Οι εκλογικές περιπέτειες της ελληνικής Αριστεράς

ΦΩΤΟ: ΑΠΕ-ΜΠΕ / ΦΩΤΗΣ ΠΛΕΓΑΣ

Του Νίκου Γαλάτη

ΜΠΑΝΤΙΕΡΑ ΡΟΖΑΜε τέσσερα -πέντε κόμματα και πολλές μικρές εξωκοινοβουλευτικές “γκρούπες” η ελληνική Αριστερά διεκδικεί ένα ποσοστό 45% σ΄αυτές τις εκλογές. Αν προσθέσουμε την σοσιαλιστική Αριστερά – την Κεντροαριστερά- τότε η Δεξιά περιορίζεται σε ένα ποσοστό 35%. Οι δημοκρατικές δυνάμεις- με ένα ποσοστό 65%- υπερτερούν. ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, Λαϊκή Ενότητα, ΑΝΤΑΡΣΥΑ κι ένα ακόμα αναμενόμενο, το …κόμμα της Ζωής,  έχουν ως κοινό πρόγονο τον Λένιν. Μήπως βρισκόμαστε στα πρόθυρα της επανάστασης ή η Αριστερά τέλειωσε και κάποιοι χρησιμοποιούν το όνομά της;

Η ελληνική Αριστερά έκανε την έκπληξη το 1958, όταν βγήκε δεύτερο κόμμα με 24,4% και εξέλεξε 79 βουλευτές από τους οποίους οι 21 ήταν ανεξάρτητοι. To ηρωϊκό κι ένοπλο ΕΑΜ, που συμμετείχε για λίγο στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας δεν καταγράφηκε ποτέ εκλογικά, αλλά οι εκτιμήσεις είναι πως θα είχε ποσοστά μεταξύ 25-35%. Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο ήταν η συνεργασία τεσσάρων κομμάτων: του ΚΚΕ, του Σοσιαλιστικού Κόμματος του Χρήστου Χωμενίδη, της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας του Ηλία Τσιριμώκου και Αγροτικού Κόμματος.

Η αποχή από τις εκλογές του 1946 έδωσε στην Ηνωμένη Παράταξιν Εθνικοφρόνων – με κορμό το “Λαϊκό Κόμμα”- 55% και 205 έδρες από τις 354. Η Εθνική Πολιτική Ένωσις των Σοφοκλή Βενιζέλου, Γεωργίου Παπανδρέου, Παναγιώτη Κανελλόπουλου πήρε 19%, το κόμμα του Σοφούλη 14,4 % και ο Ναπολέων Ζέρβας, αρχηγός του ΕΔΕΣ 6%. Το κομμάτι που λείπει- με νοθεία  2% όπως υπολόγισαν ξένοι παρατηρητές της Συμμαχικής Αποστολής και αποχή 40%- είναι το κόμμα που απείχε. Οι αμερικάνοι, γάλλοι και βρετανοί παρατηρητές εκτίμησαν ότι μόνο το 9,3% απείχε για κομματικούς λόγους.

Γιάννης Πασαλίδης (ΕΔΑ)
Γιάννης Πασαλίδης (ΕΔΑ)

Ο Γιάννης Πασαλίδης το 1958 έφτιαξε ένα ψηφοδέλτιο με ανεξάρτητες προσωπικότητες και εκπροσώπους του Σοσιαλιστικού Κόμματος, του Δημοκρατικού Συναγερμού, του Δημοκρατικού Ριζοσπαστικού Κόμματος και του Κόμματος Αριστερών Φιλελεύθερων. Το ποσοστό της ΕΔΑ θα μειωθεί στο 11,8 το 1964. Με το 53% της Ενώσεως Κέντρου- με οχτώ κόμματα και ηγέτη τον Γ. Παπανδρέου-τη χρονιά αυτή διαμορφώνεται η πάγια δύναμη των παρατάξεων έως σήμερα. Η Δεξιά έχει 35%, η Αριστερά 10-13% και ο ενδιάμεσος χώρος που ονομάζεται Κέντρο, όταν είναι ενωμένος είναι η πλειοψηφία.

