Γιάννης Πλαχούρης: Η Ποίηση ως φάρμακο για την κοινωνία

Της Guadalupe Flores Liera*

Άραγε ποιός είναι ο ανυπόταχτος; Εκείνος που, έχοντας αποκτήσει μιαν άποψη για τον αδυσώπητο κόσμο όπου ζει, αποφασίζει να συνεχίσει να συμμετέχει σ’ αυτόν, με την ελπίδα πως ίσως μπορέσει να ανατρέψει «από μέσα» τους ανελέητους κανόνες που τον χαρακτηρίζουν ή εκείνος που, έχοντας αποκτήσει τη γνώση και έχοντας απογοητευτεί, αποχωρεί για να παρακολουθήσει από το περιθώριο την αναπόφευκτη συντέλεια μιας σάπιας κοινωνίας; Εκείνος που προσπαθεί να φέρει στα μέτρα του τους κανόνες ενός απεχθούς κοινωνικού συστήματος ώστε να επιβιώσει και, εν μέρει, να επωφεληθεί ή εκείνος που έχοντας αηδιάσει από το κατεστημένο κόβει όλες τις γέφυρες με τον έξω κόσμο και κρατά για τον εαυτό του την πείρα που αποκόμισε ως σανίδα σωτηρίας;

Είτε ένας αναγνώστης το συναντά τυχαία στο πανέρι ενός πλανόδιου είτε στα ράφια ενός πασίγνωστου βιβλιοπωλείου είναι πάντα ευχάριστο να ανακαλύψει κανείς ένα βιβλίο που εκτός από ενδιαφέρον είναι γραμμένο με σεβασμό στον αναγνώστη.

Ο Γιάννης Πλαχούρης, ποιητής και δημοσιογράφος, χρησιμοποιεί αυτές τις δυο ιδιότητές του για να ξεδιπλώσει έναν επίκαιρο διαλογισμό για την κοινωνία που έχουμε πλάσει, όλοι, με την δράση μας ή με την απάθεια μας: Τα έργα είναι η συμμετοχή. Ο ανυπόταχτος, που άρχισε να κυκλοφορεί το 2002, δεν έχει χάσει σε επικαιρότητά και μπορεί να διαβαστεί ως ένα είδος προαγγέλματος της σημερινής κρίσης, που δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά πρωτίστως ηθική και κοινωνική. Καθώς γυρίζουμε τις σελίδες του ανακαλύπτουμε ότι το βιβλίο μπορεί να χαρακτηριστεί και ως προφητικό. Το μέλλον που σκιαγραφεί πρόλαβε την ελληνική κοινωνία, ήταν φανερό σε οποίον ήθελε χωρίς παρωπίδες να βλέπει την κρίση που θα ακολουθούσε την αναγωγή της αρπαγής και της διαπλοκής ως τρόπο ζωής, αλλά, επίσης, και του κυνισμού και της ανηθικότητας. Και το κάνει χωρίς να ηθικολογεί.

Ο ανυπόταχτος του Γιάννη Πλαχούρη είναι ένα μυθιστόρημα συναρπαστικό και επίκαιρο. Δεν ακολουθεί στα τυφλά την επιταγή της μόδας που πλήττει την σύγχρονη μαζικής κοπής λογοτεχνία δράσης, και ευνοεί την περιπέτεια και την πλοκή καθαυτές, χωρίς άλλο σκοπό από την επιτυχία στο εμπόριο. Απεναντίας, ο Πλαχούρης αποδεικνύει ότι η ψυχαγωγία δεν αποκλείει την ποιότητα και, χωρίς περιστροφές, καταθέτει τους συλλογισμούς του για τον σύγχρονο τρόπο ζωής αναζητώντας τη συμμετοχή του αναγνώστη.

Έτσι, το μυθιστόρημά αυτό προσφέρει ευχάριστες στιγμές ανάγνωσης και το κάτι παραπάνω που αναζητείται στο τέλος. Γιατί όχι μόνο είναι γραμμένο με τρόπο έξυπνο και είναι δομημένο εύστοχα, αλλά κι επειδή ξεδιπλώνει μια ιστορία πιστευτή χωρίς περιττά τερτίπια. Ο ανυπόταχτος έχει ως πλαίσιο την πεζή καθημερινή ζωή που βαραίνει τον σύγχρονο πολίτη αυτής της χώρας, μαζί με τα κουσούρια της αλλά και με τις ομορφιές της, με πεζούς καθημερινούς ανθρώπους που κρύβουν μια προς διερεύνηση ψυχή, κάτι που συνήθως το αποφεύγουν. Ο συγγραφέας θέτει έναν συλλογισμό σε σχέση με την κοινωνία που τόσο τους πληγώνει, αφού διατυπώνει ηθικά διλήμματα που αναζητούν ειλικρινές απαντήσεις.

Το έργο αυτό είναι από το είδος των βιβλίων που θέλουν να προκαλέσουν προβληματισμό, καλούν τον αναγνώστη να πάρει θέση και να εκφραστεί, ενδόμυχα έστω, αλλά χωρίς περιστροφές, αναλογιζόμενος τις επιλογές του, γιατί οι σελίδες γίνονται καθρέφτες.

Ο πρωταγωνιστής Μαθός Πάσχος, δημοσιογράφος, μιντιακή περσόνα, κυνικός, πραγματιστής, μοναχικός, διαζευγμένος, πατέρας ενός παιδιού στην εφηβεία, βρίσκεται στα καλά καθούμενα μπλεγμένος σε ένα πολιτικό θρίλερ, με αφορμή την ανακάλυψη στο πανέρι ενός πλανόδιου μιας ποιητικής συλλογής με αφιέρωση στον «πρωθυπουργό» της χώρας. Ακολουθώντας το επαγγελματικό ένστικτο του, που του σφυρίζει ότι έβγαλε λαγό, οδηγείται, κυριολεκτικά, στα πηγάδια της ψυχής μιας κοινωνίας με την οποία, όπως παραδέχεται, δεν βρίσκεται σε αρμονία. Αποτέλεσμα είναι η εμβάθυνση στη δική του ψυχή.

