχο της καθημερινότητάς μας θέτοντας σε αμφισβήτηση κεκτημένα και βεβαιότητες όπως η υγεία και η οικονομική ευμάρεια. Σε μια κρίσιμη κατάσταση, που χάνεις τον έλεγχο, προσπαθείς να πιαστείς από κάπου για να αισθανθείς ισχυρός και κύριος του εαυτού σου.
Ως αντιστάθμισμα σε αυτές τις απώλειες, είναι φυσικό ότι νιώθεις την ανάγκη να αισθανθείς σημαντικός, κάτοχος μιας ανώτερης γνώσης που μόνο λίγοι και εκλεκτοί μπορούν να έχουν. Άσχετο αν αυτή η γνώση πηγάζει από ατεκμηρίωτες δημοσιεύσεις στο facebook ή από clickbait ιστοσελίδες που τροφοδοτούν την ανοησία και τροφοδοτούνται από αυτή. Άλλωστε, και η πιο ηλίθια θεωρία, σίγουρα θα βρεί τους κατάλληλους αποδέκτες. Η αντίφαση είναι ότι όλοι αυτοί βρίσκουν το απόλυτο πεδίο έκφρασης και ανακύκλωσης πληροφοριών μέσα από το Facebook, και παράλληλα το κατηγορούν ως εργαλείο της “νέας τάξης” όταν κόβει (δικαιολογημένα) fake news και επικίνδυνες ειδήσεις που παραπληροφορούν.
4. Οι μάσκες
Κάπως έτσι, το μυαλό προσπαθεί να καλύψει το κενό της αδυναμίας κατανόησης μίας περίπλοκης κατάστασης, επινοώντας εναλλακτικές, υπεραπλουστευμένες πραγματικότητες.Και όσο πληθαίνουν οι μάσκες προστασίας από τον ιό, τόσο η άγνοια φοράει τη μάσκα της δήθεν γνώσης και τόσο πέφτουν οι μάσκες των συνωμοσιολόγων. Και το στενάχωρο στοιχείο της ιστορίας είναι πως, ίσως ποτέ άλλοτε η γραφικότητα δεν ήταν τόσο επικίνδυνη για τη συνοχή του κοινωνικού ιστού.