Το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος, που ιδρύθηκε στον Πειραιά το 1918 και μετονομάστηκε σε ΚΚΕ πήρε πρώτη φορά μέρος σε εκλογές το 1920 με θέσεις κατά της Μικρασιατικής Εκστρατείας. Υπολογίζεται ότι πήρε εκατό χιλιάδες ψήφους- 13%- αλλά δεν εξέλεξε κανένα βουλευτή λόγω του εκλογικού συστήματος. Το 1923 με το σύνθημα ‘Σφυρί-Δρεπάνι” – με αποχή των Βενιζελικών- πήρε 180.000 ψήφους αλλά και πάλι δεν εξέλεξε κανέναν βουλευτή.

Την περίοδο της αβασίλευτης δημοκρατίας η Δημοκρατική Ένωση του πρώτου σοσιαλδημοκράτη ΑλέξανδρουΠαπαναστασίου να παίρνει 6,5 % -το 1926-, το Αγροτικό κόμμα 3% και το Ενιαίον Μέτωπον Εργατών Αγροτών- του ΚΚΕ- 4,38%. Με δέκα έδρες το Κομμουνιστικό Κόμμα είναι η πρώτη φορά που μπαίνει στην Βουλή χάρη στην απλή αναλογική που όμως δεν έδωσε αυτοδύναμη κυβέρνηση και οδήγησε τα τέσσερα πρώτα κόμματα, βενιζελικά και αντιβενιζελικά, σε συνεργασία.

Οι νέες εκλογές το 1928 με θρίαμβο του Βενιζέλου (47%) και το κόμμα τους Αλέξανδρου Παπαναστασίου στο 6,7% οδήγησαν τον Ενιαίο Μέτωπο στο 2,3% και δεν εξέλεξε καν βουλευτή. Το πρώτο σχίσμα ανάμεσα στην σοσιαλιστική και την κομμουνιστική -και φιλοσοβιετική- Αριστερά έχει δημιουργηθεί το 1924- με την πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση Παπαναστασίου- και συγκρούσεις με νεκρούς στις διαδηλώσεις.

Νίκος Πλουμπίδης- Παλλαϊκό Μέτωπο
Νίκος Πλουμπίδης- Παλλαϊκό Μέτωπο

Το 1932 το Μέτωπο με 4,97% εξέλεξε δέκα βουλευτές αλλά η ακυβερνησία οδήγησε σε νέες εκλογές το 1933 με πλειοψηφικό σύστημα, όπου με 6% δεν εξέλεξε κανένα βουλευτή. Μετά  ένα αποτυχημένο κίνημα με τον Νικόλαο Πλαστήρα υπέρ του Βενιζέλου, που θα απέχει από τις εκλογές και θα φύγει από την Ελλάδα η σύμπραξη Τσαλδάρη – Κονδύλη το 1935 θα τους δώσει 65% και 287 από τις 300 έδρες της Βουλής. Το Παλλαϊκό μέτωπο -με επικεφαλής τον Νίκο Πλουμπίδη- αν και πήρε 9,59% δεν έχει κανένα βουλευτή.

Ύστερα από έντεκα χρόνια αβασίλευτης δημοκρατίας, ο Κονδύλης θα φέρει με τα ίδια όπλα που τον έδιωξε, πίσω τον βασιλιά. Στο «δημοψήφισμα» οι ψήφοι ξεπέρασαν τους  ψηφοφόρους. Το 97,8% των πολιτών ..ψήφισαν υπέρ + 2,12% (κατά)= 101%, χωρίς τις αποχές!   Το ΚΚΕ ως “Παλλαϊκό Μέτωπο”, θα μπει στη Βουλή και θα γίνει ρυθμιστής με 5,76% και δεκαπέντε έδρες, αφού κανένα από τα μεγάλα κόμματα δεν μπορεί χωρίς αυτό να σχηματίσει κυβέρνηση.

