Του Διογένη Λόππα
Ο κ. Ramush Haradinaj (Ραμούς Χαραντίναϊ) είχε την ”ευθιξία” να παραιτηθεί από το αξίωμα του πρωθυπουργού της Δημοκρατίας του Κοσόβου, προτού οδηγηθεί ενώπιον του διεθνούς δικαστηρίου εγκλημάτων πολέμου (για τρίτη φορά). Εξαναγκάσθηκε σε παραίτηση για να μη γίνει περισσότερο εξευτελιστικό το γεγονός ότι εν ενεργεία πρωθυπουργός κατηγορείται και συλλαμβάνεται για το ειδεχθέστερο όλων των εγκλημάτων. Η προσπάθεια ίσως να είχε καρποφορήσει, αν δεν επρόκειτο για το Κόσοβο, την ντροπή των δυτικών Βαλκανίων. Η –de facto– νεοσύστατη δημοκρατία, που μάλιστα δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί επίσημα από πολλές ισχυρές χώρες, δεν έχει ανάγκη τον πρωθυπουργό της για να διασυρθεί. Τα καταφέρνει πολύ καλά και μόνη της.
Η περίπτωση Haradinaj ομοιάζει με εκείνη ενός ακόμα διάσημου εγκληματία, του Al Capone: Όλοι γνώριζαν ότι ο Capone ήταν ένοχος, πλην όμως κανένας δεν τολμούσε να τον αγγίξει. Οι εισαγγελείς του διεθνούς δικαστηρίου της Χάγης είναι απόλυτα πεπεισμένοι για την ενοχή του Κοσοβάρου ηγέτη. Το ίδιο και όλοι όσοι ασχολούμαστε με τη γεωστρατηγική στα Βαλκάνια. Κατανοούμε όμως επίσης ότι το πρόσωπο αυτό γνωρίζει πάρα πολλά, ίσως περισσότερα από όσα πρέπει και μάλιστα για ένα ζήτημα ταμπού. Και κατανοούμε τα ζητήματα πολιτικής ευπρέπειας που ανακύπτουν. Πόσο αμνηστεύσιμη είναι όμως η συγκεκριμένη περίπτωση;
Ας κάνουμε μια μικρή παραδρομή: Αν ο ψυχρός πόλεμος είχε λήξει υπέρ των Σοβιετικών και αν η διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας είχε καθοδηγηθεί από αυτούς, τότε θα μπορούσε να είναι σήμερα πρόεδρος της Σερβίας ο περιβόητος στρατηγός Mladic. Και σίγουρα ο κ. Haradinaj θα ήταν στη φυλακή. Πόσο ήσυχη θα είχατε τη συνείδησή σας, αν μαθαίνατε ότι ο σφαγέας της Srebrenica και ισόβια καταδικασμένος για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ήταν ένας γραβατωμένος Ευρωπαίος ηγέτης που συναντιόταν τακτικά με την αφρόκρεμα των ηγετών της Ε.Ε.; Αντίστοιχες ανησυχίες, σκιρτούν σήμερα πολλές συνειδήσεις της ευρωπαϊκής διπλωματίας αναφορικά με τον κ. Haradinaj. Σίγουρα η άνοδός του στην εξουσία ήταν ένα ασυγχώρητο λάθος που πρώτα θα έπρεπε να αποφευχθεί από τον ίδιο, για να μην έρθει κάποτε η ώρα που θα αναγκαζόταν να διασύρει την πατρίδα του με τον πιο ατιμωτικό τρόπο. Ατιμωτικές όμως είναι και οι εικόνες των πρόσφατων επίσημων συναντήσεων του συγκεκριμένου προσώπου με τους Ευρωπαίους ηγέτες.
