Μια φανταστική συνέντευξη
Προδημοσίευση από το βιβλίο του Νίκου Λακόπουλου “ΑΝ ΖΟΥΣΑ ΤΩΡΑ”, που περιλαμβάνει φανταστικές συνεντεύξεις με τον Καρλ Μάρξ, Ιησού Χριστό, Σίγκμουντ Φρόυντ, Μέγα Αλέξανδρο κ.α. Τρεις από αυτές τις συνεντεύξεις ανέβηκαν θεατρική παράσταση το 2003 σε σκηνοθεσία Θοδωρή Βουρνά.
Ξεφυλλίζω το βιβλίο «Τσε. Εικόνες μιας ζωής» των Φερνάντο Ντ. Γκαρσία και Όσκαρ Όλα. Χαζεύω φωτογραφίες από το οικογενειακό άλμπουμ. Ο Τσε καβαλάρης. Ο Τσε ινδιάνος με παιδική ασπίδα και αποφασιστικό βλέμμα. Ο Τσε με τα αδέλφια του. Την Σέλια , τον Ρομπέρτο, την Άννα Μαρία, τον Χουάν Μαρτίν.Η «Νεγρίτα». Η πρώτη αγάπη.
Ο Τσε με τον Ρομπέρτο πάλι ινδιάνος σηκώνει το παιδικό του τσεκούρι. Εκδρομή στην Κόρδοβα. Αποφασιστικός ερασιτέχνης πιλότος. Φοιτητής Ιατρικής σε μάθημα ανατομίας. Ίσως δεν είχε καταλάβει πως το πτώμα θα ήταν το δικό του. Ή μήπως το ήξερε πάντα;
Στο λεπροκομείο του Σαν Πάμπλο, πάνω σε μια σχεδία, δώρο των λεπρών. Με την Ίλντα. Αντάρτης στην Σάντα Κλάρα. Εδώ η Αλεϊντίτα, προσφέρει ένα σαπούνι τουαλέτας στον Τσε. Με τον Σαρτρ και την Σιμόν Ντε Μπωβουάρ. Με τον Μάο.
Μια νεαρή Κορεάτισσα δοκιμάζει τα χορευτικά ταλέντα του Κομαντάντε. Ο υπουργός κουβαλάει σάκους. Όλοι κάθονται σύμφωνα με τους τύπους εκτός από τον Τσε που κάθεται πάνω στον πάγκο. Με την κόρη του Αλεϊντίτα. Ταλαιπωρημένος με δεμένα χέρια πριν εκτελεστεί σε ένα πλυσταριό. Σκέφτομαι πως ο Τσε, που σημαίνει κάτι σαν «ρε», έχει φωτογένεια, όταν εμφανίζεται με τον μπερέ με το αστέρι. Ο Ερνέστο Τσε Γκεβάρα.
Βρισκόμαστε κάπου στην Αργεντινή σε ένα γαλλικό μπαλκόνι σε ένα διώροφο σπίτι. Ο Τσε, φέρνει και πίνουμε «ματέ». Προσπαθώ να είμαι αδιάφορος και ανοίγω το κασετόφωνο.
Κομαντάντε Τσε, από που ήρθατε; Ποια είναι η καταγωγή σας;
Oι γονείς μου είναι ο Ερνέστο Γκεβάρα Λιντς και η Σέλια Ντε Λα Σέρνα. Ένας μποέμ και μια άθεη.
Από την γενιά του πατέρα σας υπάρχει ένας προπάππος σας αντιβασιλέας της Νέας Ισπανίας.
Ναι. O γιος του έκλεψε την μνηστή του στη Λουιζιάνα. Οι Γκεβάρα θα πρέπει να ’φτασαν στο Ρίο Ντε Λα Πλάτα τον 18ο αιώνα. Μετά όταν όλοι κυνηγούσαν τον χρυσό πρέπει να πήγαν για λίγο στην Καλιφόρνια. Ο παππούς μου ο Ρομπέρτο γεννήθηκε στη Βόρεια Αμερική, παρότι Αργεντινός. Παντρεύτηκε την Άννα Λιντς μια Ιρλανδή.