Ένα επιπλέον γράμμα, κρυμμένο στις προφανώς απείραχτες σελίδες της ανθολογίας και μια σειρά από αινίγματα καμουφλαρισμένα στους περίεργους στίχους που την αποτελούν, γραμμένες από έναν μυστηριώδη και αγνοούμενο ποιητή, ξυπνούν από το λήθαργο τον ευφυή και προβληματιζόμενο δημοσιογράφο και τον καλούν να λύσει ένα μυστήριο ?ή μάλλον ένα οικονομικό σκάνδαλο? όπου εμπλέκονται σημαίνοντα πρόσωπα. Έτσι ξεκινά μια περιπέτεια στα έγκατα εκείνου που στις μέρες μας ονομάζεται διαπλοκή και στην πράξη αποδεικνύεται ?και στην μυθοπλασία και στην αληθινή ζωή? μια επικίνδυνη προσπάθεια να ξετυλίξει ένα κουβάρι από βρόμικα και επικερδή συμφέροντα με πολλούς αδίστακτους αποδέκτες.

Ο Πλαχούρης δεν κρύβει μυστικά, δεν ξεγελά τον αναγνώστη οδηγώντας τον σε αδιέξοδα. Παίζει με ανοιχτά χαρτιά, με ιδέες, με θέσεις. Πλάθει πρόσωπα με συμβολικά ονοματεπώνυμα που καθοδηγούν και κατατοπίζουν τον αναγνώστη, χωρίς να τον αποπροσανατολίζουν εσκεμμένα. Και τα πρόσωπα που πλάθει είναι ζωντανά γιατί μεταμορφώνονται, προβληματίζονται, αλλάζουν, παίρνουν την θέση του συνομιλητή, έχουν αξίες ή τις έχουν χάσει και τις αναζητούν? δεν είναι από χαρτόνι, αναπνέουν.

Ο Μαθός Πάσχος είναι αυτός που μαθαίνει από τα πάθη του αλλά και που τα πάθη του, ύστερα από τα πολλαπλά πλήγματα που οι αδυναμίες του τού έχουν καταφέρει, τού γίνονται μαθήματα. Η Μοιρώ, η πρώην γυναίκα του, τρυφερή και στοργική, παραμένει πάντα τύχη και πεπρωμένο. Ο ποιητής Μιχάλης Παντέρμος είναι ο μοναχικός, ο εντελώς έρημος σοφός που, αν και δεν επιβλήθηκε στον διάβολο, απαρνήθηκε την ματαιότητα και την προδοσία διότι έκανε την επιλογή του να μην προδώσει κι αυτός το χάρισμα του στίχου. Η νεαρή φοιτήτρια Αγάπη, όνομα και πράγμα, φέρνει στον διψασμένο από αίσθημα δημοσιογράφο όχι μόνο τον έρωτα αλλά την ψυχική συμπάθεια που δεν υπήρξε ικανός ο ίδιος να προσφέρει στο παρελθόν στους δικούς του ανθρώπους…

Επιπλέον ο αναγνώστης θα ευχαριστηθεί με το χιούμορ, την πρωτοτυπία, τον αυτοσαρκασμό και την ευθύτητα με την οποία ο συγγραφέας προτείνει όχι μόνο να ρίξουμε μια ματιά στην σάπια πολιτεία που λατρεύει το χρήμα και τις αξίες που υπηρετεί, αλλά προσφέρει μια εικόνα της καθημερινότητας στην οποία ο καθένας πρέπει να αναζητά τις ευθύνες του. Είναι από τα βιβλία στα οποία ο συγγραφέας δηλώνει έντονα «παρόν». Ίσως αυτός να είναι ο λόγος που το μυθιστόρημα δεν έχει χάσει φρεσκάδα με το πέρασμα του χρόνου, γιατί προσφέρει επίκαιρες και πολλαπλές αναγνώσεις με τρόπο απλό και προσιτό.

Τέλος, ως μίτος της Αριάδνης αναδεικνύεται ο ποιητικός λόγος, που έχει μια θέση ξεχωριστή στον αφηγηματικό λόγο του Πλαχούρη, τον οποίο κάνει ιδιαίτερα εύπλαστο και αρμονικό. Ο ποιητικός λόγος καθορίζει και την δομή του μυθιστορήματος, αφού μια ποιητική ανθολογία υπήρξε και η αφορμή για να ξετυλίγεται η περιπέτεια, αλλά και στον τρόπο αναζήτησης της αλήθειας των πρωταγωνιστών. Η ποίηση γίνεται ένα είδος καταφύγιο που φέρνει τους ανθρώπους κοντά και λειτουργεί πάντα ως η μοναδική και αδιαμφισβήτητη, αλάνθαστη, πορεία προς το φως.

  Ο Γιάννης Πλαχούρης έχει συγγράψει επίσης 11 ποιητικές συλλογές και τέσσερα παραμύθια. 

   [Γιάννης Πλαχούρης, Ο ανυπόταχτος, Εκδοτικός Οίκος Ζαχαρόπουλος, Αθήνα, 2002, 247 σσ.] 

   * Η Guadalupe Flores Liera είναι συγγραφέας

ΑΠΟ ΤΟ ΑΠΕ ΜΠΕ