Ο κ. Haradinaj δεν είναι ένας κλασσικός ακροδεξιός πολιτικός. Είναι κάτι χειρότερο. Είναι ένας φασίστας που καβουρντίστηκε στα πεδία των μαχών, πλούτισε πάνω στα ερείπια της χώρας του και ασέλγησε στον ίδιο του το λαό ως ο πλέον αποτυχημένος πρωθυπουργός του. Μάταια οι κατήγοροί του προσπαθούν να τον καταδικάσουν. Είτε προσκρούουν σε πιέσεις, είτε σε νομικά τερτίπια, είτε σε μάρτυρες που δεν εμφανίζονται ποτέ στο δικαστήριο, καθώς απλά έχουν δολοφονηθεί. Το μεγαλύτερο όμως διακύβευμα είναι ο κίνδυνος να καταρρεύσει το κυρίαρχο αφήγημα ενός εξ αρχής αχρείαστου πολέμου, να αντιστραφεί ο ρόλος θύματος – θύτη. Και όλα αυτά σε μια στιγμή κατά την οποία κυοφορείται μια συνθήκη ανάμεσα στη Σερβία και στην πρώην αυτόνομη επαρχία της.
Ο Κοσοβάρος ηγέτης, που υπήρξε στρατιωτικός διοικητής του UCK σε ένα από τα πιο στρατηγικά σημεία του πολέμου, είναι ένα τραγικό πρόσωπο, ένας αντιήρωας. Αδυνατεί να κατανοήσει γιατί τον καταδιώκουν, την ώρα μάλιστα που στη χώρα του απολαμβάνει φήμη εθνικού ήρωα και την ώρα που ο ίδιος φρόντισε να υπηρετήσει σαν πιστό σκυλί την πλευρά του νικητή. Το τραγικότερο όλων είναι ότι δεν θεωρεί τις αποτρόπαιες πράξεις του εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας και αυτό γιατί τις βλέπει ως πράξεις αντεκδίκησης, νόμιμες (ηθικά) στην περιοχή από όπου ο ίδιος κατάγεται. Ασφαλώς οι τριάντα εννέα ψυχές αμάχων (μία μόνο από τις περιπτώσεις μαζικών δολοφονιών που του αποδίδονται) δεν θα έχουν την ίδια γνώμη και δεν θα πάψουν ποτέ να απαιτούν δικαίωση από όλους εμάς, είτε ανήκουμε στην πλευρά των νικητών, είτε στην πλευρά των ηττημένων, είτε, απλά, είμαστε σκεπτικιστές.
Τα φαντάσματα ενός μακρινού εγκλήματος
Ο κ. Haradinaj φέρεται ως ”χρήσιμος ηλίθιος” των Αμερικανών ή τουλάχιστον των αποκεντρωμένων Αμερικανικών διοικήσεων ή μυστικών υπηρεσιών που έδρασαν στην περιοχή. Το διατυπώνω έτσι, καθώς θέλω να πιστεύω ότι κανένας ηγέτης του ελεύθερου κόσμου δεν θα παρείχε ευθέως στήριξη σε ένα τέτοιο κάθαρμα, όσο χρήσιμο και αν ήταν, στη λογική του ”He is a bastard, but he is our bastard” (Harry Truman για το δικτάτορα Somoza). Ούτε υπάρχει σοβαρός πολιτικός που θα λέρωνε τα χέρια του ή ακόμα και τη σκέψη του με τέτοια ειδεχθή εγκλήματα εναντίον αμάχων. Η πίστη όμως των Αμερικανών στο πρόσωπό του επιβεβαιώνεται από το εξής περιστατικό: Σε μια ένοπλη συμπλοκή, μεταγενέστερη του πολέμου, που προφανώς αφορούσε τις υπόλοιπες ύποπτες δραστηριότητές του, τραυματίστηκε σοβαρά. Στο σημείο έσπευσε αμερικανικό στρατιωτικό ελικόπτερο το οποίο τον μετέφερε στη Νατοϊκή βάση του Κοσόβου.
Αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που λίγο έλειψε να σκοτωθεί. Η εμπλοκή του με τις Αμερικανικές υπηρεσίες ξεκινάει πολύ νωρίτερα, πριν την έναρξη του πολέμου. Εικάζεται ότι στρατολογήθηκε στην Ελβετία, όπου ζούσε τότε εξόριστος. Ο κ. Haradinaj φέρεται να είναι το πρόσωπο κλειδί σε μια δύσοσμη υπόθεση που ξέφυγε από κάθε έλεγχο και στοίχισε τη ζωή σε εκατοντάδες αμάχους ενώ καταδίκασε χιλιάδες ακόμα σε κάθε λογής ατίμωση. Πρόκειται για την ”αυθόρμητη” εξέγερση των Αλβανών του 1997, η οποία οδήγησε την Αλβανία σε παρατεταμένη αναρχία και τελικά στη λεηλασία των στρατιωτικών αποθηκών.
Διαβάζοντας προσεκτικότερα την ιστορία της εποχής εκείνης και έχοντας πολλές αξιόπιστες μαρτυρίες, φαίνεται πως η εξέγερση αυτή δεν ήταν και τόσο αυθόρμητη: Οι Αμερικάνοι, σχεδιάζοντας την δημιουργία και την επακόλουθη ένοπλη εξέγερση του UCK (απελευθερωτικός στρατός Κοσόβου) προσέκρουσαν σε ένα διπλωματικό και σε ένα στρατηγικό τοίχο:
Διπλωματικός εφιάλτης και Ρωσικός κίνδυνος
Υπήρχε σοβαρός κίνδυνος το ένοπλο αντάρτικο στο Κόσοβο να εκληφθεί από τη Σερβία ως πολεμική πράξη της Αλβανίας (war action). Αυτό θα περιέπλεκε ιδιαίτερα το διπλωματικό μέρος του εγχειρήματος και θα ενέπλεκε (αρνητικά προφανώς) τα αντανακλαστικά των Ευρωπαίων συμμάχων. Θα μπορούσε ακόμα να οδηγήσει και σε ευθεία εμπλοκή της Ρωσικής Ομοσπονδίας με εντελώς απρόβλεπτες συνέπειες ακόμα και πυρηνικής εμπλοκής.
Στρατηγικό αδιέξοδο
Δεν υπήρχε έδαφος από το οποίο θα μπορούσαν οι Αμερικανοί να διοχετεύσουν τις απαιτούμενες ποσότητες οπλισμού που χρειάζεται ένα τέτοιου μεγέθους αντάρτικο. Προφανώς η δίοδος Θεσσαλονίκη – Μπίτολα – Τέτοβο ήταν απαγορευτική λόγω άρνησης της Ελλάδας να συναινέσει σε κάτι που έμοιαζε να νομιμοποιεί δυναμικές εθνοτικές διεκδικήσεις στην πίσω αυλή της. Απαγορευτική θα ήταν ασφαλώς και η δίοδος απευθείας από την Αλβανία, λόγω του ανωτέρω διπλωματικού προβλήματος. Ίσως ακόμα να μην υπήρχαν ούτε τα απαραίτητα κονδύλια για να αγοραστούν τα όπλα αυτά.
Τελικά η λύση βρέθηκε με την προσωρινή διάλυση της Αλβανίας ως κράτους. Μέσω μιας παρατεταμένης αναρχίας, με αφορμή το σκάνδαλο των λεγόμενων πυραμίδων, δεν υπήρχε κυβέρνηση στη χώρα και ο έλεγχος των επιμέρους περιοχών είχε περιέλθει σε ένοπλες συμμορίες. Έτσι λύθηκε πολύ βολικά το πολιτικό πρόβλημα, καθώς η Σερβία δεν μπορούσε να επικαλεστεί επίθεση. Το πιο περίεργο γεγονός εκείνης της περιόδου ήταν ο τρόπος με τον οποίο επιτράπηκε στον όχλο να λεηλατήσει τις αποθήκες στρατιωτικού υλικού. Ξαφνικά ο στρατός εγκατέλειψε τις θέσεις του και οι συμμορίες ανέλαβαν τα υπόλοιπα. Αυτή η ”αυθόρμητη” εξέλιξη έλυσε πολύ βολικά και το δεύτερο μεγάλο πρόβλημα, καθώς ο απαραίτητος οπλισμός μεταφέρθηκε μέσα από τα βουνά στο γειτονικό Κόσοβο.