Ένας από τους Λιντς ήτανε μεγαλοτσιφλικάς, ξέρετε.
(Χαμόγελο). Ξέρω, αλλά ο Ρομπέρτο, ο παππούς μου ήταν γεωγράφος. Ένας πρόγονος της μητέρας μου ήτανε αντιβασιλέας στο Περού. Η μητέρα μου πρώτη, οδήγησε αυτοκίνητο και έκοψε τα μαλλιά της παρότι έβγαλε σχολείο θα ’λεγα για καλόγριες, καθολικό στο Μπουένος Άιρες.
Αριστοκράτες!
Ξεπεσμένοι, λίγο. Η μητέρα μου είχε κάποια χτήματα. Ο πατέρας καλλιεργούσε ματέ, αλλά δεν πήγαινε καλά.
Τι θυμάστε ως παιδί;
Θυμάμαι τον εαυτό μου ντυμένο ινδιάνο, την αδελφή μου την Σέλια και τα κορδοβέζικα γαϊδουράκια, που καβαλούσαν οι τουρίστες. Και άλογα. Η μαμά μας ανέβαζε πάνω στο άλογο. Ο μπαμπάς δεν ήθελε αναβολείς κι έτσι έμαθα να ιππεύω χωρίς αναβολείς. Είχα και ένα μικρό ποδηλατάκι. Πιο πολύ από όλα θυμάμαι τις ενέσεις. Είχα από μικρός άσθμα και έτσι δεν πήγα σχολείο όλα τα χρόνια. Μου ’κανε μάθημα σπίτι η μαμά.
Είχατε μάθει να πυροβολείτε από πέντε χρονών;
Ναι, έμαθα να ιππεύω και να πυροβολώ. Αλλά περνούσα πιο πολλές ώρες σπίτι λόγω άσθματος διαβάζοντας Ιούλιο Βερν και παίζοντας σκάκι. Έπαιζα και ράγκμπι. Στο σπίτι με φώναζαν Τετέ και Ερνεστίτο, αλλά όταν πήγαινα στο γήπεδο φώναζα δυνατά: «Στη μπάντα, έρχεται ο Σέρνα».
Είναι αλήθεια ότι κάνατε μπάνιο μέσα σε παγωμένο νερό για να μην πάτε στρατό;
(Γελάει) Ναι, ήτανε το 1946. Είχε πάρει πλειοψηφία ο Περόν. Πήρα αναβολή και ένα χρόνο μετά έπρεπε να ξαναπάω. Τότε έκανα μπάνιο μέσα σε παγωμένο νερό και η κρίση άσθματος με απάλλαξε!
Πως βρεθήκατε στην Ιατρική;
Ήταν να γίνω μηχανικός, αλλά όταν αρρώστησε η γιαγιά μου, αποφάσισα να σπουδάσω Ιατρική στο Μπουένος Άιρες.
Τότε κάνατε το περίφημο ταξίδι με την μοτοσικλέτα.
Όχι, τότε. Αργότερα. Το 1951 ξεκινήσαμε από την Κόρδοβα και φτάσαμε Χιλή, Περού, Κολομβία, Βενεζουέλα. Στο δρόμο η μηχανή μας εγκατέλειψε.
Αλήθεια, πως σας προέκυψε αυτό;
Ήταν ένα πρωί του Οκτώβρη. Είχα πάει στη Κόρδοβα και πίναμε ματέ κάτω από την πέργολα στο σπίτι του Γκρανάντο. Μόλις είχε φύγει από το λεπροκομείο της Ποντερόζα και παραπονιόταν. Κι εγώ είχα χάσει την δουλειά μου, αλλά εγώ το απολάμβανα. Είχα μπουχτίσει από την Ιατρική, τις εξετάσεις, τα νοσοκομεία.
