Γράφει η Μαρία Δαμανάκη
Η κλιματική κρίση δεν είναι πια ένα στενά περιβαλλοντικό πρόβλημα. Είναι μια παγκόσμια κοινωνική, οικονομική και γεωπολιτική πρόκληση
Όλα τα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα επιβεβαιώνουν ότι η κλιματική κρίση είναι εδώ και ήλθε για να μείνει. Το χειρότερο είναι ότι επιταχύνεται, αυξάνοντας σε ιλιγγιώδη ύψη το κόστος αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών. Μιλούμε πλέον για ετήσια απώλεια 5% του παγκόσμιου GDP (Stern Review) και για υπαρξιακή κρίση ορισμένων κλάδων, όπως των ασφαλιστικών εταιριών και της αγροτικής παραγωγής.Unmute
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), λόγου χάρη, ο αγροτικός τομέας χάνει ήδη 28 δις Ευρώ ετησίως.(EUROSTAT). Εδώ αναδεικνύονται επίσης κοινωνικές διαστάσεις, ανισότητες και θέματα κλιματικής δικαιοσύνης. Είναι βέβαιο ότι θα πληγούν περισσότερο οι αναπτυσσόμενες χώρες, οι νησιωτικές περιοχές και οι παράκτιες κοινότητες. Αλλά και στον αναπτυγμένο κόσμο, υπάρχουν περιοχές έντασης (hot spots) που θα επηρεαστούν περισσότερο. Στη Μεσόγειο λόγου χάρη, στη γειτονιά μας, η μέση θερμοκρασία ανεβαίνει με διπλάσιο ρυθμό από την υπόλοιπη Ευρώπη.
Με δυό λόγια: Η κλιματική κρίση δεν είναι πια ένα στενά περιβαλλοντικό πρόβλημα. Είναι μια παγκόσμια κοινωνική, οικονομική και γεωπολιτική πρόκληση που συνδέεται και με θέματα ασφάλειας, εξαιρετικά κρίσιμα στο νέο απρόβλεπτο κόσμο που ζούμε. Τα καλά νέα είναι πως η ανθρωπότητα τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα μετά την ιστορική συμφωνία του Παρισιού για τη συγκράτηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, έχει προχωρήσει πολύ υιοθετώντας λύσεις για τη μεγάλη πρόκληση. Η εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας μας έδωσαν πολλά όπλα.
– Αναπτύχθηκαν εναλλακτικές πηγές ενέργειας, πέρα από την καύση των ορυκτών, με ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά, υδρογόνο και εναλλακτικά συστήματα μεταφορών με ηλεκτροκίνηση. – Υιοθετήθηκαν πολιτικές – αντικίνητρα στην εκπομπή CO2 με φορολόγηση και τιμολόγηση των εκπομπών που οδηγούν σε σημαντικές αλλαγές στην παραγωγή αγαθών σε όλους τους τομείς: Bιομηχανία, αγροτική παραγωγή, μεταφορές. Υιοθετήθηκαν επίσης πολιτικές θετικών κινήτρων χρηματοδότησης επενδύσεων με πράσινα κριτήρια , με ενεργή συμμετοχή του ιδιωτικού και τραπεζικού τομέα.
– Έγινε μεγάλη προσπάθεια να αποκατασταθεί το φυσικό κεφάλαιο που απορροφά το CO2 με μέτρα αποκατάστασης των δασών και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.
Η Ευρώπη παγκόσμιος πρωταθλητής για το περιβάλλον
Η ΕΕ υπήρξε και συνεχίζει να είναι ο παγκόσμιος πρωταθλητής σε όλες αυτές τις προσπάθειες. Απέδωσαν αυτές οι λύσεις; Η σύντομη απάντηση: Ναι, αλλά όχι αρκετά ώστε να αναστρέψουν την κατάσταση στον πλανήτη. Προς το παρόν η ανθρωπότητα αποτυγχάνει να σώσει το μέλλον της φύσης και το δικό της. Μπορούμε λοιπόν να ελπίζουμε; Όλες οι παγκόσμιες έρευνες κοινής γνώμης, δείχνουν ότι τα τελευταία χρόνια αυξάνεται σημαντικά το ποσοστό των ανθρώπων που γνωρίζουν τι είναι η κλιματική αλλαγή και τη θεωρούν μεγάλη πληγή για τον πλανήτη. Ακόμα και στη χώρα του Τραμπ 72% των πολιτών πιστεύουν ότι το κλίμα αλλάζει και το 57% ανησυχούν για τις συνέπειες (PEW).
Στη μακρινή Ινδία το ποσοστό των ανησυχούντων είναι 80% ενώ στην Κίνα φθάνει στο 83%. Αυτή είναι η βάση της ελπίδας μας.