Κάπου εκεί εμφανίζεται και ο κ. Haradinaj, να διακινεί τον οπλισμό αυτό από την Αλβανία στην -τότε- Σερβία, μέσα από τα βουνά, υπό αμερικανικές διαταγές και να οργανώνει/εκπαιδεύει τον UCK. Αυτή τη φορά οι μαρτυρίες έρχονται από τους Σέρβους, οι οποίοι έχοντας τις πληροφορίες, προσπαθούν να αποτρέψουν το λαθρεμπόριο. Σε μια συμπλοκή ανακαλύπτουν τον Κοσοβάρο και τους διακινητές και καταφέρνουν να τον παγιδέψουν. Ακολουθεί μάχη, ο αδερφός του σκοτώνεται και ο ίδιος τραυματίζεται. Ξαναπερνάμε τώρα σε Κοσοβάρικες μαρτυρίες, σύμφωνα με τις οποίες η ομάδα του Haradinaj κατά μαγικό τρόπο κατάφερε να αποκρούσει την επίθεση των ειδικών δυνάμεων της Σερβικής αστυνομίας. Αν ισχύει αυτό και μάλλον ισχύει, αλλιώς θα είχε συλληφθεί ή σκοτωθεί, μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπήρξε άμεση αμερικανική εμπλοκή (ειδικών δυνάμεων;)
Πρέπει εδώ να αναφέρουμε ότι, αν όντως η Αλβανική εξέγερση του 1997 ήταν στημένη (και ο κ. Haradinaj γνωρίζει αλήθεια πάρα πολλά…) το θέμα αποκτά τεράστια διάσταση καθώς η περίοδος αυτή επέφερε εκατοντάδες θύματα, λεηλασίες, ληστείες, εν ψυχρώ δολοφονίες, πείνα, μετανάστευση και εδραίωση του οργανωμένου εγκλήματος. Το μεγαλύτερο τίμημα που πλήρωσαν οι απλοί Αλβανοί τότε, ήταν η απώλεια χιλιάδων νεαρών κοριτσιών, που απλά απάγονταν μέρα – μεσημέρι από τα σχολεία και τους δρόμους για να μεταφερθούν στην Ευρώπη ως πόρνες. Η ανθρωπότητα ζητάει επιτακτικά απαντήσεις και μάλλον ήρθε η ώρα να μάθουμε τι πραγματικά συνέβη και αν υπάρχουν συν-ευθύνες πέραν του ενός προσώπου που κατηγορείται.
Ο αχρείαστος πόλεμος του Κοσόβου (ουσιαστικά για να εξαναγκάσει τον Milosevic σε συνθηκολόγηση) δεν είναι ένα μικρό περιστατικό της ταραγμένης δεκαετίας του ’90. Είναι ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας με περιπλοκές σε γειτονικές χώρες, με περιστατικά απίστευτων θηριωδιών από όλα τα εμπλεκόμενα μέρη και με ολέθριες συνέπειες, ανθρωπιστικές και πολιτικές, που σήμερα τις βλέπουμε αμήχανα να ορθώνονται μπροστά μας πεισματικά και να μας οδηγούν στο τέλειο αδιέξοδο. Ίσως ο κ. Haradinaj να γίνει το εξιλαστήριο θύμα μιας πολιτικής, διπλωματικής και ανθρωπιστικής πανωλεθρίας. Ίσως ο ίδιος θελήσει να δοκιμάσει τους κατήγορους ή τους προστάτες του. Θα μιλήσει;