Πως ήταν το ταξίδι;
Ήταν όνειρο να ανακαλύπτεις τον Ατλαντικό και να ανοίγουν ατέλειωτοι δρόμοι προς όλα τα σημεία του κόσμου, καθώς το φεγγάρι πέφτει καταπάνω στην θάλασσα και την κάνει να βγάζει ασημένιες ανταύγειες. Η θάλασσα, ξέρεις, ήταν για μένα μια φίλη, ένας έμπιστος φίλος που σ’ ακούει χωρίς να μιλάει και σε συμβουλεύει με ένα βουητό που ο καθένας το παίρνει όπως θέλει.
Είναι αλήθεια ότι πήρατε μαζί σας και το όπλο;
Ναι. Ένα 38άρι Smith & Wesson! Μέσα σε οχτώ μήνες γυρίσαμε πέντε χώρες. Η μηχανή ήταν εγγύηση ότι δεν θα ήμασταν αστοί τουρίστες, αλλά ταξιδιώτες. Ήταν ένα προσκύνημα. Το σύμπαν λικνιζόταν, η φωνή της θάλασσας ακούγονταν καθαρά….
Κι η μηχανή τα ’παιξε!
(Γέλιο) Είχαμε πολλές περιπέτειες. Ταξιδεύαμε με άδειες τσέπες, με την περηφάνια του φτωχού! Μια φορά ψαρέψαμε μια πέστροφα, την άλλη τρώγαμε κεράσια, μια φορά που είχαμε μόνο μια κονσέρβα και ένα κομμάτι τυρί, είδαμε ξαφνικά μια πάπια να πετά στην λίμνη. Ο Αλμπέρτο υπολόγισε καλά και σε λίγο τρώγαμε μια πάπια ψητή! Ένα βράδυ χαθήκαμε στον βάλτο κι ο δασοφύλακας μας έδωσε τομάρια να κοιμηθούμε. Την άλλη μέρα δουλέψαμε σε μια ψησταριά για δέκα πέσος. Ύστερα πήραμε τον δρόμο των εφτά λιμνών. Κάπου εκεί διαπιστώσαμε πως υπήρχε μια τρύπα στο λάστιχο. Ένας αυστριακός μοτοσικλετιστής μας φιλοξένησε και μας είπε να προσέχουμε. Στην περιοχή κυκλοφορούσε ένα… Χιλιανό λιοντάρι. Κοιμήθηκα με το περίστροφο στο μαξιλάρι. Λίγο πριν χαράξει με ξύπνησε ο θόρυβος από νύχια που έξυναν την πόρτα! Ο Αλμπέρτο είχε χάσει την φωνή του από τον φόβο του. Το ένστικτο έδιωξε την λογική. Όταν είδα δύο φωσφορίζοντα μάτια πυροβόλησα. Μια γυναίκα άρχισε να ξεφωνίζει υστερικά. Ήταν ο σκύλος της!
«Και να που νιώθω κιόλας να κυματίζουν οι βαθιές μου ρίζες γυμνές και ελεύθερες». Σας θυμίζει κάτι;
Eίναι από το ημερολόγιο που κρατούσα στο ταξίδι.
Είχατε γίνει και θέμα σε μια εφημερίδα.
Ναι. Είχε γράψει: «ΔΥΟ ΑΡΓΕΝΤΙΝΟΙ ΕΙΔΙΚΕΥΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΛΕΠΡΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑΣΧΙΖΟΥΝ ΜΕ ΜΟΤΟΣΙΚΛΕΤΑ ΤΗΝ ΝΟΤΙΑ ΑΜΕΡΙΚΗ».
Κάπου εκεί η μοτοσικλέτα τελείωσε την αποστολή της!
Χωρίς αστεία, είναι πρόβλημα να περπατάς με τα πόδια στην έρημο! Μια ομάδα σιδηροδρομικών μας προσέλαβαν για το ματς με αντάλλαγμα φαί, στέγη και μεταφορά. Είχαμε δει το Νησί του Πάσχα και ήμασταν στο Περού. Είδαμε την Γη των Ίνκας, το Μαχού Πίχου και τραβήξαμε προς τον Βορρά. Όλο και κάποια σπλαχνική ψυχή μας λυπόταν για την κατάντια μας και τρώγαμε κάπου κάπου! Στη Λίμα παρακολουθήσαμε ταυρομαχίες.
