Του Γ. Λακόπουλου
Ο Σταύρος Ψυχάρης έγραψε τη δική του σελίδα στην ελληνική δημοσιογραφία. Χωρίς να προσποιηθεί ποτέ κάτι που δεν είναι, από πολιτικός συντάκτης πρώτης γραμμής της εποχής του, έγινε διευθυντής σε μια εφημερίδα που διερευνούσε το μέλλον της στις αρχές τις δεκαετίας του 1980 -όταν οι τεχνολογικές αλλαγές και το πολιτικό περιβάλλον στη χώρα επηρέαζαν όλο και περισσότερο το επιχειρηματικό μέλλον του Τύπου- και κατέληξε εκδότης.
Σ’ αυτή τη διαδρομή πιστώνεται με τρία επιτεύγματα.
-Πριν από όλα δημιούργησε την πιο επιτυχημένη εφημερίδα όλων των εποχών, συνδυάζοντας την ποιότητα με τη δημοσιογραφία για μαζική κατανάλωση. Το ρεπορτάζ με την πολιτική εγκυρότητα. Την ανάδειξη του “πιασάρικου θέματος” με την αποκάλυψη και το φως στα παρασκήνια. Ανέδειξε την ανθρωποκεντρική δημοσιογραφία σε συνδυασμό με τη αξία του παρεμβατικού ρόλου μιας εφημερίδας.
Οι δημοσιογραφικές επιτυχίες του “Βήματος” επι Ψυχάρη είναι αμέτρητες και το εκτόξευσαν στην κορυφή για δεκαετίες. Για να αναφέρουμε ένα παράδειγμα : καμιά άλλη εφημερίδα στην ιστορία του ελληνικού Τύπου δεν δημοσίευσε -με υπογραφή του Δημ. Νικολακόπουλου- τον κρατικό προϋπολογισμό πριν τον ανακοινώσει η κυβέρνηση.
Για μια μεγάλη περίοδο το “Βήμα” δεν σήμαινε μόνο ενημέρωση. Ήταν και στυλ. Από τις σελίδες του εκτός από μερικές από τις καλύτερες δημοσιογραφικές πέννες, πέρασε η ελίτ της διανόησης, της οικονομίας, της κοινωνικής δράσης και της πολιτικής. Ο Ψυχάρης πέτυχε σαν διευθυντής του “Βήματος” γιατί πήγε τη δημοσιογραφία δέκα χρόνια μπροστά στην εποχή του.
-Το δεύτερο επίτευγμα του σημερινού ιδιοκτήτη του ΔΟΛ ήταν η ανάδειξη μιας νέας γενιάς δημοσιογράφων που άνοιξαν νέους δρόμους στον ελληνικό τύπο. Αναζητούσαν την είδηση διαφορετικά, έκαναν ρεπορτάζ διαφορετικά, έγραφαν διαφορετικά. Πολλοί από αυτούς αιματοδότησαν στη συνέχεια άλλα μέσα ενημέρωσης, αλλά πάντα στην ούγια της δουλειάς τους έμεινε το μάθημα του Ψυχάρη: “Για τον εαυτό σας τα μαθαίνετε;”
Ο κανόνας του ήταν ότι ο δημοσιογράφος ό,τι γνωρίζει οφείλει να το δημοσιοποιεί και να αναλαμβάνει την ευθύνη. Ίσως υπήρξε ο καλύτερος κυνηγός ταλέντων στην έντυπη δημοσιογραφία και πάντως τον ενδιέφερε να ανακαλύπτει ανθρώπους με ικανότητες και όρεξη για τη δουλειά.
-Το τρίτο επίτευγμα του Ψυχάρη είναι ότι από εργαζόμενος έγινε αφεντικό, με τη μεταφορά της ιδιοκτησίας του πιο ρωμαλέου εκδοτικού οργανισμού της χώρας από τον Χρήστο Λαμπράκη σ’ αυτόν. Αυτό το επίτευγμα γίνεται αιτία των δυσκολιών που αντιμετωπίζει σήμερα; Όχι ακριβώς.
