Του Απόστολου Αποστόλου
Η προεκλογική εκστρατεία μας έπεισε ότι υπάρχουν πολιτικοί οι οποίοι οργανώνουν το πρόγραμμα τους στον ορίζοντα της αναμονής. Είναι μια παλιά συνταγή που τη συναντάς στα μακιαβελικά κείμενα εκεί όπου το ψευδές και το απόλυτο της κυριαρχίας μπερδεύονται για να μείνουν τα πράγματα όπως είναι.
Οι υποσχέσεις για το καλύτερο με εκφράσεις και λέξεις φρούρια έρχονται να αποπλανήσουν τους ψηφοφόρους ώστε να συμπυκνωθούν σε μια αναμονή. Καμία υπόσχεση δεν παίρνει σύντομο χρόνο πραγματοποίησης, όλες κινούνται στο τέλος της τετραετίας εκεί δηλαδή που εκπνέει και ο χρόνος της διακυβέρνησης και χρησιμοποιούνται ως άλλοθι (οι υποσχέσεις) για να υφαρπάξουν τη ψήφο.
Υπάρχει όμως και κάτι επιπλέον, η αναμονή θέτει όλες τις προϋποθέσεις ώστε να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του πολιτικού συστήματος. Το σπρώξιμο της εκπλήρωση των πολιτικών υποσχέσεων σε μακρινό ορίζοντα χρόνου αποτελεί μια νέα μορφή καταστολής που περνά μέσα από την αντίληψη της αναμονής.
Ο πολίτης πρέπει να μάθει να περιμένει την πολιτική υπόσχεση και παράλληλα να διασφαλίσει στον πολιτικό αρχηγό την παραδοχή της παθητικότητας του. Τι ζητάει λοιπόν μια τέτοια πολιτική αντίληψη; Τη διατήρηση της υπάρχουσας πολιτικοσυστημικής δομής έως ότου υπάρξουν κάποια περιθώρια να πραγματοποιηθεί (κάτω από δεδομένες συνθήκες) ένα μικρό μέρος των υποσχέσεων. Βέβαια ένα μέρος της υλοποίησης κάποιων υποσχέσεων κατά ευτυχή συγκυρία πάντα προϋποθέτει μια σειρά από υποχωρήσεις του πολίτη οι οποίες θα έχουν μετατραπεί σε αναγκαιότητες για να έλθει το πολιτικό υποσχόμενο.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης είναι οπαδός της παραπάνω πολιτικής. Αν προσέξει κανείς τις πολιτικές υποσχέσεις του όλες έχουν ένα μακρύ περιθώριο χρόνου. Τίποτε δεν ολοκληρώνεται άμεσα. Υποσχόμενες αυξήσεις μισθών, μειώσεις έμμεσων φόρων, προγραμματικό σχέδιο για την υγεία, κλπ, όλα κινούνται κοντά στο τέλος του 2027. Ας θυμηθούμε ότι παλαιότερα οι πολιτικοί αρχηγοί μιλούσαν για τα έργα των πρώτων 100 ημερών από την ανάληψη της εξουσίας τους. Τα οποία αποτελούσαν έργα προτεραιότητας αλλά ήταν και η δέσμευση για ολοκλήρωση του προγράμματος που είχαν εξαγγείλει. Αντιθέτως ο κ. Μητσοτάκης μιλάει ως μελλοντολόγος για προγράμματα που πάνε σε βάθος χρόνου.
Υπάρχει μια πολιτική σχολή όπου η διακυβέρνηση δρομολογείται προς ένα μακρινό και σχεδόν αόρατο μέλλον, αλλά όχι στο παρόν. Ουσιαστικά αυτή η σχολή εξουδετερώνει την πραγματικότητα και αναπαράγει το δόλωμα δηλαδή την πολιτική υπόσχεση. Τα έχουν εξαιρετικά περιγράψει οι Πάτρικ Μπάτλερ και Νιλ Κόλινς.
Η αλήθεια της πολιτικής υπόσχεσης κρατά όλες τις δυνάμεις εξουσίας και αιχμαλωτίζει τους πολίτες ως υπηκόους. Επιπλέον η πολιτική υπόσχεση δε διαθέτει καμία προθεσμία λήξης γιατί δεν ολοκληρώνεται και αιωρείται ως κάτι που θα γίνει. Με άλλα λόγια διαθλά τους εν δυνάμει στόχους της σε ένα μέλλον μιας διαχειριζόμενης στρατηγικής όπου όλα παίζονται. Έτσι λοιπόν διασκορπίζεται από μια διαπεραστική απόρροια της επιτυχημένης αποτυχίας, και μεταβάλλεται σε ένα παιχνίδι που παίζεται με τους δικούς του κανόνες.
Κάτω από αυτή την αντίληψη ο πολίτης μετατρέπεται και πάλι σε υπήκοο, δηλαδή σε αντικείμενο και όχι σε φορέα εξουσίας. Παγιδεύεται σε μια παρατεταμένη αναμονή υποσχέσεων. Η σχέση εξουσίας και εξουσιαζόμενου κορυφώνεται στο επίπεδο της υποσχετικής πραγματοποίησης από τον αρχηγό του πολιτικού κόμματος και της θέλησης του να προχωρήσει σε υλοποίηση των υποσχέσεων του ή σε απόσυρση εκείνων. Με άλλα λόγια η αναμονή προϋποθέτει ένα πολιτειακό γίγνεσθαι με αξιώσεις. Που σημαίνει ότι ο αρχηγός ενός κόμματος σου κατασκευάζει μια συναίνεση (ή ένα νέο τύπο κοινωνικό συμβόλαιο) υπό όρους. Με κριτήριο επιτέλεσης την υποχρέωση του πολίτη να περιμένει πότε και αν ο πολιτικός αρχηγός δείξει τη πρόθεση τήρησης των υποσχέσεων του.
Επιστρέφουμε έτσι στην πολιτική αναξιοπιστία της απόλυτης μοναρχίας. Αυτό ευαγγελίζεται η προεκλογική ρητορική του κ. Μητσοτάκη και το βλέπουμε ολοφάνερα. Δηλαδή στην αποδοχή από την πλευρά του πολίτη να εγκρίνει τις εγγενείς ιδιότητες και τους όρους ενός κοινωνικού συμβολαίου που εγκαθιδρύει το πλαίσιο παραγωγής και λειτουργίας του πολιτεύματος στο πρόσωπο του μονάρχη. Ας το καταλάβουμε ότι με την εκλογή του κ. Μητσοτάκη θα οδηγηθούμε στον ορίζοντα της πολιτικής του ιστορικού παρελθόντος που εκφραζόταν μέσα στις μονιές της αυταρχικότητας. Και το δίλλημα είναι, πάμε πίσω στο χρόνο για να συναντήσουμε τη μοναρχία ή προχωράμε μπροστά;
Καθηγητής κοινωνικής και πολιτικής φιλοσοφίας