Τι σας έμεινε από το ταξίδι;
Ένα μίσος για τους ιμπεριαλιστές! Στο Εκουαδόρ είδα την φτώχεια. Στο Σαν Πάμπλο πήγαμε στο λεπροκομείο. Κολομβία, Βολιβία, Γουατεμάλα, οχτώ χώρες. Ορκίστηκα στον γέρο Στάλιν να δω εξοντωμένα αυτά τα γλοιώδη υποκείμενα.
Τους ιμπεριαλιστές. Πιστεύατε στον Στάλιν;
O Στάλιν και ο Μάο ήταν για μας ήρωες.
Κάπου τότε παντρευτήκατε, αποχτήσατε ένα παιδί την Ιλντίτα, ώσπου ξαφνικά, το 1955, γνωρίσατε τον Κάστρο.
Γνώρισα πρώτα τον αδελφό του τον Ραούλ στο Μεξικό στο σπίτι της Μαρίας Γκονζάλες που φιλοξενούσε εξόριστους Κουβανούς. Ο Φιντέλ είχε ήδη μεγάλη φήμη. Τη πρώτη φορά που συναντηθήκαμε, ήταν Ιούλιος, αρχίσαμε να συζητάμε βράδυ κι έφτασε το πρωί! Ένα μήνα μετά παντρεύτηκα. Όχι πριν. Περίμενα να γεννηθεί η Χιλντίτα κι είπα στον Φιντέλ ότι μπαίνω στην ομάδα του.Άρχισα αμέσως εκπαίδευση σε ένα αγρόκτημα κάπου στο Μεξικό.
Με λίγα λόγια μπήκατε στην Επανάσταση, όταν παντρευτήκατε, ενώ συνήθως συμβαίνει το αντίθετο. Όταν αρχίζει ο γάμος τελειώνει η επανάσταση!
Δεν ήμουνα φτιαγμένος για γάμο. Ο γάμος ήταν καταστροφή για μένα. Όσο και να αγαπούσα την κόρη μου δεν μπορούσα να ζήσω με την Ίλντα. Είχα αποφασίσει να συνεχίσω την μποέμικη ζωή. Ήθελα να ζήσω σαν περιπλανώμενος ιππότης και να αφήσω τα αμαρτωλά μου κόκαλα κάπου στην Αργεντινή.
Τα αμαρτωλά κόκαλα παραπέμπουν στον Χριστό…
Ναι, αλλά κάπου τότε αποφάσισα πως δεν είμαι Χριστός, ούτε φιλάνθρωπος. Θα αγωνιζόμουν με όποιο όπλο έβρισκα, αντί να αφήσω να με καρφώσουν στο σταυρό.
Υπάρχει μια φωτογραφία με τον Κάστρο σε ένα κελί.Πρέπει να ήταν το 1956, μάλλον στον Μεξικό…
Ναι. Η μεξικάνικη αστυνομία είχε πιάσει τα μέλη του κινήματος M26 και μαζί τον Φιντέλ κι εμένα. Απελευθερώθηκα 25 Νοέμβρη και με άλλα ογδόντα δύο άτομα με το πλοίο Γκράνμα που είχε αγοράσει ο Φιντέλ αποβιβαστήκαμε στην Κούβα, μέσα σε καταιγίδα.
Αλλά η απόβαση κατέληξε σε ναυάγιο.
Ναι. Δεν ήταν απόβαση, αλλά ναυάγιο. Λάθος τόπος, λάθος συνθήκες, λάθος χρόνος. Η απόβαση είχε γίνει σε ένα έλος σε μια περιοχή χωρίς κατοίκους. Η Σιέρα Μαέστρα είχε χωρικούς που δεν έπρεπε να εμπιστευόμαστε κι έτσι για να επιβιώσουμε κυνηγούσαμε και ψαρεύαμε.
Ας είμαστε ρεαλιστές, ας ζητάμε το αδύνατο!