Αυτό που τον κόλλησε στη γωνία είναι η κατάσταση της υγείας του. Αλλιως ο Ψυχάρης ήθελε ένα φορτηγό από όσους τον στριμώχνουν σήμερα στο καναβάτσο.
Ποιος είναι ο Ψυχάρης;
Δίπλα σ’ αυτή την κεντρική διαδρομή του υπάρχουν και άλλες παράλληλες και εν πολλοίς όχι ιδιαίτερα γνωστές ή διατιθέμενες για αποκρυπτογράφηση. Ορισμένες από αυτές από αυτές όμως αναδεικνύουν κάποια χαρακτηριστικά του “φαινομένου Ψυχάρης”.
-Το πρώτο χαρακτηριστικό είναι η προσωπική σχέση του με τους συνεργάτες και το προσωπικό της εφημερίδας, εν γένει. Συμπεριφερόταν σαν δημοσιογραφοπατέρας και με πολύ μεγάλη δυσκολία απέλυε κάποιον. Ως διευθυντής είχε την έννοια των δημοσιογράφων του ακόμη και για θέματα υγείας, ή οικογενειακές υποθέσεις τους. Τους εκπαίδευε, τους καθοδηγούσε, τους συμβούλευε και ενίοτε τους …”εξαχρείωνε”!
Πάρα τη φήμη του σκληρού μάνατζερ- που ήταν- ταυτόχρονα ήταν ανθρώπινος και δίκαιος. Ήξερε τη δουλειά, ήξερε να βοηθήσει τους ανθρώπους της εφημερίδας , όπως ήξερε να τους καλύπτει απέναντι στην εξουσία.
Το χειρότερο που θα μπορούσε να κάνει ένας υπουργός π.χ. ήταν να του κάνει παρατηρήσεις για ένα ρεπορτάζ, ή να του ζητήσει να απολύσει δημοσιογράφο. Σε πρώτη φάση έπαιρνε μια επιστολή που άρχιζε άρχισε με τη φράση : “Κύριε υπουργέ, το Βήμα προϋπήρξε υμών και θα υπάρχει και μετά από εσάς….”. Ο άλλος έπιανε το μήνυμα…
Το δεύτερο αφορά τη διαχείριση των σχέσεων του με όσους συναναστρέφεται, κοινωνικά ή επαγγελματικά. Ανέκαθεν λιγομίλητος, σοβαρός , αυστηρός, τηρεί τους κανόνες και δεν παραβαίνει συμφωνίες, σφιχτός διαχειριστής, αλλά γενναιόδωρος όταν πρέπει και …αμείλικτος. Από την εποχή του Χρήστου Λαμπράκη ακόμη, όταν μαζί με τον Λέοντα Καραπαναγιώτη – έγραψε τη δική του ιστορία με τα ΝΕΑ- αποτελούσαν τους ακρογωνιαίους λίθους του Συγκροτήματος.
Το τρίτο χαρακτηριστικό του είναι η οικονομική εξέλιξή του. Ο Ψυχάρης έβγαλε λεφτά από τη δουλειά του, χωρίς να του καταλογίσει ποτέ κανείς ότι παρανόμησε σε κάτι. Κανείς δεν είχε δώσει σημασία μέχρι που κάποιος μανδαρίνος πούλησε σε εφημερίδα τη φορολογική του δήλωση και αποκαλύφθηκε ότι έχει σκάφος, καθώς δεν ήταν άνθρωπος της επίδειξης . Ποια ακριβώς είναι η οικονομική του υπόσταση, όπως είναι λογικό, κανείς δεν γνωρίζει -και γιατί θα έπρεπε;
Για πολλά χρόνια ήταν πανίσχυρος. < Δέχομαι αιτήματα , δεν καταθέτω> έλεγε. Αλλά η ιδιοκτησία του ΔΟΛ τον κατέστησε υπεύθυνο σε σειρά υποχρεώσεων και απαιτήσεων, τις οποίες δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσουν δυο μεγάλες εφημερίδες υπερφορτωμένες με προσωπικό μάλιστα, το οποίο με μεγάλους δισταγμούς δεχόταν ο ίδιος να μειωθεί.