Το κόμμα υπογράφει με το Κόμμα Φιλελευθέρων το “Σύμφωνο Σκλάβαινα- Σοφούλη” με τον όρο να δώσει ψήφο ανοχής στην κυβέρνηση. Το αντάλλαγμα ήταν να καταργηθεί το ιδιώνυμο με το οποίο διώκονταν οι κομμουνιστές, να δοθεί αμνηστία, να μειωθεί η τιμή του ψωμιού και να καταργηθεί η προσωποκράτηση για τα χρέη. Ήταν η τελευταία φορά, που το ΚΚΕ εμφανίστηκε στη Βουλή έως το 1974, που νομιμοποιήθηκε. Οι Φιλελεύθεροι δεν τήρησαν την συμφωνία και υποστήριξαν την Κυβέρνηση Μεταξά, που διόρισε ο βασιλιάς και τον Αύγουστο μετατράπηκε σε δικτατορία.

Xαρίλαος Φλωράκης (ΚΚΕ)
Xαρίλαος Φλωράκης (ΚΚΕ)

Το 1974 η Ενωμένη Αριστερά με επικεφαλής τον Ηλία Ηλιού θα πάρει 9,47% και οχτώ έδρες. Η διάσπαση του 1968 έφερε το “κόμμα των αναθεωρητών” ΚΚΕ εσωτερικού στην πολιτική σκηνή που το 1977  διαμορφώνει με άλλα κόμματα την «Συμμαχία” και παίρνει 2,72%. Το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (13% το 1974 και 25% το 1977) έβαλε πλώρη για την κυβέρνηση.

Ο θρίαμβος του ΠΑΣΟΚ (48%) το 1981 δεν επηρέασε το ΚΚΕ που ανέβασε την δύναμή του στο 11%, αλλά ισοπέδωσε το ΚΚΕ εσωτερικού που για πρώτη φορά κατέβηκε μόνο του και έμεινε με 1,47% εκτός βουλής. Η επόμενη αναμέτρηση το 1985 με το ΠΑΣΟΚ στο 45% και το ΚΚΕ στο 9,89% είναι η αφετηρία για το νέο σχίσμα των “δημοκρατικών δυνάμεων” που θα δώσει τους μεγάλους δήμους στη “Νέα Δημοκρατία”. Το ΚΚΕ εσωτερικού με τον Λεωνίδα Κύρκο ισοπεδώθηκε στο 1,84%. Η Δεξιά με τον άρτι αφιχθέντα Κωνταντίνο Μητσοτάκη κατοχυρώνει 40%.

Λεωνίδας Κύρκος (ΚΚΕ εσωτερικού).
Λεωνίδας Κύρκος (ΚΚΕ εσωτερικού).

Το «Βρώμικο 89» – όταν τα δυο κομμουνιστικά κόμματα συνασπίζονται και συνεργάζονται με την «Νέα Δημοκρατία» με στόχο την «κάθαρση»- αντί να διαλύσει το ΠΑΣΟΚ οδήγησε σε διάσπαση το ΚΚΕ. Η αρχική εμφάνιση του «Συνασπισμού» τον Ιούνιο του 1989 με 13% έγινε 11% τον Νοέμβριο και 10, 28% το 1990. Το ΠΑΣΟΚ αντιστέκεται με 39-40% και επανέρχεται με 47% το 1993. Το ΚΚΕ χωρίς τον Φλωράκη με 4,5% έχει γίνει τρία κομμάτια και ο «Συνασπισμός» με την Μαρία Δαμανάκη με 2,94% μένει εκτός Βουλής.

Το 1996, το ΠΑΣΟΚ χωρίς τον Ανδρέα Παπανδρέου – με τον Κώστα Σημίτη-υποχωρεί στο 41,5% και ο ‘Συνασπισμός» με τον Νίκο Κωνσταντόπουλο επωφελείται με 5%, ενώ το ΚΚΕ ανεβαίνει με την Αλέκα Παπαρήγα στο 5,6%. Τα επόμενα χρόνια ο «Συνασπισμός» κινείται γύρω από το 3%  με ηγέτη τον Αλέκο Αλαβάνο που είχε την ιδέα να κατεβάσει για υποψήφιο δήμαρχο στην Αθήνα έναν άγνωστο “νεαρό” τον πολιτικό μηχανικό Αλέξη Τσίπρα. Η «Ανοιχτή Πόλη» πήρε 11%, ο νεαρός έγινε εκπρόσωπος τύπου, οι δημοσκοπήσεις παρουσιάζουν 18% αλλά το κόμμα -το 2007- παίρνει μόνο 5%. 