(Γέλιο) Ακριβώς!
Ώσπου κάποιος χωρικός σας είδε και σας πρόδωσε…
Ναι. Μας επιτέθηκαν μέσα στα ζαχαροκάλαμα και σκοτώθηκαν είκοσι. Εγώ τραυματίστηκα. Ήμουνα με μια ομάδα οχτώ ανταρτών με επικεφαλής τον Χουάν Αλκμέιδα Μπόσκε, τον νέγρο.
Κι έτσι η επιχείρηση απέτυχε και σκορπιστήκατε. Τότε, λένε, ανάμεσα σε ένα σακίδιο με φάρμακα και ένα με πυρομαχικά διαλέξατε να πάρετε τα πυρομαχικά.
(Γέλιο). Ήμουνα ο υπεύθυνος υγείας της ομάδας, αλλά αποφάσισα να πάρω τα πυρομαχικά. Ήμασταν εξαθλιωμένοι κι όταν μπορέσαμε να συναντήσουμε τους άλλους είχαμε μείνει μόνο είκοσι ζωντανοί. Υπέφερα, ξέρεις, από το άσθμα κι όταν ανεβήκαμε στο Τουρκίνο στα 2.000 μέτρα ήταν κόλαση καθώς έμεινα χωρίς αδρεναλίνη.
Τα καταφέρατε όμως.
Ναι. Τότε σκότωσα τον πρώτο μου εχθρό. Οργανωθήκαμε καλύτερα, εγώ ανέλαβα ως λοχαγός την Τέταρτη Φάλαγγα. Στα χωριά γιάτρευα τους ασθενείς και δίδασκα την αλφαβήτα.
Και πήρατε και το περίφημο αστέρι.
(Γελάει) Έγινα Κομαντάντε. Είμαστε πια εκατόν σαράντα αντάρτες. Έχουμε απελευθερώσει μια περιοχή με διοίκηση και λαϊκά δικαστήρια. Και βγάζουμε μια εφημερίδα, την El Cubano Libre. Είχαμε ένα μικρό πομπό. Εκεί φτιάξαμε σχολείο, οπλουργείο, ένα φούρνο, μια φάμπρικα για παπούτσια. Όλοι μαζί φτάνουμε τους τριακόσιους άντρες και δεκαεφτά γυναίκες. Απέναντι μας έχουμε δέκα χιλιάδες άντρες.
Τότε γνωρίσατε την Αλέιντα.
Η Αλέιντα ήτανε να γίνει δασκάλα, αλλά πέρασε στην παρανομία. Μια μέρα της είπα «πάω να κάνω επίθεση στο Καμπαιγουάν. Θες να ’ρθεις;” «Οπωσδήποτε!» μου είπε και ανέβηκε στο τζιπ με ένα σάλτο. Ήταν 1958. Πολιορκούσαμε την Σάντα Κλάρα, όταν γίναμε εραστές. Ένα χρόνο μετά μπήκαμε στην Αβάνα.
Τότε ήρθε να σας βρει και η Ίλντα με την κόρη σας…
Ναι. Αλλά η Αλέιντα ήταν πια ο φύλακας άγγελος μου. είδα μετά από καιρό την κόρη μου την Ιλντίτα και της αγόρασα μια κούκλα με έρανο.
Αλλά παντρευτήκατε τελικά την Αλέιντα, με κουμπάρο τον Κάστρο. Αν και Αργεντίνος, όταν τελικά έγινε η Επανάσταση, γίνατε το Νο 2 της Κούβας κι αρχίσατε μια περιοδεία σε όλο τον κόσμο. Νάσερ, Νεχρού, Μάο, Χρουτσώφ, Σαρτρ, τους συναντήσατε όλους. Πήγατε στην Ιαπωνία, τη Κίνα, τη Σοβιετική Ένωση, αναλάβατε το Υπουργείο Βιομηχανίας και την Εθνική Τράπεζα…
(Γελάει) Όταν ο Κάστρο ρώτησε αν υπάρχει κανένας οικονομολόγος εγώ άκουσα «κανένας κομμουνιστής» και σήκωσα το χέρι!