Ωστόσο, αυτή η συνεχώς αυξανόμενη επίγνωση της ανθρωπότητας, είναι εντελώς αναντίστοιχη με την πολιτική δράση και τις αποφάσεις των κυβερνήσεων της συντριπτικής πλειοψηφίας των χωρών του πλανήτη. Αυτό το χάσμα είναι το πρόβλημά μας. Γιατί συμβαίνει; Οι αιτίες είναι πολλές, αλλά επικεντρώνω στις κυριότερες.
– Οι πλανητικές κρίσεις απαιτούν πλανητικές λύσεις. Αυτό που λείπει είναι ένα παγκόσμιο σύστημα διακυβέρνησης, ικανό να εφαρμόσει διεθνείς αποφάσεις και να πάρει μέτρα για τους παραβάτες. Είναι σαφές ότι ο ΟΗΕ απέχει πολύ από αυτό.
– Η κλιματική κρίση έφερε στην επιφάνεια και τροφοδότησε τη μεγάλη αντίθεση ανάμεσα στις αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες χώρες. Οι τελευταίες δεν εφαρμόζουν τις διεθνείς συμφωνίες, κατηγορώντας τη Δύση ότι κατέστρεψε τον πλανήτη για να αναπτυχθεί και τώρα ζητά από τις φτωχότερες χώρες να συμβάλουν στη διαχείριση των συνεπειών. Τα αντισταθμιστικά μέτρα που έχουν υιοθετηθεί για βοήθεια στον Παγκόσμιο Νότο είναι προφανώς ανεπαρκή.
– Οι μεγάλες, ραγδαίες αλλαγές, που επέφερε η τεχνολογική επανάσταση στην πληροφόρηση των πολιτών και την πολιτική συνειδητοποίηση, δεν ευνοούν την κατανόηση πολύπλοκων θεμάτων και οδηγούν σε πολιτικές επιλογές λαϊκισμού και στην υιοθέτηση αντιεπιστημονικών, απλουστευτικών και εν τέλει ανεδαφικών απόψεων. Η εκλογή του Προέδρου Τραμπ, η αυξανόμενη λατρεία αυταρχικών ηγετών, βλάπτουν και το περιβάλλον.
– Ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα περίοδο γεωπολιτικών ανακατατάξεων με εντάσεις και πολέμους. Οι πλανητικές λύσεις εφαρμόζονται ευκολότερα σε καιρούς ειρήνης. Σήμερα, βιώνουμε το αντίθετο.
Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη, θα αυξηθεί πάνω από 2,5 βαθμούς έως το τέλος του αιώνα
Τι θα γίνει λοιπόν; Οι προβλέψεις δύσκολες, αλλά επιμένω σε μια βεβαιότητα. Η αμείλικτη πραγματικότητα είναι εδώ. Οι απώλειες θα μεγαλώνουν κάθε μέρα και θα μας αναγκάσουν να σκεφτούμε αλλιώς. Με τα σημερινά δεδομένα, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη θα αυξηθεί πάνω από 2,5 βαθμούς στο τέλος του αιώνα. Το λιώσιμο των πάγων θα οδηγήσει σε άνοδο της θαλάσσιας στάθμης κατά 12 μέτρα. Σήμερα, 1 δισεκατομμύριο ανθρώπων, ζουν σε ύψος 10 μέτρων από τη θάλασσα. Η ανθρωπότητα θα αυτοκτονήσει ομαδικά;
Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν θα πάρουμε μέτρα εναντίον της κλιματικής κρίσης, αλλά πώς θα επιταχύνουμε τα αποτελέσματα της ανθρώπινης παρέμβασης. Δύο μεγάλες προκλήσεις είναι μπροστά μας.
– Χρειάζεται να χτιστεί μια νέα “συμμαχία των προθύμων” σε όλα τα επίπεδα (τοπικό, εθνικό, περιφερειακό, διεθνές) ανάμεσα στις δημόσιες αρχές, τον ιδιωτικό τομέα και τους ενεργούς πολίτες. Τα δημόσια κεφάλαια δεν αρκούν και τα ιδιωτικά κέρδη μπορούν και πρέπει να επενδύσουν ένα μέρος τους στη μακροπρόθεσμη επιβίωσή τους.
– Η πολιτική ηγεσία πρέπει να ανέλθει στο ύψος των περιστάσεων. Σε διεθνές και εθνικό επίπεδο, εμείς οι πολίτες, αργά ή γρήγορα, θα μπορέσουμε να επιβάλουμε τη φωνή της επιστήμης και της λογικής, απέναντι στον λαϊκισμό. Ελπίζω ότι δεν θα είναι πολύ αργά.
Η Μαρία Δαμανάκη είναι σύμβουλος για κλιματική και θαλάσσια πολιτική, πρώην Ευρωπαία επίτροπος γα τη θάλασσα
ΑΠΟ ΤΟ THE TOC