Γιατί ο Στάλιν και ο Χίτλερ “ζουν” ακόμα

Tου Νίκου Λακόπουλου

Η έννοια του ολοκληρωτισμού αποδίδει όσο καλύτερα γίνεται την αντίληψη πως ανάμεσα στον ναζισμό και τον σταλινισμό υπάρχει μια ανταγωνιστική σχέση, αλλά αποτελούν τις δυο όψεις ενός νομίσματος. Τα κοινά στοιχεία είναι η αποθέωση του ηγέτη και του κράτους- που ταυτίζεται με το κόμμα- στρατό που αναλαμβάνει τη εξουσία με τη βία και καταργεί τα άλλα κόμματα.

Στην πραγματικότητα με την χρήση μιας κομματικής θρησκείας- μιας εκκλησίας που διαχωρίζει τον κόσμο ανάμεσα στο καλό και το κακό οι ατομικές ελευθερίες υποτάσσονται δηλαδή καταργούνται στο όνομα ενός εθνικού ή λαϊκού-εργατικού συμφέροντος. Η αποτελεσματικότητα στην οικονομία του κόμματος κράτος που προσωποποιεί ο ηγέτης-μεσσίας «νομιμοποιεί» τον αυταρχισμό με την επινόηση του εχθρού του λαού ή του έθνους -που βλάπτει το εθνικό-λαϊκό συμφέρον, δηλαδή η ελευθερία τάσσεται απέναντι στο ψωμί που διασφαλίσει στους υπηκόους προσωπικά ο ηγέτης.

Ο ρόλος του κράτους στην οργάνωση της οικονομίας εμφανίζεται αρχικά ως αποτελεσματικός, ώστε να δικαιολογεί την κατάργηση των ελευθεριών και τη δίωξη των άλλων απόψεων, αλλά μακροπρόθεσμα αποδεικνύεται -όπως στην «Σοβιετική Ένωση» καταστροφικός, όσο δημιουργική είναι στα δυτικά καθεστώτα η ελευθερία- και η ελεύθερη οικονομία.

Με το ένα ή το άλλο όνομα το εθνικοσοσιαλιστικό ή το σοσιαλιστικό- που θεωρείται κομμουνιστικό ως  «υπαρκτός σοσιαλισμός»- ξεπερνούν ως πολιτικό σύστημα την μοναρχία και φτάνουν στην αγιοποίηση του ηγέτη-θεού μέσα από την προπαγάνδα και την προσωπολατρεία. Στο μεταξύ, όλοι οι ηγέτες- μεσσίες φοράνε στολές από τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι ως στον Στάλιν, τον Κάστρο και την Μάο.

Η στολή -που δεν τους ανήκει αφού δεν προέρχονται από τον στρατό- εκφράζει την στράτευση σε ένα σκοπό, όπως είναι η επανάσταση γιατί τόσο ο ναζισμός όσο και ο σταλινισμός- σε όλες τις εκφράσεις του είναι επαναστατικά- αντικαπιταλιστικά, αντισυστημικά και φιλεργατικά- λαϊκά κινήματα με πλαίσιο τον λαϊκισμό και μια απευθείας σχέση ηγέτη λαού που απλώς οργανώνει το κόμμα και εκφράζει το κράτος.

Η ισοβιότητα του ηγέτη εκφράζει τη συνέχεια του καθεστώτος -που πολλές φορές κληρονομείται οικογενειακά όπως συμβαίνει σήμερα στην Βόρεια Κορέα, την Κούβα. Ενίοτε η συνέχεια δεν αφορά τον ηγέτη αλλά μια άλλη κομματική ελίτ στα πλαίσια πάντα του κομματικού κράτους.

Η πραγματική αντίθεση δεν είναι λοιπόν ανάμεσα σε ναζισμό και αντιφασισμό -που κακώς ταυτίζει τον σοσιαλισμό με τον σταλινισμό ή τον κομμουνισμό. Είναι ανάμεσα σε ένα ολοκληρωτικό σύστημα με αυτά τα στοιχεία και την δημοκρατία- που εμφανίζεται για την νομιμοποίηση του αυταρχισμού ως αναποτελεσματική και ανίκανη να δώσει λύσεις.

Είναι ενδιαφέρον ότι ναζισμός, φασισμός και σταλινισμός εμφανίζονται την ίδια εποχή- μετά από βιομηχανική έκρηξη, ένα πόλεμο και μια εποχή φιλεευθεροποίησης, συναντώνται με τον φουτουρισμό και υπόσχονται ως πεπρωμένο ένα μέλλον -μιας ιδανικής -κατά περίπτωση- πολιτείας- με βασική προϋπόθεση την εξόντωση των εχθρών της.

Η πάλη, αν και εμφανίζεται ως ταξική ή ιδεολογική, είναι ανάμεσα στην αυτονομία και το κράτος, την ελευθερία και την υποταγή, την δημοκρατία και την δεσποτισμό- που εν προκειμένω ξεπερνά κάθε είδους μοναρχία.

Το αν τα εγκλήματα του Στάλιν ή του Μάο είναι λιγότερα ή περισσότερα από αυτά του ναζισμού, οι μορφές και ο σκοπός της βίας είναι δευτερεύον ζήτημα γιατί ένα κομμένο χέρι ή ένα κομμένο κεφάλι είναι ίδιο σε κάθε πολιτισμό και δεν έχει σημασία αν πρόκειται για θάνατο με εκτέλεση, με γκιλοτίνα,  με αποκεφαλισμό ή σε θάλαμο αερίων.

Η κατάργηση της θανατικής ποινής είναι η επιβεβαίωση της δημοκρατίας με αξία τη ζωή απέναντι στα κινήματα που με πρόσχημα μια ιδεολογία, ηθική ή θρησκεία μισούν το σώμα και τη ζωή και είναι τελικά κινήματα θανάτου. Το ερώτημα γιατί σχεδόν εκατό χρόνια  χρόνια μετά ο Στάλιν ζει, ο Χίτλερ δεν πέθανε, αλλά εμπνέει νεοναζιστικά κινήματα που πιστεύουν ότι θα ξανάρθει ή τον χρησιμοποιούν ως πρώτη ύλη κοσμοθεωριών όπως ο οντισμός που φαίνεται να έρχονται όχι από το παρελθόν, αλλά από το μέλλον.