Ο ΔΟΛ έπαψε να είναι κερδοφόρος όταν η κρίση ήλθε για να μείνει και ο ίδιος έπρεπε να βρίσκει λεφτά για να πληρώνει το προσωπικό και τις υποχρεώσεις του.. Ότι έπαιζε ρόλο η ισχύς του σε μια δανειοδότηση ή σε μια κυβερνητική διαφημιστική διευκόλυνση δεν χρειάζεται συζήτηση. Ποιος δεν ήθελε να τα έχει καλά με το Συγκρότημα; Ρωτείστε και τη … γάτα Ιμαλαίων.
Κράτησε το μαγαζί ζωντανό
Κανονικά οι εφημερίδες του ΔΟΛ θα αντιμετώπιζαν το φάσμα της χρεωκοπίας πολύ νωρίτερα, αν ο Ψυχάρης δεν είχε την ευχέρεια να δανείζεται λόγω της πρότερης τραπεζικής συμπεριφοράς του Συγκροτήματος και των δικών του ελιγμών την αγορά. Αυτό κράτησε όρθιες τις εφημερίδες και έσωσε θέσεις εργασίας για καιρό.
Τα δάνεια που τον καθιστούν σήμερα υπόλογο ήταν τα δάνεια που εξασφάλιζαν την τακτική μισθοδοσία- ο ίδιος από ένα σημείο και πέρα δεν είχε ανάγκη. Αλλά, όπως ήταν λογικό, αυτό κάποια στιγμή τέλειωσε.
Ο ιδιοκτήτης του ΔΟΛ έκανε και λάθη, αλλά δεν είναι ώρα να αναφερθεί κανείς σ’ αυτά, εκτός αν θέλει να αναπαράγει τη μυθολογία που τον συνοδεύει -κατά κανόνα κακοπροαίρετα. Έκανε πολλούς εχθρούς στη διαδρομή του και φαίνεται.
Αυτό που μπορεί όμως να του χρεωθεί είναι ότι όταν χρειάστηκε να επιμερίσει ρόλους και να αναθέσει υπευθυνότητες, κινήθηκε με τρόπο που απομάκρυνε όσους είχαν συνδράμει στη γιγάντωση ιδίως του “Βήματος”. Πρόσωπα που δεν είχαν τη νοοτροπία που απαιτούσε το Συγκρότημα ήταν αδύνατο να διατηρήσουν την ακτινοβολία του. Ορισμένοι δεν είχαν,ίσως, ούτε τις ικανότητες ή τη βούληση.
Σε κάποιες περιπτώσεις ο ίδιος δεν αντιλήφτηκε ότι η αλαζονεία ενός μόνο γραφιά απέναντι στους αναγνώστες, ή σε πολιτικές δυνάμεις, μπορεί να αποβεί σε βάρος της κυκλοφορίας μιας εφημερίδας.
Με τον ίδιο τρόπο δεν έλαβε υπόψη ότι η μετακίνηση της πολιτικής γραμμής των δυο εφημερίδων της δημοκρατικής παράταξης έξω από τον φυσικό ιστορικό χώρο, αποδυνάμωνε τον ίδιο προσωπικά.
Χάνοντας αναγνώστες, έχανε σε ισχύ.
Π.χ. αναγνώστες τα ΝΕΑ υμνώντας τον Σαμαρά δεν θα μπορούσαν να έχουν. Οπαδούς το Βήμα ευτελίζοντας αρχές της δημοκρατικής παράταξης δεν θα μπορούσε να διατηρήσει. Υπήρχε αναγνώστης που για χρόνια αγόραζε την εφημερίδα, έκοβε μια συγκεκριμένη στήλη και την επέστρεφε.