Φαίνεται πως το ΠΑΣΟΚ με τον Γιώργο Παπανδρέου -και 38% δεν θα ξανασχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, ακόμα κι αν νικήσει την «Νέα Δημοκρατία» που με τον Κώστα Καραμανλή κερδίζει δυο απανωτές εκλογές. Ο Αλέξης γίνεται πρόεδρος του μικρού κόμματος –μέσα στον μεγάλο σχηματισμό ΣΥΡΙΖΑ- όταν ξαφνικά, ο Αλέκος Αλαβάνος, δηλώνει πως αποχωρεί από την ηγεσία του κόμματος. Είχε διδάξει ήδη τον νεαρό πως να ποζάρει χωρίς γραβάτα.

Η μετατόπιση των ψηφοφόρων από το ΠΑΣΟΚ στον «ΣΥΡΙΖΑ» οφείλεται στον Αλέξη Τσίπρα μόνο κατά 40%. Το υπόλοιπο 60% όσων επιλέγουν στις δημοσκοπήσεις τον ΣΥΡΙΖΑ θέλουν να τιμωρήσουν τον δικομματισμό και ιδιαίτερα το ΠΑΣΟΚ που τους πρόδωσε. Το 2009- η κρίση έχει ξεσπάσει- ο Καραμανλής ουσιαστικά παραιτείται και ο Γιώργος Παπανδρέου εκλέγεται με 44%. Ο ΣΥΡΙΖΑ έχει υποχωρήσει στο 4,6%. Το ΚΚΕ παραμένει στο 8%. Η «Φούσκα Τσίπρα» έχει σπάσει. Κανείς δεν ασχολείται με την οργάνωση «Χρυσή Αυγή» από 2-4.000 ψήφους, όταν συμμετείχε, πήρε 19. 624 ψήφους.

 

Αλέξης Τσίπρας (ΣΥΡΙΖΑ)
Αλέξης Τσίπρας (ΣΥΡΙΖΑ)

Τρία χρόνια μετά το μνημόνιο, το Κίνημα Αγανακτισμένων  και η τρικομματική κυβέρνηση έκαναν το ΠΑΣΟΚ τρίτο κόμμα με 13%. Η «Νέα Δημοκρατία» συνθλίβεται με 19%. Ο ΣΥΡΙΖΑ εκτοξεύεται στο 17% και η «Χρυσή Αυγή» στο 7%. Η διάσπαση της Δεξιάς φέρνει το νέο κόμμα του Πάνου Καμμένου με 10,6% και η αποχώρηση της ‘Δημοκρατικής Αριστεράς» με τον Φώτη Κουβέλη τις δίνει 6%. Το σύστημα έχει καταρρεύσει.

Οι επαναληπτικές εκλογές τον Ιούνιο του 2012 έδωσαν στον ΣΥΡΙΖΑ 27% και κυβέρνηση τριών κομμάτων με την Νέα Δημοκρατία (29%), το ΠΑΣΟΚ (12%) και την «Δημοκρατική Αριστερά» (6%). Η συνέχεια είναι γνωστή. Το 2015 το ΠΑΣΟΚ με την Ευάγγελο Βενιζέλο έπεσε στο 4,6%. Το ΚΚΕ υποχώρησε στο 5,5%. Το κόμμα του Γιώργου Παπανδρέου έμεινε εκτός βουλής με 2,5% και η  «Δημοκρατική Αριστερά» εξατμίστηκε στο 0,49%. Το νέο κόμμα είναι το “Ποτάμι” του Σταύρου Θεοδωράκη με 6%.

Στις 20 Σεπτέμβρη κανένας δεν μπορεί να προβλέψει το ποσοστό του ΣΥΡΙΖΑ, ούτε να εγγυηθεί για το ποια κόμματα θα μείνουν εκτός Βουλής. Η νέα Βουλή 8-9 κομμάτων θα έχει το κόμμα του Λεβέντη, ανάμεσά της και την «Λαϊκή Ενότητα» του Παναγιώτη Λαφαζάνη. Το θέμα είναι ποια θα είναι η έκπληξη που ετοιμάζουν οι ψηφοφόροι στους δημοσκόπους και πότε ακριβώς- με την Αριστερά στο 43- 45%- θα αρχίσει η Επανάσταση.