Από επαναστάτης τραπεζίτης!
Δεν θα δεις πολλούς τραπεζίτες να μαζεύουν ζαχαροκάλαμα και να δουλεύουνε με φόρμα στο λιμάνι!
Στην Κούβα έχετε πια τρίτο παιδί, είστε το αστέρι της Επανάστασης, έχετε σπίτι, σας αγαπάνε όλοι, τι σας έκανε να φύγετε; Λέγεται πως όταν κάνατε κριτική στη Σοβιετική Ένωση ως «δευτερεύοντα ιμπεριαλισμό» οι αδελφοί Κάστρο σας πέρασαν από ένα «δικαστήριο» στο σπίτι.
(Σωπαίνει) Έφυγα για τον ίδιο λόγο που πήγα στην Κούβα. Πίστευα στον επαναστατικό διεθνισμό και αυτό έκανα. Ξαναπήρα το δρόμο με την ασπίδα στο χέρι.
Ως Ραμόν Μπενίτες φτάνετε στο Κονγκό, την Τανζανία και τελικά στη Βολιβία. Η Αλέιντα προσπάθησε να σας πείσει να γυρίσετε πίσω από το Κονγκό. Γυρίσατε μετά από ένα ταξίδι στην Πράγα κι είδατε τα παιδιά σας μεταμφιεσμένος ως θείος Ραμόν…
Ναι. Γύρισα κρυφά. Είχα κόψει τα μαλλιά και είχα ξυρίσει το μούσι. Συστήθηκα σαν θείος Ραμόν στα παιδιά μου και τα φίλησα ως φίλος του πατέρα τους.
Δεν είδατε όμως τον Φιντέλ Κάστρο.
Κάνεις λάθος. Τον είδα και μιλήσαμε πολλές ώρες. Αυτός με πήγε στο αεροδρόμιο. Πήγα στην Βολιβία για να δημιουργήσουμε ένα, δύο, τρία, πολλά Βιετνάμ.
Στο μεταξύ στη ζωή σας υπάρχει πλέον η Τάνια.
Και η ανάγκη να φεύγετε πάντα μακριά. Λένε πως είσασταν ένας τυχοδιώκτης, αυτοκαταστροφικός που το άσθμα θα τον οδηγούσε αργά ή γρήγορα στο θάνατο.
Και πως περνούσα μια κρίση ηλικίας. Πως ήμουνα ανώριμος, «ατζαμής», ουτοπιστής. Ένας «Δον Κιχώτης».
Εγώ θάλεγα πως ήσασταν τελικά ένας «ξένος» που επιζητούσε το θάνατο. Αλλά ένας στρατηγός είπε πως στη Βολιβία όταν σας κύκλωσαν προσπαθήσατε να φύγετε. Αν θέλατε να πεθάνετε θα μένατε.
Δε προσπάθησα να πεθάνω ή να μην πεθάνω. Δε σχεδίασα τίποτα. Αυτό ήταν ένα ενδεχόμενο και το ήξερα.
Δεν ήταν ένας επαναστατικός ναρκισσισμός;
(Χαμόγελο). Όταν ξεκινήσαμε το ταξίδι με τον Αλμπέρτο, φίλε μου, καθώς φεύγαμε είδα την θάλασσα. Από παιδί άκουγα τη φωνή της θάλασσας. Θυμάμαι μια μέρα που αποφάσισε να με αποσπάσει από τον λήθαργο που είχα χαθεί. Η αμμουδιά ήταν έρημη. Φυσούσε. Το σύμπαν χόρευε. Μια φωνή μέσα μου, μου έδινε τον ρυθμό. Χόρευα κι εγώ. Ύστερα η φωνή της θάλασσας δυνάμωσε. Την άκουγα καθαρά. Όταν φύγαμε με τον Αλμπέρτο, αυτή συνέχιζε να μιλάει αδιάφορη, όπως έκανε αιώνες. Αυτό είναι όλο.