Τελικά κάποιες επιλογές του αποδείχθηκαν ασύμβατες με τη φορά των πολιτικών πραγμάτων και όταν ήλθε η ώρα να τις υπερασπιστεί ή να τις αλλάξει δεν είχε κατάλληλους συνεργάτες -ούτε μπαταρίες ο ίδιος.
Πέρα από αυτά στο μάτι του κυκλώνα ο Ψυχάρης βρέθηκε για κυρίως για πολιτικούς λόγους. Δεν έχει καμιά καταδίκη σε βάρος του, ούτε βαρύνεται με κατηγορίες για απάτες ή παρεμφερή εγκλήματα. Για τρέχουσες υποθέσεις λογοδοτεί και έχει τις εξηγήσεις τους που θα κριθούν από τη Δικαιοσύνη.
Ως ιδιοκτήτης του ΔΟΛ προσφέρεται για στοχοποίηση για πολλούς λόγους, είτε δικαιολογημένους είτε αθέμιτους. Σήμερα τον κρεμούν στα μανταλάκια στα πλαίσια της πολιτικής διαμάχης και για υποθέσεις που θα έπρεπε να αφορούν τον ίδιο, τους τραπεζίτες του και τις ελεγκτικές υπηρεσίες του κρατους, όπως κάθε πολίτη. Όχι πάντως τη Βουλή και τους πολιτικούς που για δεκαετίες έκαναν ουρά για την εύνοια του . Σε πολλές περιπτώσεις τον κρίνουν οι αντίπαλοί του, υπο το μανδυα του βουλευτή.
Ο θόρυβος που σηκώνεται σε βάρος του για πολιτικούς λόγους επιδεινώνει όμως την κατάσταση και οι εργαζόμενοι του ΔΟΛ μένουν απλήρωτοι και διαμαρτύρονται. Μαζί τους διαμαρτύρονται στο παρασκήνιο και αυτοί για τους οποίους πλήρωσε ακριβά προκειμένου να διατηρήσουν τους ρόλους τους και τώρα ονειρεύονται “λύσεις χωρίς τον Ψυχάρη“. Αλλά αυτό είναι άλλη υπόθεση.
Τα τελευταία 24ωρα ο Ψυχάρης έδωσε ένα δείγμα της νοοτροπίας του, δηλώνοντας εγγράφως ότι δεν είναι μπαταχτσής και οι εργαζόμενοι θα πάρουν τα λεφτά τους- αν δεν βρεθεί άλλη λύση και ο ΔΟΛ κατεβάσει ρολά. Ωστόσο οι περισσότεροι εξέλαβαν αυτή τη δήλωση ως αναγγελία του τέλους. Πολλοί -κυρίως στην κυβερνητική παράταξη -το περιμένουν πως και πως για να θριαμβολογήσουν. Είναι όμως;
Όσοι ξέρουν καλά τονΨυχάρη δεν το πιστεύουν. Το σημαντικότερο, μαζί με την Καθημερινή, δημοσιογραφικό συγκρότημα στην ιστορία της χώρας, έρχεται από πολύ μακριά για να τελειώσει κάτω από την πίεση της της πολιτική συγκυρίας και της κυκλοφοριακής συρρίκνωσης με τις οικονομικές συνέπειες.
Ο Σταύρος Ψυχάρης έλεγε κάποτε ότι “μόνο με το φορείο θα με πάρουν από εδώ μέσα”. Η υγεία του δεν του επιτρέπει να κινείται εύκολα και δυσκολεύει την ομιλία του. Αλλά του επιτρέπει να σκέφτεται, να σχεδιάζει και να αντιδρά, όταν η πίεση που δέχεται είναι περισσότερη από όση αντέχει.
Άλλωστε πάρα την εικόνα που δίνει αυτή τη στιγμή ο ΔΟΛ ο ίδιος στους λίγους που συναντάει λέει: “Κρίση είναι, θα περάσει”.
